Baltische staten
| Baltische staten
| |
|---|---|
| Oppervlakte | 175.015 km² |
| Inwoners | 6.827.351 (2010) |
| Gemiddeld aantal inwoners per km² | 39 |
| Officiële talen | Estisch, Lets, Litouws |
| Continent | Europa |
| Tijdzones | UTC+2 tot en met UTC+3 |
De Baltische staten, het Baltisch gebied oftewel Balticum is een landstrook aan de oostelijke zijde van de Oostzee en de Bocht van Gdańsk. Het ligt ook aan het zuiden van de Finse Golf. De staten bestaan uit Estland, Letland en Litouwen. Deze drie landen behoorden vroeger tot de USSR oftewel de Sovjet-Unie, maar zijn nu democratieën.
De Baltische staten liggen in Noord-Europa, maar soms worden de staten ook toegerekend tot Oost-Europa. Alle drie de staten behoren sinds 2004 tot de Europese Unie. De landen zijn heel laag en vlak. Een kenmerk van de geografie hier is dat er duizenden meren zijn.
Geschiedenis
De Baltische staten hebben een onrustige geschiedenis gehad.
Middeleeuwen, de Renaissance en de Vroegmoderne Tijd
Tot in de 13e eeuw werden Letland en Litouwen bewoond door Baltische stammen (niet-Slavisch), namelijk de Lijflanders, de Latgallen, de Koeren, de Zjemaïten, de Jatvingen en de Auksjitaïten. In Estland woonden toen Finse volken. In de 13e eeuw startte een paar Duitse kruisridders, genaamd de Duitse orde, een expeditie vanuit Duitsland naar de Baltische staten. Aan het einde van de 13e eeuw en de hele 14e eeuw werden de Baltische staten gekoloniseerd door Duitsland, wat toen het Heilige Roomse Rijk heette. Nederland hoorde toen bij het Heilige Roomse Rijk, dus vertrokken er ook Nederlandse kolonisten naar de Baltische staten.
Litouwen kwam in opstand en ontkwam een groot deel van de Duitsers. Onder koning Gedimin (regeerde van 1306-1341) vormde Litouwen een eigen koninkrijk. De hoofdstad van dat koninkrijk werd Vilna (het huidige Vilnius). Begin de 15e eeuw was Litouwen zelfs zo groot, dat het strekte van de Oostzee tot de Zwarte Zee. Het was een machtig rijk. Onder koning Jagiello (regeerde van 1377-1433) kwam er een unie tussen Litouwen en Polen. Sinds Jagiello de unie stichtte, werd Litouwen langzaam Rooms-Katholiek.
Eerst was de Duitse Orde de baas over de landen, maar dat veranderde. De Hanze, een Noord-Duitse stedenbond, werd de baas over de Baltische staten. Grote steden zoals Riga en Tallinn (heette toen nog Reval) gingen tot de Hanzesteden behoren. Van de 16e eeuw tot het begin van de 17e eeuw waren de Baltische staten de belangrijkste korenleveranciers van Europa. Estland en Letland zouden tussen deze twee eeuwen Luthers-Protestants worden. Litouwen bleef Rooms-Katholiek.
In de 17e eeuw werden de Baltische staten veroverd door het Zweedse-Oostzeerijk. Daarop werden Estland en Letland veroverd door Rusland in 1721. In 1793 zou Litouwen veroverd worden door Rusland.
Nieuwmoderne tijd
Vanaf de 19e eeuw nam de Russische invloed in de Baltische staten toe. De Baltische cultuur en de godsdiensten van de verdwenen echter niet. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwamen de Baltische staten voor korte tijd in handen van Duitsland. Na de oorlog werden ze één voor één onafhankelijk, eerst Litouwen en toen Estland en Letland. Tussen de wereldoorlogen hadden de nieuwe landen twee dreigingen: De machtige Sovjet-Unie en het machtige Nazi-Duitsland. In 1918 werd de stad Riga aangevallen door de Sovjet-Unie. In 1921 werden de Baltische staten lid van de Volkenbond. Uiteindelijk werden de staten in 1940 ingelijfd door de Sovjet-Unie. De staten zijn daarna onafhankelijk geworden toen de Sovjet-Unie uiteen viel op 6 september 1991.
Economie
De Baltische staten hadden de hoogste groeicijfers van economie in Europa tussen 2000 en 2006. In 2006 was de economie in Estland gegroeid met 11,2% in BBP (Bruto Binnenlands Product). De Letse economie was toen gegroeid met 11,9% en die van Litouwen met 7,5%. Alle drie de landen hebben hun tarieven van werkloosheid tot onder het EU-gemiddelde van februari 2006. Estland heeft een hoog inkomen. Inmiddels gebruikt dat land ook al de euro. Letland zal deze in 2014, en Litouwen in 2015 invoeren.
De Baltische economieën in 2008 waren kwetsbaar geworden door de financiële wereldcrisis sinds 2007. De Baltische staten zijn samen economisch de Baltische Tijgers. De term 'Baltische Tijgers' verwijst naar de sterke economische groei van de Baltische staten.
Industrie
De industrie van de landen heeft na de Tweede Wereldoorlog een hoog niveau bereikt in economieontwikkeling. De Baltische staten hebben een natuurlijke rijkdom. Langs de kust en de rivieren zitten grote voorraden klei. Houtverwerkende-industrie en papierindustrie nemen allebei een belangrijke plaats in de economie van de landen. Ook de metaalindustrie in de Baltische staten is hoog ontwikkeld, door machinefabrieken, boorapparatuur en elektronische apparaten.
In Litouwen maakt men vooral autobussen, landbouwmachines, motorfietsen en wasmachines. Estland is de belangrijkste producent van treinwagons in de Baltische staten en was vroeger de grootste treinwagonproducent van de Sovjet-Unie. Ook chemische industrie en productie van bouwmaterialen is belangrijk in Estland. De jaarproductie van de klei langs de rivieren in Estland is ongeveer 15.000.000 ton. Aardolie en aardgas worden getransporteerd via een 200 km lange pijpleiding van Kohtla-Järve tot Tallinn. De pijpleiding gaat verder tot Sint-Petersburg, een grote stad in Rusland.
Tallinn, Riga, Liepāja en Klaipėda zijn grote havens en handelscentra in de Baltische staten.
Landbouw, Veeteelt en Visserij
De gemiddelde melkproductie bij een koe per jaar in de Baltische staten is ongeveer 3000 liter. Ook het vlees is belangrijk, vooral rundvlees, varkensvlees en kippenvlees. De belangrijkste landbouwproducten van de Baltische staten zijn granen, aardappelen en groenten. In Estland en Litouwen heeft men veel Bijenteelt. Paarden worden vooral gefokt in Letland.
Vooral in Estland en Litouwen is er veel visserij.
Statistieken per land
| Vlag | Hoofdstad | Land | Bevolking | Oppervlakte | Wapen |
|---|---|---|---|---|---|
|
Tallinn | Estland | 1.340.415 | 45.228 km² | 
|
|
Riga | Letland | 2.231.503 | 64.589 km² | 
|
|
Vilnius | Litouwen | 3.555.179 | 65.200 km² | 
|
Onderwijs, Gezondheidszorg, Talen, Godsdiensten en Literatuur
Onderwijs & Gezondheidszorg
Letland en Litouwen hebben een tienjarige-leerplicht. Estland heeft er een van elf jaar. In de Baltische Staten zijn drie universiteiten. In de stad Tartu in Estland is een universiteit en in Litouwen zijn twee universiteiten (een in Kaunas en een in Vilnius). Academies over wetenschap zijn de centra van wetenschappelijk onderzoek. In de grote steden van de Baltische staten zijn ook veel bibliotheken. De gezondheidszorg is goed ontwikkeld met moderne ziekenhuizen en klinieken.
Talen en Godsdiensten
De inwoners van de Baltische landen hebben verschillende christelijke godsdiensten. In Estland en Letland is men vooral Luthers-Protestants, maar Litouwen is Rooms-Katholiek. Bij de Russische minderheden is de Russische Orthodoxie de belangrijkste godsdienst.
De talen van de Baltische landen behoren tot twee verschillende taalfamilies. Het Lets en het Litouws behoren tot de Indo-Europese taalfamilie en zijn Baltische talen. Het Estisch behoort tot de Fins-Oegrische taalfamilie. Door een lange tijd Duitse overheersing, was het Duits ook een belangrijke taal in de Baltische staten. Het Duits werd minder belangrijk tijdens de Russische overheersing. Op school leren de Baltische kinderen ook Engels.
In Letland is 40,8% van Slavische afkomst, in Estland is 28,9% van Slavische afkomst en in Litouwen 14,3%.
Literatuur
De Baltische literatuur is afgeleid van de Fins-Oegrische literatuur. Het schrift werd voor het eerst geïntroduceerd in de Baltische staten door de Duitse Orde in de 13e eeuw. De oudste Baltische boeken die nog overgebleven zijn, dateren uit 1535, 1585 en 1547. Dit waren wel godsdienstige boeken. De eerste niet-godsdienstige boeken verschenen aan het begin van de 19e eeuw. De boeken uit deze tijd waren vaak romantisch of er stonden verhalen over sprookjes, mythologie en folklore in. In de 20e eeuw begon er een culturele bloei in de Baltische staten. De eerste Baltische toneelstukken werden geschreven in Estland. In de tijd van nazi-Duitsland kwamen er de eerste tijdschriften in de Baltische staten, maar die waren in het Duits.
Grootste steden-lijst
Politiek
De Baltische staten zijn parlementaire democratieën. In alle drie de landen zijn eenkamerstelsel-parlementen. Elke vier jaar mag men stemmen. Litouwen heeft een semi-presidentieel stelsel.
De staten werden lid van de NAVO op 29 maart 2004, en op 1 mei 2004 traden ze samen met zeven andere landen tot de Europese Unie. Voor de samenwerking tussen de Baltische regeringen onderling is de Baltische Raad van Ministers opgericht op 13 juni 1994.
Landkaarten
Bronnen
- Informatie uit Wikipedia
- Informatie uit het boek "Grote Spectrum Encyclopedie Deel 2/Argentinië-Bewustzijnsstoornissen"
- Informatie uit het boek "Geografica"