Mata Hari
Mata Hari, echte naam Margaretha Zelle, werd geboren in Leeuwarden in 1876 en stierf in 1917 voor het vuurpeloton. Ze kwam uit een Friese familie.
Mata Hari was een spion in de Eerste Wereldoorlog, een vrouwelijke spion. En ze was een dubbelspion - ze werkte tegelijkertijd voor de Duitsers en voor de Fransen. Ze was daarvoor ook al erg beroemd als een exotische danseres. In Parijs, Frankrijk, waar ze was gaan wonen, werd ze ontdekt als spionne en doodgeschoten (geëxecuteerd). Dat was in 1917. Ze was daarvoor al beroemd om haar schoonheid en haar danskunsten. Er zijn heel veel foto's van haar bekend, zelfs in kleur, wat voor die tijd bijzonder was. Haar naam, Mata Hari, is Indonesisch. Mata Hari was officieel getrouwd met Rudolph MacLeod, een van oorsprong Schotse kapitein in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL). Met hem woonde ze een paar jaar in Nederlands-Indië (nu Indonesië). Ze kreeg twee kinderen met MacLeod, waarvan de jongste al snel stierf. Het huwelijk was niet gelukkig. Toen ze met haar man op verlof was in Nederland is ze daarom op een dag naar Parijs gevlucht.
Beroemdheid
Ze was bekend als een "femme fatale" (een "dodelijke vrouw"). Dat is Frans voor een vrouw die haar schoonheid gebruikt om mannen te verleiden en in het ongeluk te storten. Er zijn erg veel Hollywood films over haar leven gemaakt en allemaal boeken geschreven. De bekendste film is met Greta Garbo, uit de jaren 30.
Ze is wereldwijd één van de allerberoemdste Nederlandse vrouwen aller tijden, en de allerberoemdste vrouwelijke spion aller tijden. In het buitenland kent iedereen haar naam wel.
Wel of geen spionne?
Volgens sommige mensen was Mata Hari niet eens een spionne, maar een onschuldig slachtoffer van de Fransen. In 2017 mochten de Fransen haar dossier openbaar maken, want toen was het precies honderd jaar na haar dood. Het dossier bevat 1295 bladzijden. Een Franse schrijver - Turbergue - was benieuwd naar Mata Hari en las alle documenten. Hij kwam tot de conclusie dat Mata Hari geen echte spionne was. "Ze was meer een informant die veel invloedrijke mensen kende. Ze vertelde hooguit charmante leugentjes," zei hij. Meerdere mensen zijn het met hem eens dat er eigenlijk geen goede reden was om Mata Hari ter dood te veroordelen.