Schots-Gaelisch
Of bedoel je het Schots, wat dichter bij het Engels ligt? Zie dan hier.
Het Schots-Gaelisch (Gàidhlig) is een Keltische taal. Oorspronkelijk werd de taal gesproken door de Geals. Dit was een Keltische stam in de Schotse Hooglanden. Tegenwoordig spreken nog zo'n 60.000 mensen de taal. Het Schots-Gaelisch is één van de officiële talen van Schotland.
Het Schots-Gaelisch is oorspronkelijk ontstaan in Ierland. In de 3de eeuw is het overgebracht naar Schotland. Op het hoogtepunt spraken grote delen van Schotland het Schots-Gaelisch. In het zuiden van woonden de Angelsaksen. Deze vielen Schotland nog weleens binnen. Hierdoor werd het Schots-Gaelisch vervangen door het Schots en het Engels. Op de eilanden en in de hooglanden vielen de Angelsaksen nauwelijks binnen en bleef de taal daar dus bestaan.
Tegenwoordig wordt de taal het meest gesproken op de Buiten-Hebriden en op het eiland Skye. Buiten deze twee eilanden spreekt nergens de bevolking voor meer dan 50% Schot-Gaelisch. Het Schot-Gaelisch wordt gezien als onbeschaafde taal door veel mensen en daarom is het waarschijnlijk niet populair.
De taal
In het Nederlands heeft men de voorzetsels, de, het en een. Het Schots-Gaelisch kent twee voorzetsels. Hierdoor zijn bepaalde worden mannelijk en andere woorden vrouwelijk, net als in het Frans en Duits. Meestal wordt het voorzetsel an gebruikt. Maar bij worden die beginnen met een m, b en p wordt het voorzetsel am gebruikt. Deze twee voorzetsels worden alleen bij enkelvoud gebruikt. Bij meervoud gebruikt men het voorzetsel na'. Echter betekend meervoud in het Nederlands iets anders dan in het Schots-Gaelisch. In de laatste taal is een woord pas meervoud als er drie of meer van zijn.
Het Schots-Gaelisch heeft net als het Duits naamvallen. Dit is een manier om te laten zien welke taak een woord in een heeft. Er zijn vier naamvallen. De eerste naamval is de makkelijkste, want deze gebruik je het meeste. De tweede naamval gebruik je als iets in het bezit is van een persoon. De derde naamval gebruik je bij het meewerkend voorwerp. Deze naamval komt ook voor na bepaalde voortzetsels. De laatste naamval (internationaal de vijfde naamval genoemd) gebruik je bij het aanspreken van personen.
In het Schots-Gaelisch ontbreken ook sommige woorden. Zo bestaat het woord hebben niet in het Schots-Gaelisch. In plaats van Ben heeft een pen wordt er letterlijk in het Schots-Gaelisch Er is een pen bij Ben gezegd. Ook de woorden ja en nee bestaan niet in het Schots-Gaelisch. Op de vraag Ben je 12? wordt dan geantwoord Ik ben of Ik ben niet.
Alfabet
Het Schots-Gaelische alfabet bestaat uit 18 letters dit zijn:
|
|
|
Je ziet dus dat de J, de Q, de V, de W, de X, de Y en de Z missen. In het Schots-Gaelisch komt er ook nog een accent grave op de A, de I, de E, de U en de O (dat krijg je à, è, ì, ò, ù).
Status
Het Schots-Gaelisch wordt met uitsterven bedreigd. Veel kinderen leren de taal niet op school. Er zijn simpelweg te weinig leraren die de taal kunnen geven en vee ouders hebben liever dat hun kind Engels leert, omdat het daar later meer mee kan bereiken. Het Schots parlement heeft daarom ingegrepen. Het Schots-Gaelisch werd in 2005 één van de officiële talen van Schotland. De taal had al een radiozender en in 2008 kwam daar een televisiezender bij. Ook werd er een middelbare school opgericht waar kinderen in de eerste instantie Schots-Gaelisch leren. In 2009 werd het Schots-Gaelisch samen met het Welsh een officiële minderheidstaal in de Europese Unie.
Overigens probeert de Schotse overheid met verschillende projecten het Schots-Gaelisch populairder te maken. Ongeveer elke Schotse politieke partij vindt dit dan ook belangrijk. Er is al een aantal jaar eerder geprobeerd om de taal te redden. De BBC maakte namelijk in de jaren 90 een aantal taallessen.