Hart en vaatstelsel

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. Toelichting: Even tussendoor

Dit artikel is nog niet af.

Het hart en vaatstelsel of het bloedvatenstelsel is een orgaanstelsel (groep samenwerkende organen met dezelfde functie) in het menselijk lichaam. Het hart en vaatstelsel is vernoemd naar het hart en de bloedvaten. Het stelsel bestaat hier ook haast alleen maar uit. Door dit orgaanstelsel kunnen voedingsstoffen, zuurstof, hormonen en afvalstoffen door het lichaam vervoert worden.

Soms zeggen mensen weleens het wordt bloedsomloop. In principe is dit haast hetzelfde als het hart- en vaatstelsel. Het enige verschil is dat met bloedsomloop vaak alleen het "rondje" wordt bedoeld waarin het bloed door het lichaam heen loopt. Het hart en vaatstelsel is eigenlijk groter dan dat. Als je dat zegt bedoel je ook de functies die het stelsel heeft.

Niet alleen mensen hebben een hart en vaatstelsel. Alle zoogdieren, vogels, amfibieën, reptielen en vissen hebben standaard een hart en vaatstelsel. Vaak is dit wat simpele gebouwd dan bij de mensen. Zo hebben vissen bijvoorbeeld maar geen kleine bloemsloop (zie De kleine bloedsomloop). Andere dieren kunnen een hart en vaatstelsel hebben, zoals kreeften. Insecten hebben géén hart en vaatstelsel, net als planten, schimmels en bacteriën.

Bouw

Het hart

Zie Hart voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het hart is het grootste en enige orgaan in het hart en vaatstelsel. Het hart zit in de borstkast achter de longen. Het hart is een soort van pomp die het bloed door het lichaam heen pompt. Hierdoor is het hart één van de belangrijkste organen in het menselijk lichaam. Het hart is zelfs zo belangrijk, dat als de hersenen niet meer werken het hart nog gewoon een tijdje door pompt. Ons hart kun je in een linker en rechter helft verdelen. Het bloed komt aan de linker kant het hart binnen in de linkerboezem. In de linkerboezem komt de holle ader uit, wat bloed bevat dat net het hele lichaam door is geweest. Hierdoor heeft dit bloed haast geen zuurstof meer. Het bloed wordt als eerste verzameld in de linkerboezem. Vervolgens drukt de linkerboezem zich samen en verplaatst het bloed zich naar de linkerhartkamer. Hier wordt het bloed weer verzameld en vervolgens drukt de kamer zich ook samen. Via de longslagader verlaat het bloed het hart om in de longen zuurstof te halen. Ondertussen gebeurd er ook iets in de rechterkant van het hart. Daar komt bloed met veel zuurstof het hart binnen in de rechterboezem. Dit bloed komt binnen via de longader. Deze boezem drukt te gelijk met de linkerboezem samen en het bloed uit de rechterboezem stroomt naar de rechterkamer. Als de rechterkamer vol zit, drukt deze zich te gelijk met de linkerkamer samen. Het te gelijk samen drukken van de kamers kennen wij als een hartslag. In de rechterkamer verlaat het bloed de kamer via de aorta na samendrukking. Na de samendrukking van de kamers is er even een pauze, de hartpauze. De boezems stromen weer vol en het hele verhaaltje begint opnieuw. De rechterkamer wordt harder samengedrukt dan de linkerkamer. Dit is omdat vanuit de rechterkamer het bloed door het hele lichaam gepompt moet worden. Vanuit de linkerkamer hoeft het alleen naar de longen toe en weer terug. Zo een rondje van het hart af en weer naar het hart toe heet een bloedsomloop. In het menselijk lichaam zijn er twee. De grote bloedsomloop is die door het hele lichaam gaat en de kleine bloedsomloop is slechts naar de longen toe. Hierdoor is ons hart ook een dubbele pomp, vanwege de twee bloedsomlopen. Het hart is dus een heel erg belangrijk orgaan dat het helemaal lichaam voorziet van voedsel en zuurstof en toch is ons hart maar ter grote van een mango!

Bloedvaten

Het andere deel van het hart en vaatstelsel is zijn de bloedvaten. Vaak hoor je mensen zeggen dat aders en bloedvaten hetzelfde zijn. Dat is niet zo, maar het geeft niet zo heel veel als je het zegt. Aders zijn slechts een groep bloedvaten in het lichaam. Bloedvaten hebben als functie het bloed verdelen in het lichaam en het overal naar toe brengen. Onze bloedvaten zijn dus eigenlijk een soort van autowegen. Al deze bloedvaten kun je grofweg in drie groepen verdelen:

• Slagaders: Deze dikke, stevige aders zorgen ervoor dat het bloed vanaf het hart naar de organen gaan. In de slagaders is de hartslag te voelen en daarom heten ze ook zo. Vanuit het hart komen twee slagaders, de aorta en de longslagader. Op de longslagader na bevat iedere slagader bloed dat veel zuurstof bevat. De aorta is de grootste slagader is ons lichaam, dat steeds verdeelt wordt in kleine slagaders.
• Aders: Aders zijn in tegenstelling tot slagaders dun. In aders is geen hartslag te voelen en bevatten. Aders brengen het bloed vanaf de organen naar hart toe. Ze doen dus het omgekeerde werk van slagaders. Er gaan twee aders naar het hart toe de holle ader en de longader. De longader is enige ader die bloed bevat met veel zuurstof. Voor de rest hebben de aders alleen maar bloed met weinig zuurstof erin. Aders hebben iets bijzonders, ze hebben klepjes. Deze klepjes zorgen ervoor dat het bloed niet terug naar beneden stroomt. Ook de druk vanuit de slagaders zorgt hiervoor.
• Haarvaten: Slagaders gaan niet direct over in aders. Hier tussen zit het hart en de haarvaten. De haarvaten zitten bij alle organen en zorgen ervoor dat de organen goed zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Haarvaten heten niet zo omdat ze in de haar zitten, maar omdat ze heel dun (zoals een haar). De wand van de haarvaten heeft slechts één laagje cellen en er zitten ook nog eens gaatjes in. Je zult vast denken dat dan al het bloed er uit stroomt, maar slechts een deel stroomt eruit en dat is ook de bedoeling. Niet elke cel van onze lichaam ligt namelijk aan een bloedvat. Hierdoor zouden bepaalde cellen nooit zuurstof en voedsel krijgen en dus zouden ze overlijden. Daarom zijn in de haarvaten gaatjes gemaakt door ons lichaam, zodat deze stoffen naar alle cellen kunnen. De stoffen zitten in een bepaald soort vloeistof, weefselvloeistof. Dit is haast hetzelfde als bloed, alleen missen de rode bloedcellen en dus de rode kleur. 99% van de weefselvloeistof komt weer terug in de haarvaten, de rest gaat naar lymfevaten (zie Lymfe, bloed en weefselvloeistof).

Het bloed

Zie Bloed voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Lymfe, bloed en weefselvloeistof

Het lymfevatenstelsel is verwant aan het bloedvatenstelsel en zorgt voor het terugvoeren van lymfe naar het bloedvatenstelsel. Daarnaast heeft het lymfevatenstelsel ook als taak het bloed gedeeltelijk te zuiveren en is het betrokken bij de immuunafweer.