Zeeuws

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

De verpsreiding van Zeeuws (blauw) binnen het Nederlandse taalgebied (grijs).

Het Zeeuws is een dialect van het Nederlands. Het wordt gesproken in Zeeland. In het Zeeuws heet Zeeuws Zeêuws. Deze taal wordt door sommigen gezien als een aparte taal, maar het heeft geen officiële status en wordt meestal als dialect van Nederlands gezien.

Taal

Zeeuws gebruikt het latijns alfabet, hetzelfde alfabet als het Nederlands. Dit dialect stamt af van het Nederlands, en lijkt om die over het algemeen veel op het Nederlands. Er zitten wel lastigheden in de uitspraak van sommige letters en het feit dat Zeeuws nergens hetzelfde is, dit alles maakt het voor iemand die Algemeen Beschaafd Nederlands soms toch lastig om iemand te begrijpen die Zeeuws spreekt.

Woorden

Zeeuws lijkt kwa woordenschat soms heel erg op het Nederlands, maar soms totaal niet. Tussen de sub-dialecten van het Zeeuws is vaak een klein verschil in schrijfwijze en uitspraak van een woord. Zoals bij veel Nederlandse dialecten gebeurd beginnen woorden meer op normaal Nederlands te lijken, dit proces heet vernederlandsing. In 2004 werd het woord platte zeuge, wat 'keukenborstel' of 'pissebed' betekend, als mooiste Zeeuwse woord uitgeroepen. Ondanks de vermindering van het verschil tussen Zeeuwse en Nederlandse woorden blijven sommige woorden niet veranderd en verspreiden ze zelfs naar het Vlaams of het Nederlands.

Hier volgt een kort schema van een aantal woorden:

Zeeuws	Nederlands
'uus	Huis
Méns	Mens
Zêêland	Zeeland
Frankriek	Frankrijk
Touter	Schommel
Kêês	Kers
Durp	Dorp
È(n)	Hebben
Weze(n)	Zijn

Grammatica

In tegenstelling tot Nederlands is er in het Zeeuws nog wel een klein verschil tussen mannelijke en vrouwelijke woorden. Bij het Zeeuws krijgen lidwoorden en bijvoeglijke naamwoorden die voor een mannelijk woord die met een b, h, d of t begint staan een extra 'n' aan het einde, de boer wordt d'n boer. Vrouwelijke woorden eindigen altijd op een 'e', zoals vrouwe verve en pupe.

Werkwoorden in het Zeeuws eindigen vaak op een 'e', en er komt een extra 'n' achter als het werkwoord achter 'te' staat. Als voorbeeld: weze (zijn) wordt te wezen. In sommige sub-dialecten eindigt een werkwoord altijd op 'en'. Vaak veranderd de 't' die gebruikt wordt in het Nederlands bij de jij of hij/zij/het vorm van een werkwoord, 'jij maakt wordt je maeke(n). Soms wordt de 't' in het Nederlands gewoon helemaal weggehaald, jij maakt wordt dan je maek.

Klanken

Zeeuws maakt een groot verschil met het Nederlands als het gaat om de uitspraak van klanken en klanken die gebuikt worden. Een van de meest opvallende verschillen is de 'ui' en de 'ij', die worden namelijk in het Zeeuws geschreven en uitgesproken als 'uu' en 'ie'. Dit verschijnsel heet klankerronding. Ook andersom gebeurd dit soms, zo word rups rispe. Iets anders opvallends is het wegvallen van de 'h' in de uitspraak en soms in spelling.

Zoals heel bijna Zuid-Nederland wordt de 'g' zacht uitgesproken, maar in het Zeeuws werkt dit net iets anders. Bij de meeste dialecten met een zachte 'g' wordt de tong anders geplaatst dan bij de harde 'g'. Bij het Zeeuws wordt de tong echter wel op dezelfde manier geplaatst, maar dan minder nauw, waardoor de 'g' meer als een 'h' begint te klinken. Soms kan dit ook teruggezien worden in de spelling.

Bij sommige uitspraken lijkt Zeeuws meer op het Oud Germaans dan Nederlands zelf. De 'ai' en 'au' zijn in het Nederlands veranderd in een 'ee' en een 'oo'. In het Zeeuws zijn ze ook veranderd maar is er nog een beetje van de oude uitspraak overgebleven. Hier komt ook het dakje wat je bijvoorbeeld op het woord boôm kan zien vandaan, want dit dakje geeft aan dat je de 'oo' iets anders uitspreekt. Als dit dakje op een letter staat treed er in 'oo'-klank een beetje verschil in uitspraak op, waarbij meestal een deel van de klank tussen de 'ə ə ' en de 'ɔ ɔ ' wordt uitgesproken. Bij de 'ê' gebeurd hetzelfde, maar gaat vervormd de klank naar een combinatie van de 'ɑ ɑ ' en 'ɪ ɪ '.

Klik om vast te zetten
De uitspraak van de 'e' in het woord 'kasten'

Klik om vast te zetten
De uitspraak van de 'o' in het woord 'hond'

Klik om vast te zetten
De uitspraak van de 'a' in het woord 'hand'

Klik om vast te zetten
De uitspraak van de 'i' in het woord 'kist'