Culemborgse schandpaal
De schandpaal van Culemborg zit vast aan het gemeentehuis ofwel raadhuis van Culemborg op de Vismarkt. Het is een plek waar vroeger mensen werden vastgemaakt om ze te straffen, omdat ze bijvoorbeeld iets gestolen hadden of als ze gevochten hadden. Mensen mochten dan met rotte eieren, bedorven brood, enz. naar hen gooien. Nu is het slechts een bezienswaardigheid.
De schandpaal
Schandpalen worden dus gebruikt om mensen te vernederen, te “martelen”, en te straffen. Als mensen iets fout hadden gedaan, bijvoorbeeld gevochten, of gestolen, of iemand hadden vermoord, konden er verschillende straffen worden uitgedeeld. Rijke mensen konden zich vrijkopen, armen moesten de straffen ondergaan of uitzitten. Zo ook met de schandpaal. Stel, je had iets fout gedaan, bijvoorbeeld gevochten, zou de rechter eerst bepalen wat voor straf je kreeg. Als hij bepaalde dat je aan de schandpaal moest, werd je de volgende dag opgeroepen, en moest je naar het plein komen. Daar werd je eerst ontzettend vernederd, en daarna werd je vastgemaakt aan de schandpaal. Mensen mochten dan al hun rottend afval op je gooien, en je uitschelden. Schandpaal aan het raadhuis van Culemborg
Geschiedenis
De schandpaal zit sinds 1534 vast aan het stadhuis. Het komt dus uit de middeleeuwen. Halverwege de 19de eeuw in 1840 werd voor het laatst iemand vast gezet aan de schandpaal . In de jaren veertig was er een restauratie. De schandpaal is toen blijven staan uit ere. Het spreekwoord “aan de kaak stellen” komt daar ook vandaan. Het woord kaak had in die tijd meerdere betekenissen. Een van die betekenissen was een soort schandpaal. Wanneer iemand aan de kaak werd gesteld betekende het dat hij in het openbaar moest boeten voor iets wat hij had gedaan. Dus dan werd die vast gebonden aan de schandpaal en dat betekend dus ‘aan de kaak stellen’. Door de schandpaal werd de stad ook verdedigd, omdat mensen die onrust zaaiden gestraft werden. Toen leerden ze dus een lesje. De middeleeuwse straf is in heel Europa gebruikt, ze gebruikten het omdat er nog geen gevangenisstraffen waren.
Nu
De schandpaal wordt nu niet meer gebruikt, maar ze zouden hem nog wel kunnen gebruiken. Maar dat doen ze niet meer. Het is nu alleen nog maar een monument. Het gebouw waar het aan vast zit heeft de status als rijksmonument. In 2002 heeft burgemeester “de Bakker” als grapje nog gezegd dat hij “vervelende hangjongeren” op de schandpaal zou zetten als ze hem tot last waren. Dit heeft hij gelukkig nog nooit gedaan.
Restauratie
Ergens halverwege de 19e eeuw is de schandpaal gerestaureerd. Het plan was eerst om hem volledig weg te halen, maar ze hebben hem uit eer toch maar laten staan. De schandpaal is toen opnieuw geverfd, de stenen zijn geschuurd, en de leeuwenkoppen die ervoor stonden zijn ook gerestaureerd. Op dit moment staat de schandpaal nog steeds op dezelfde plek. Alhoewel hij niet meer in gebruik is, is het wel nog steeds een leuke bezienswaardigheid.