Frans Ferdinand van Oostenrijk-Este

Franz Ferdinand van Oostenrijk Franz Ferdinand van Oostenrijk (Graz, 18 juli 1863 - Sarajevo, 28 juni 1914) was de kroonprins van Oostenrijk. Hij was de zoon van Aartsherog Karel Lodewijk van Oostenrijk en Maria Annunciata van Bourbon-Sicilië. Hij was de neef van keizer Frans Jozef I en werd na de zelfmoord van kroonprins Rudolf en na de dood van zijn vader de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije. Hij trouwde op 1 juli 1900 met gravin Sophie Chotek. Hij trouwde dus beneden zijn stand.

Moord op Franz Ferdinand

De voorbereiding

Op 28 mei 1914 kwamen drie Bosnisch-Servische studenten aan in het kleine havenstadje Sabac, nabij Belgrado. Ze namen meteen contact op met ene Popovic van de Zwarte Hand, een Servische nationalistische beweging. Via hen werden ze in contact gebracht met majoor Jankovic van het Servische leger, die de rechterhand was van kolonel Dimitrijevic. Hij leerde hen omgaan met wapens en munitie.

Op 6 juni 1914 vertrokken ze naar Sarajevo om er bij familie te logeren. Princip (een van de studenten) gaf daar aan de kroonprins (Franz Ferdinand) te willen vermoorden.

De moord

Franz Ferdinand bezocht Bosnië-Herzegovina vanaf 25 juni 1914. Vanaf 28 juni was het bezoekprogramma bekend. De studenten stelden zich op langs de route van de kroonprins.

In Sarajevo bracht de kroonprins samen met zijn vrouw een inspectiebezoek aan de troepen. Nadien zou hij het stadhuis bezoeken. De rijtour (in open auto's) passeerde eerst Čabrinović (een van de studenten), die een granaat gooide. Deze werd echter opgepakt door Franz Ferdinand, en hij gooide de granaat op straat, waar hij ontplofte. Bij de ontploffing bleef Franz Ferdinand ongedeerd, maar er raakte wel drie officieren lichtgewond.

Na de mislukte aanslag probeerde Čabrinović zijn flesje kaliumcianide in te nemen, maar deze was oud en werkte niet meer. Hij rende weg en sprong in een rivier om zichzelf te verdrinken. Dat lukte niet, want door de verwarring was hij in het meest ondiepe gedeelte van de rivier gesprongen. Na deze pogingen tot zelfmoord werd hij gearresteerd.

Frans Ferdinand zag dat de volgauto gestopt was en dat de inzittenden gewond waren. Zijn chauffeur trok op en verdween van het toneel. De aanslag leek mislukt. Princip zelf droop teleurgesteld af en ging naar een bar.

De aartshertog besloot het programma gewoon te laten doorgaan en na een kort bezoek aan het gemeentehuis vertrokken ze naar het hospitaal om de gewonden uit de volgauto te bezoeken. De chauffeur van Franz Ferrdiand was evenwel van dit ingelaste bezoek aan het ziekenhuis niet op de hoogte, en volgde de oorspronkelijke geplande route richting het paleis van de gouverneur van Sarajevo. Opmerkzaam gemaakt op deze route, bracht hij de Gräf & Stift in de Franz-Josephgasse tot staan en reed langzaam achteruit, om de weg richting ziekenhuis te kunnen inslaan. Juist op dat moment kwam Princip de bar uit, die zich op de hoek van de Franz-Josephgasse bevond. Tot zijn verbazing zag hij de stoet van de aartshertog achteruitrijdend voorbijkomen. Princip bedacht zich niet, sprong op de treeplank van de Gräf & Stift, trok zijn FN Model 1910-pistool en schoot op de kroonprins en zijn vrouw. Sophie Chotek stierf vrijwel meteen. Frans Ferdinand zei nog "het is niets, het is niets", zijn laatste woorden waren: "Sopherl! Sopherl! Sterbe nicht! Bleibe am Leben für unsere Kinder!" ("Sophie, Sophie! Niet doodgaan! Blijf leven voor onze kinderen!"). De samenzweerders werden kort na de aanslag gearresteerd

Na de moord

Princip werd opgepakt, maar kon geen doodstraf krijgen omdat hij nog geen 21 was. Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf. Hij overleed echter al in 1918, waarschijnlijk ten gevolge van tubercolose.

Toen het nieuws bekend werd, waren de Oostenrijkers razend. Ze hadden gehoord dat Servië waarschijnlijk bij de moord betrokken was en ze vernielden en plunderden Servische winkels en andere eigendommen. Ook werden er winkels in brand gestoken. De keizer van Oostenrijk, Frans Jozef (de oom van Frans Ferdinand) toonde echter geen enkele emotie toen het nieuws hem ter ore kwam. Naar zijn mening hield Frans Ferdinand er te moderne ideeën op na.

Ook internationaal was de publieke opinie op de hand van Wenen. In 1903 hadden Servische officieren nog hun eigen koning vermoord, en deze aanslag werd gezien als een zoveelste voorbeeld van "de Servische mentaliteit". Zelfs Rusland, traditioneel een bondgenoot van Servië, keurde de daad af.

De daders waren gepakt en zouden worden berecht, Oostenrijk reageerde niet en internationaal had Servië een groot gezichtsverlies geleden. De aanslag leek dus met een sisser af te lopen. Deze schijnbare rust was bedrog. De zogenaamde 'Oorlogspartij' van minister van Buitenlandse Zaken Leopold Berchtold, opperbevelhebber Franz Conrad von Hötzendorf en de minister van Oorlog Alexander von Krobatin, hoopte door middel van het creëren van een buitenlandse vijand de interne verdeeldheid binnen de dubbelmonarchie te stoppen. Men verzekerde zich van Duitse steun (de zogenaamde 'blanco cheque'). Bovendien zou op deze manier de invloed van het Servische nationalisme op Servische onderdanen binnen Oostenrijk-Hongarije een klap worden toegebracht. Men hoopte dat Oostenrijk-Hongarije in een korte, makkelijk te winnen oorlog Servië snel kon verslaan. Men hoopte dat de Duitse garantie, alsmede de internationale antipathie voor de Serviërs, andere landen ervan zou weerhouden in te grijpen. Maar dan moest er wel eerst een oorlog worden uitgelokt.

Het uitlopen op de Eerste Wereldoorlog

Pas op 23 juli stuurde Oostenrijk-Hongarije Servië een ultimatum, het zogeheten Juli-Ultimatum, van een aantal punten. Een van deze punten was dat de Oostenrijkse officieren die onderzoek naar de moord deden ongehinderd toegang kregen tot het Servische grondgebied. Als Servië zou weigeren, zou dat oorlog betekenen. Van alle punten werd alleen dit laatste punt niet geaccepteerd. De hele wereld reageerde opgelucht omdat Servië het ultimatum slechts op één punt had geweigerd. Maar Oostenrijk-Hongarije wilde niet akkoord gaan, omdat het immers Servië in een oorlog wilde vernederen. Het accepteerde deze weigering daarom niet, en verklaarde op 28 juli 1914, gesteund door Duitsland, de oorlog aan Servië. Hiermee was de Eerste Wereldoorlog begonnen.