Lijst van Latijnse spreekwoorden en uitdrukkingen

Te moeilijk Dit artikel is te moeilijk voor de kinderen van WikiKids. Wil jij het aanpassen zodat iedereen het kan begrijpen? Schrijftips vind je op deze pagina.

Hieronder staat een lijst van Latijnse spreekwoorden en uitdrukkingen. Ze staan op alfabet en je ziet de Nederlandse vertaling erachter. Romeinse schrijvers, priesters en de paus hebben deze uitspraken gedaan. Sommige uitspraken zijn gewoon in de loop der tijd ontstaan.

A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z

A

Ago ergo sum

"ik handel, dus ik ben"

A mari usque ad mare

"Van zee tot zee" (Het motto van Canada, afkomstig uit Psalm 71(72), V.8)

Ab amicis honesta petamus

"Laten we van onze vrienden louter eerzame dingen vragen"

Ab imo pectore

"Uit het diepst van het hart"

Ab initio

"Vanaf het begin". In de exacte wetenschap (onder meer theoretische chemie) gaat een ab initio berekening uit van eerste principes.

Acuto homine nobis opus est, qui pervestiget quid sui cives cogitent

"Een scherpzinnig iemand hebben wij nodig, die moet uitpluizen wat zijn medeburgers denken"

Acta est fabula

"Het verhaal is ten einde" (De laatste woorden van keizer Augustus, en van Romeinse toneelstukken)

Ad astra per aspera

"Naar de sterren via moeilijkheden"; Het motto van Kansas, de wapenspreuk van Gouda, en op de gedenkplaat van de Apollo 1-brand. (zie ook: "Per aspera ad astra")

Adde parvum parvo magnus acervus erit

"Voeg een beetje bij een beetje en je hebt een grote stapel" (Ovidius)

Ad kalendas Graecas

"Met Sint-Juttemis" (letterlijk : op de Griekse kalendae, maar de Kalendae duidde een dag in de Romeinse kalender aan, niet de Griekse.)

Ad maiorem Dei gloriam (AMDG); "Tot meerdere glorie van God", devies van de jezuïetenorde

Adolescens laudandus, ornandus, tollendus

"De jongeman moet worden geprezen, onderscheiden en .... ter zijde geschoven" (Marcus Tullius Cicero, die dacht Octavianus te kunnen uitspelen tegen Marcus Antonius)

Aetatis

of aetas ("leeftijd", "in ouderdom van"), Aetatis suæ, afgekort aet.: "in/op de leeftijd van", "van zijn/haar leven". Gebruikt op schilderijen en andere werken voor het weergegeven van de leeftijd van de afgebeelde persoon bij voltooiing van het werk. In een necrologie kan het als "obiit anno... ætatis suæ" zijn weergegeven om aan te geven in welk jaar van zijn of haar leven de overledene stierf.

Age quod agis

modern: "Doe je ding"

Alea iacta est / Alea iacta sit

"De teerling is geworpen" / "De teerling zij geworpen" (Julius Caesar, toen hij de Rubicon overstak)

Alias

"(Anders) een andere identiteit"

Alibi

"Op een andere plaats"

Alius aliud dicit

"Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is" (letterlijk: Een ander zegt iets anders)

Alis volat propriis

"Zij vliegt op eigen vleugels"

Alter ego

"Andere ik"

Amantes amentes

"Verliefden zijn verdwaasden"

Amare et sapere vix deo conceditur

"Zelfs de goden kunnen niet verliefd en wijs zijn tegelijk"

A.M.D.G. (Ad Maiorem Dei Gloriam)

"Tot meerdere eer en glorie van God"

Amicus certus in re incerta cernitur

"Een echte vriend wordt in onzekere tijden opgemerkt"

Amor fati

"Liefde voor het lot"

Amor non celatur

"Liefde kan men niet verbergen"

Amor patriae nostra lex

"Vaderlandsliefde is onze wet"

Amor vincit omnia

zie Omnia vincit amor.

Aquila muscas non captat

"Een adelaar vangt geen vliegen"

Ardeat Vita

"Branden't Leven of Bruisend Leven" (Zinspreuk van AVSV uit Amsterdam)

Ardet Nec Consumitur

"Het brandt maar wordt niet verteerd" (Het motto van de abdij van Grimbergen)

Ars gratia artis

"Kunst uit liefde voor de kunst" (Het motto van MGM)

Ars longa, vita brevis

"Kunst is lang, het leven is kort" (Een zin van de Griek Hippocrates in een vertaling door Horatius, vaak gebruikt buiten de originele context; de kunst (kunde) was diens geneeskunde: het duurde langer dan een leven om die te beheersen. Tevens de wapenspreuk van de Medische Component van het Belgische leger.)

Ars vivendi

"De kunst van het leven"

Asinus ad lapidem non bis offendit eundem

"Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen"

Audaces fortuna iuvat

"Geluk is met de heldhaftigen" (Vergilius)

Aude audenda

"Waag wat gewaagd moet worden" (Motto van het 40e smaldeel)

Audentes Deus iuvat

"God helpt hen die zelf wat durven"

Audi, vide, tace, si tu vis vivere in pace

"Hoor, zie en zwijg, als je in vrede wilt leven"

Aut Caesar, aut nullus

"Of de keizer, of niemand"

B

Balnea vina venus corrumpunt corpora nostra, sed vitam faciunt balnea vina venus

"Baden, wijn en seks vernielen onze lichamen, maar baden, wijn en seks maken het leven"

Barba non fecit filosofum

"Een baard maakt nog geen filosoof" Beter is: Barba non facit philosophum.

Barbarus hic ego sum, quia non intellegor ulli

"Ik ben een barbaar omdat ik door niemand begrepen word"

Beati pauperes spiritu

"Zalig zijn de armen van geest"

Beatus homo qui invenit sapientiam

"Gelukkig is de mens die wijsheid vindt/gevonden heeft" (Spreuken 3: 13, motto Gymnasium Apeldoorn)

Beatus ille, qui procul hominibus

"Gelukkig is hij die ver van de mensen woont"

Beatus, qui prodest, quibus potest

"Hij die iedereen helpt die hij kan helpen, is een gelukkig man"

Bona fide

"te goeder trouw"

Bona valetudo melior est quam maximae divitiae

"Goede gezondheid is meer waard dan de grootste rijkdom"

C

Calcanda semel via leti

"De weg des doods moet eenmaal betreden worden"

Canes latrantes non mordent

"Blaffende honden bijten niet"

Carpe diem

"Pluk de dag" (Horatius)

Carpe diem quam minimum credula postero

"Pluk de dag, zo min mogelijk gelovend in/vertrouwend op de volgende" (Horatius)

Casu quo/c.q.

"in welk geval"

Cave canem

"Pas op voor de hond" (op een mozaïek in Pompeii)

Cedo nulli

"Ik wijk voor niemand". De lijfspreuk van Desiderius Erasmus. Tevens slakkensoort (Conus cedonulli).

Ceterum censeo Carthaginem delendam esse

"Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden" (Marcus Porcius Cato)

Cibi condimentum est fames

"Honger maakt elke maaltijd gekruid", oftewel "Honger maakt rauwe bonen zoet"

Citius, altius, fortius

"Sneller, hoger, sterker" (Olympische Spelen)

Cogito ergo sum

"Je pense donc je suis", "Ik denk, dus ik besta" (René Descartes ter demonstratie van een onbetwijfelbare waarheid)

Coniunctus viribus

"Met vereende krachten"

Conscia mens recti, famae mendacia ridet

"Wie zich bewust is van de waarheid, lacht om de leugens van het gerucht"

Contra vim mortis non est medicamen in hortis

"Tegen de dood is geen kruid opgewassen"

Cuius regio, eius religio

"wiens regio, diens religie", principe opgesteld bij de Vrede van Augsburg in 1555)

Cuiusvis hominis est errare

"Iedereen maakt fouten" (Cicero)

Cum grano salis

"Met een korreltje zout"

Cum laude

"met lof" wordt gebruikt bij diploma's en promoties bij goede resultaten.

D

De gustibus (et coloribus) non est disputandum

"Over smaken (en kleuren) valt niet te twisten"

De mortuis nil nisi bene

"Over de doden niets dan goeds" (toegeschreven aan Chilon)

Deliriant isti Romani

"Rare jongens, die Romeinen" (letterlijk: Ze zijn gek, die Romeinen!) (René Goscinny in Asterix, bij monde van Obelix) Beter is: Delirant.

De Profundis ad te Domine clamavi

'Uit de diepten heb ik tot u Heer geroepen'.

Deo Vindice

"God verdedig ons" (Het motto van de Geconfedereerde Staten van Amerika)

'''Deo Volente'''

"Als God het wil"

Deus vult!

"God wil het!", "Het is Gods wil!"

Dicendo Discentes Discimus

"Wij die leren, leren door te spreken"

Dies natalis

"Geboortedag"

Difficile est deponere longum amorem

"Het is moeilijk een lang gekoesterde liefde op te geven" (Catullus)

Dico Romanos hostes vincere posse

"Ik zeg dat de Romeinen hun vijanden kunnen overwinnen" óf "Ik zeg dat de vijanden de Romeinen kunnen overwinnen" (Romanos en hostes kunnen allebei de subjectsaccusativus zijn bij posse)

Divide et impera

"Verdeel en heers"

Do ut des

"Ik geef opdat U zou geven"

Docendo discimus

"Door te onderwijzen leren wij"

Dolus bonus

een leugentje om bestwil

Domine dirige nos

"Heer, leid ons", "Heer, geef ons richting" (het motto van de City of London)

Dominus illuminatio mea

"De Heer is mijn licht" (het motto van de Universiteit van Oxford, afkomstig uit Psalm 26(27), v.1)

Donec eris felix multos numerabis amicos

"Zo lang je gelukkig bent, zul je veel vrienden hebben" (Ovidius, Tristia I,9,5)

Draco dormiens nunquam titillandus

"Kietel nooit een slapende draak" (Wapenspreuk van Zweinstein's Hogeschool voor Hekserij en Hocus-Pocus in de Harry Potter verhalen)

Dulcia non meruit, qui non gustavit amara

"Hij verdient het zoete niet, die 't bittere niet heeft gesmaakt" (Ovidius, Ars Amatoria III,5,11)

Dum anima est, spes est

"Waar er leven is, is er hoop"

Dum spiro, spero

"Zo lang ik adem, hoop ik"

Dura lex, sed lex

"De wet is hard, maar het is de wet"

E

E fructu arbor cognoscitur

"Aan de vruchten herkent men de boom"

E pluribus unum

"Uit velen een", "Eenheid uit veelheid"

Ecce homo

"Zie de mens" (Bijbel)

Elephantum ex musca facere

"Van een vlieg een olifant maken"

Errare humanum est. Perseverare diabolicum

Zich vergissen is menselijk. Volharden is des duivels" (Seneca)

Esse est percipi

"Zijn is waargenomen worden" (George Berkeley)

Est modus in rebus, sunt certi denique fines

"Er is maat in de dingen, er zijn tenslotte zekere grenzen" (Horatius, Satiren I, 1, 106).

Et ab nato mei, et nunc, et ad mortuum mei, bibi, bibo et bibibo

"Zowel sinds mijn geboorte, als nu, als tot mijn dood, dronk ik, drink ik, en zal ik drinken" (M. Soltani en T. Baar in hun Memoriae)

Eventus docebit

"De afloop zal het leren" (Livius)

Eventus stultorum magister est

"Door schade en schande wordt men wijzer"

Excusatio non petita accusatio manifesta

"Een excuus waar niet om werd gevraagd, is een duidelijke (zelf)beschuldiging".

Experientia docet (stultos)

"Al doende leert men (zelfs de dwazen)"

Extra ecclesiam nulla salus

"Buiten de kerk geen heil (redding of zaligheid)"

F

Faber quisque fortunae suae

"Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk"

Facta, non verba

"Geen woorden maar daden" (het motto van voetbalclub Feyenoord)

Fallit imago

"Schijn bedriegt" (letterlijk: beeld misleidt)

Fari argentum aurum tacere

"Spreken is zilver, zwijgen is goud"

Festina lente!

"Haast je langzaam!", "Haast en spoed is zelden goed" (Motto van keizer Augustus)

Fiat iustitia, ruat caelum

"Laat rechtvaardigheid geschieden, zelfs als de hemel naar beneden komt" (Ferdinand I)

Fiat lux

"Er moet licht zijn" (uit de Bijbel: Genesis)

Fortuna vitrea est; tum cum splendet, frangitur

"Het geluk is van glas; als het schittert, breekt het"

Frater, ave atque vale

"Gegroet broeder, en vaarwel" (Verschijnt op het einde van een gedicht van Gaius Valerius Catullus)

G

Graeca sunt, non leguntur

"Het is Grieks, het wordt niet gelezen"

Graecia capta ferum vicit victorem

"Het verslagen Griekenland overwon zijn wilde veroveraar", Griekenland deed namelijk de Romeinse veroveraar zijn eigen, hogere cultuur overnemen)

H

Habeas corpus

"Gij zult het lichaam krijgen".

Habemus papam

"We hebben een paus" (wordt uitgesproken door het Vaticaan om aan te tonen dat een nieuwe paus verkozen is)

Hannibal ad Portas

"Hannibal voor de poorten", oftewel "Er staat een zéér groot gevaar te wachten". Onder andere gebruikt door Cicero in De finibus IV (9, 22) en Philippica I (5, 11) en Livius in Ab urbe condita XXIII.

Hoc signo victor eris

"In dit teken zul jij overwinnen/winnaar zijn" (Droom van Constantijn over het rho-chi teken voor zijn strijd tegen Maxentius)

Homo sapiens non urinat in ventum

"Een wijs man plast niet tegen de wind in" (potjeslatijn)

Hora est

"Het is tijd" (Wordt uitgesproken op universiteiten door de pedel na een promotie)

Hora fugit

"Het uur vliegt" (letterlijk: "het uur vlucht")

Hora ruit, tempus fluit

"Het uur smelt heen, de tijd vloeit weg"

Horum omnium fortissimi sunt Belgae

"Van allen zijn de Belgen de dappersten" (Julius Caesar), eerste geschiedkundige vermelding van de Belgae, de Oude Belgen, een Keltische stam die onze contreien bevolkte.

I

Idem dito

"precies hetzelfde" (eigenlijk: idem ditto)

Ignoti nulla cupido

"Onbekend maakt onbemind"

Impossibilium nulla obligatio est

"Niemand kan verplicht worden het onmogelijke te doen" (Corpus Iuris Civilis)

In Dei Nomine Feliciter

"Mogen wij in Gods naam gelukkig voortgaan" (motto Radboud Universiteit Nijmegen)

In hoc signo vinces

"in dit teken zul je overwinnen" (Goddelijke stem vertelt dit aan Constantijn de Grote tijdens zijn gewonnen slag tegen Maxentius)

In Lumine Tuo videmus Lumen

"In Uw licht zien wij het licht" Psalm 36:10 (motto Theologische Universiteit Kampen (PKN))

In mari meri miri mori muri necesse est

"In een zee van bewonderswaardige wijn moet een muis wel sterven" Romeins zinnetje om kinderen de klinkers te leren.

In manibus vestris victoria est

"De overwinning ligt in jullie handen"

In vino veritas

"In wijn zit waarheid" (Plinius de Oudere)

In nomine patris, filii et spiritus sancti

"In de naam van de vader, de zoon en de heilige geest"

Inter arma enim silent leges

"In tijden van oorlog zijn de wetten stil" (Cicero, Oratio Pro Annio Milone IV).

Ira furor brevis est

"Boosheid is een korte woede" (Horatius, epistles I, 2, 62).

Ipsa scientia potestas est

"Wetenschap (kennis) is macht" (Confucius)

Iustitia omni auro carior

"Gerechtigheid is meer waard dan al het goud"

Iustitia omnibus

"Gerechtigheid voor allen"

L

Labor(are) omnia vincit

"Werk overwint alles"

Lapsus calami

"Spellingsfout"

Lapsus linguae

"Spreekfout"

Lectori salutem/L.S.

"Lezer gegroet" (letterlijk: Heil/Redding aan de lezer)

Lex dura, sed lex

"De wet is hard, maar het is de wet"

Luctor et Emergo

"Ik worstel en kom boven" (Motto van Zeeland)

M

Maior e longinquo reverentia

"Van afstand bezien, is alles mooi" Cornelius Tacitus, Annales 1.47

Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa

"Door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld"

Mea vota

"Mijn wens" of "mijn stem"

Medicus curat, natura sanat

"De dokter zorgt voor zijn patiënt, maar de natuur geneest hem"

Memento, homo, quia pulvis es et in pulvem reverteris

"Bedenk, mens, dat gij stof zijt en tot stof zult wederkeren"

Memento mori

"Gedenk je sterfelijkheid" en ook ironisch genoeg "Gedenk te sterven"

Mens sana in corpore sano

"Een gezonde geest in een gezond lichaam"

Morituri te salutant

"Zij die sterven gaan, groeten u" (gladiatoren)

Multi multa; nemo omnia novit

"veel mensen weten veel, maar niemand weet alles"

N

Natura artis magistra

"De natuur is de leermeesteres van de kunst" (volledige naam dierentuin Artis in Amsterdam)

Natura naturans

"De natuur doet wat de natuur moet doen"

Ne bis in idem

"Geen twee keer (vonnissen) over dezelfde zaak" (algemeen rechtsbeginsel)

Nemo dat quod non habet

"Niemand kan geven wat hij niet heeft"

Nemo sine vitiis nascitur

"Niemand wordt zonder gebreken geboren" (Horatius, Satirae).

Ne sutor supra crepidam

"Schoenmaker, blijf bij je leest"

Nihil est incertior vulgo

"Niets is wispelturiger dan de massa"

Nihil novi (sub sole)

"Er is niets nieuws (onder de zon)"

Nihil sine labore

"Niets zonder arbeid" (Horatius)

Nitimur in vetitum semper cupimusque negata

"Wij streven altijd naar het verbodene en begeren hetgeen ons ontzegd is"

Nomen est omen

"De naam is een voorteken"

Non fortis, ced tenax

"Niet sterk, maar taai" (familie Van Elzakker)

Non omnia possumus omnes

"Niet iedereen kan alles doen" (Vergilius)

Non plus ultra

"Tot hier en niet verder" (Hercules, god)

Non scholae sed vitae discimus

"Je leert niet voor school, maar voor het leven" (Seneca). In werkelijkheid zei Seneca het omgekeerde: "Non vitae sed scholae discimus". Hij bedoelde: De jeugd doet niet zijn best voor de toekomst maar alleen omdat de leraar het van hem vraagt.

Non semper arcum tendit Apollo

"De boog van Apollo kan niet steeds gespannen staan" (Horatius)

Nosce te ipsum!

"Ken uzelf!" (Naar Cicero, gebaseerd op de Griekse spreuk γνῶθι σεαυτόν (gnothi seauton), gegrift op de tempel van Apollo in Delphi.)

Nullum crimen, nulla poena, sine praevia lege poenali

"Er is geen misdaad, (dus) geen straf als er geen voorafgaande (straf)wettelijke bepaling is" (zgn. Legaliteitsbeginsel uit artikel 1 van het Wetboek van Strafrecht)

Nulla regula sine exceptione

"Geen regel zonder uitzondering"

Nulli Cedo

"Ik wijk voor niets" (Algemene Infanterie). In de vorm "Cedo Nulli": Erasmus

Nunc est bibendum

"Nu is het tijd om te drinken" (Horatius, Odes I, 37, 1)

Nuntio vobis gaudium magnum, habemus papam!

"Ik verkondig u een grote vreugde, we hebben een paus!" (vanaf het balkon van de St.-Pieter als er een nieuwe paus is.)

O

O crassum ingenium! Suspicor fuisse Batavum

"Wat een plompe geest! Ik vermoed dat het een Nederlander was" (Erasmus)

O fortunatos nimium sua si bona norint, agricolas

"O gelukzalige landbouwers, die te weinig begrijpen hoe goed hun leven is" (Vergilius, Georgica 2, 458ff.)

Oculi plus vident quam oculus

"Meerdere ogen zien meer dan slechts een"

Odi et Amo

"Ik haat en ik bemin" (Catullus)

Omnes eodem cogimur

"Wij worden allemaal naar één enkel punt samengedreven" (iedereen gaat dood)

Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt

"Alle mensen willen gezond zijn, maar vaak doen ze alles dat nadelig is voor hun gezondheid"

Omnia vincit amor

"Liefde overwint alles" of vollediger: Omnia vincit amor, nos et cedamus amori (Vergilius, Eclogae 10.69). "Liefde overwint alles, laten wij ons ook overgeven"

Ora et labora

"Bid en werk" (Motto van de kloosterorde van de Benedictijnen)

P

Panem et circenses

"Brood en spelen"

Parcere subiectis, sed debellare superbos

"De onderworpenen sparen, maar hen die zich hardnekkig blijven verzetten vernietigen", Vergilius, Aeneis 6.853 (stelregel van de Romeinse politiek)

Pecunia non olet

"Geld stinkt niet"

Per aspera ad astra

"Langs moeilijke (wegen) bereikt men de sterren" (motto van de NASA en de stad Gouda)

Periculum in mora

"Risico in uitstel" (Livius, Ab urbe condita, 38.25.13)

Pie Iesu domine, dona eis requiem

"Heilige Heer Jezus, geef hen rust." (Hagar)

Postscriptum (PS)

"Naschrift"

Potius sero quam numquam

"Liever laat dan nooit" (Livius)

Q

Quae caret ora cruore nostro

"Welke kust kent ons bloed niet?" (Horatius)

Qua Patet Orbis

"Zo wijd de wereld strekt" (Korps Mariniers)

Qui Bono?

"Wie heeft er voordeel van?" ( Richtlijn van Marcus Tullius Cicero in de rechtspraak )

Qui habet aures audiendi audiat

"Wie oren heeft om te horen moet horen" (Bijbel)

Qui rogat, non errat

"Wie vraagt, dwaalt niet"

Qui scribit, bis legit

"Wie schrijft, leest twee keer"

Qui tacet, consentire videtur

"Wie zwijgt, stemt toe" (letterlijk: wie zwijgt, lijkt het er mee eens te zijn) (Paus Bonifatius VIII)

Quid pro quo

"Voor wat hoort wat"

Quidquid latine dictum sit, altum videtur

"Alles wat in het Latijn gezegd wordt, klinkt diepgaand"

Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes

"Wat er ook van zij, ik vrees de Grieken ook al geven zij geschenken. (Laocoön in de Aneïs, geschreven door Vergilius)

Quirites!

"Burgers". Tekst van 'de kortste toespraak ooit', Caesar in 47 v.Chr. tegen het Xe legioen

Quo vadis? (Quo vadis?)

waar gaat ge heen?

R

Radix malorum est cupiditas

"Hebzucht is de wortel van alle kwaad" (thema van de Pardoner's Tale uit de Canterbury Tales en waarschijnlijk ontleend aan 1 Timoteüs 6:10)

Reddite ergo quae sunt Caesaris, Caesari

"Geef de Keizer wat des Keizers is" (gesproken door Jezus, Mattheüs 22,21)

Requiescat in pace (R.I.P.)

"Rust in vrede"

Res, non verba

"Geen woorden maar daden" (letterlijk: "Daden, geen woorden")

Roma locuta, causa finita (Sint-Augustinus)

"Rome heeft gesproken, de zaak is beëindigd" een zaak is afgelopen en valt niet meer te betwisten

S

Saevis tranquillus in undis

"Rustig te midden van woeste golven" (lijfspreuk Willem van Oranje)

Salus aegroti suprema lex

"Het welzijn van de patiënt is de meest belangrijke wet"

Salus populi suprema lex esto

"Het welzijn van het volk zal de hoogste wet zijn" (motto van Missouri).

Scientia vincere tenebras

"Door wetenschap de duisternis overwinnen" (Spreuk van de Vrije Universiteit Brussel)

Semper idem

"Altijd hetzelfde"

Semper excelsius

"Altijd beter" (wapenspreuk van K.A.V. Lovania Leuven)

Semper fidelis

"Altijd trouw" (ook wel afgekort als Semper Fi) (wapenspreuk van de Nationalistische Studentenvereniging)

Servatis a periculum

"Bewaar ons voor het kwade"

Si monumentum requiris, circumspice

"Als je een monument wilt zien, kijk om je heen"

Si parva licet componere magnis

"Als het toegestaan is kleine dingen met grote dingen te vergelijken"

Si quaeris peninsulam amoenam circumspice

"Als je een lieflijk schiereiland zoekt, kijk dan om je heen" (motto van Michigan).

Si vis amari, ama

"Als je bemind wilt worden, bemin (dan)"

Si vis pacem, para bellum

"Als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog" (door Vegetius in Epitoma rei militaris verwoord als "Qui desiderat pacem, bellum praeparat")

Si vis vivam

"als jij wilt, zal ik leven"

Sic iubeo, sic volo, et sit pro ratione voluntas mea

"Zo beveel ik, zo wens ik het, en laat mijn wil u tot reden zijn"

Sic semper tyrannis

"Zo vergaat het iedere tiran" (motto van de staat Virginia; vermeend geroepen door John Wilkes Booth na de moord op Abraham Lincoln).

Sic transit gloria mundi

"Alzo vergaat 's werelds schoonheid", gezegd tot de pausen na hun verkiezing.

Sic gorgiamus allos subjectatos nunc

"Wij houden een feestmaal op hen die ons onderdrukken" (vertaald uit het Engels: "We gladly feast on those who subdue us"). (motto van The Addams Family).

Sidera somnum suadent

"De sterren raden ons de slaap aan"

Scientia Sol Mentis Est

"Kennis is het licht van de geest"

Similia similibus curantur

"Soort zoekt soort"

Similia similibus dissolventur

Gelijke zaken worden opgelost in gelijke zaken (spreuk van Griekse natuurfilosofen en alchemisten).

Sine ira et studio

"Zonder vooringenomenheid vóór of tegen" (letterlijk: "Zonder haat of liefde", "Zonder wrok of sympathie") (Tacitus)

Sine labore nihil!

"Zonder werk krijgt men niets!"

Sine labore non erit panis in ore

"Zonder arbeid zal er geen brood in de mond zijn"

Sine sole sileo

"Zonder de zon ben ik stil" (Spreuk op zonnewijzers)

Si decem habeas linguas, mutum esse addecet

"Zelfs al zou je tien tongen hebben, dan moet je ze toch stilhouden"

Sit tibi terra levis

"Moge de aarde zachtjes op je drukken" (Romeinse grafspreuk)

Si tacuisses, philosophus mansisses

"Als je had gezwegen, was je een filosoof gebleven"

Si vis pacem, para bellum

"Als je vrede wilt, bereid je voor op oorlog" (Vegetius, Epitoma rei militaris)

Si vis pacem, para iustitiam

"Als je vrede wilt, bereid gerechtigheid voor"

Sol iustitiae illustra nos

"Zonne der gerechtigheid verlicht ons. (motto Universiteit van Utrecht)" ([vergelijk Maleachi 4,1-2)

Sol lucet omnibus

"De zon schijnt voor iedereen"

Soli Deo Gloria

"Alleen aan God de eer" - Een van de Vijf sola's

Species decipit

"Schijn bedriegt"

Spes Bona

Spiritus Intus Alit:

S.P.Q.R.

"De senaat en het volk van Rome" (Senatus populusque Romanus) (Vaak wordt de R vervangen door een andere letter, bijvoorbeeld: S.P.Q.B., waarin de B voor Brussel staat)

Stante pede

"onmiddellijk", "op staande voet"

Stupor Mundi

"De verbazing van de wereld" (Titel van Frederik II)

Stultus stulte loquitur

"Een dwaas spreekt op dwaze wijze"

Suamet ipse fraude captus

"In zijn eigen list gevangen" (Livius, Ab Urbe Condita, 27.28.13)

Sub iudice

"Onder de rechter", nog in behandeling bij een rechterlijke instantie.

Sub rosa

"Letterlijk: Onder de roos. Volgens Dan Brown's "De Da vinci code" gebruikt door de tempeliers"

Summum ius summa iniuria

"Het recht tot op de spits drijven is het onrecht tot op de spits drijven" (Cicero, De officiis I, 10, 33)

Sum quod eris

"Ik ben wat jij zult zijn" (tekst op grafstenen)

Sunt pueri pueri, pueri puerilia tractant

"Kinderen zijn kinderen, kinderen gedragen zich kinderachtig" <ref> Puer betekent zowel "kind" als "jongen", maar puerilia "jongensjaren" of "kinderlijk", "kinderachtig". Alleen de laatste term levert een zinnige vertaling. (Woordenboek latij/nederlands Prof. Dr. H. Pinkster, Amsterdam University Press, Amsterdam, 1998 en Woordenboek latijn-nederlands, Dr. F. Muller en Dr. E.H. Renkema, Wolters-Noordhoff, Groningen 1970)</ref>

Suo jure

"In zijn/haar eigen recht"

Sutor, ne ultra crepidam!

"Schoenmaker, blijf bij uw leest!"

Suum cuique

"Ieder het zijne" (ieder krijgt wat hem toekomt)

Suus rex reginae placet

"Aan de koningin bevalt haar koning (het meest)"

T

Tale quale

"Zoals het reilt en zeilt" (zoals het is)

Tarde venientibus ossa

"Voor de laatkomers, enkel de beenderen"

Te amo

"Ik hou van je"

Temet nosce

"Ken uzelf" (uit het Oudgrieks: "Γνῶθι σεαυτόν"; deze spreuk stond op een steen in Delfi, zie ook: Nosce te ipsum!)

Tempora mutantur, nos et mutamur in illis

"De tijden zijn veranderd en wij veranderen mee" (Audoenus)

Tempus fugit

"Tijd vliegt".

Tempus omnia revelat

"Tijd onthult alles"

Terminus ante quem

"Limiet (eindpunt) waarvoor... (zie: relatieve chronologie)"

Terminus post quem

"Limiet (eindpunt) waarna... (zie: relatieve chronologie)"

(Equo ne credite, Teucri...) Timeo Danaos et dona ferentes

"(Vertrouwt dat paard niet, Trojanen...) Ik vrees de Danaeërs (de Grieken), ook al brengen zij geschenken" (Vergilius, Aeneis, 2, 49) gemompeld door Laocoön wanneer hij zijn Trojaanse stadsgenoten waarschuwt voor het Trojaans Paard.

Terra marique potens

"Onverslaanbaar ter land en op zee" (Wapenspreuk van de O'Malleys)

Testimonium paupertatis

Bewijs van onvermogen

Timeo hominem unius libri

"In het debat vrees ik een man die slechts één boek (goed) heeft gelezen" (Thomas van Aquino)

Totus Tuus

"Geheel de uwe" (Wapenspreuk van Paus Johannes Paulus II)

Tres faciunt collegium

"Met z'n drieën vormt men een gezelschap" (naam van voormalig adellijk dispuut van het Utrechtsch Studenten Corps)

Tu es sacerdos in aeternum

je bent priester voor altijd (bij de aanstelling van een katholieke priester)

Tum podex carmen extulit horridulum

"Toen stiet de aars een ruw lied uit"

Tum tua res agitur, paries cum proximus ardet

"Dan staat ook jouw zaak op het spel, wanneer het huis naast jou in brand staat"

Tunica pallio propior est

"Het hemd is nader dan de rok"

Tu quoque, fili mi!

"Gij ook, mijn zoon !" (Julius Caesar)

U

Ubi bene, ibi patria

"Waar men zich goed voelt, daar is zijn vaderland"

Ubi caritas, Deus ibi est

"Waar zorgzaamheid is, daar is God"

Ubi concordia, ibi victoria

"Waar harmonie, daar heerst victorie"

Ubi dubium, ibi libertas

"Waar twijfel is, is vrijheid"

Ubi fumus, ibi ignis

"Waar rook is, is vuur"

Ubi societas, ibi ius

"Waar een maatschappij is, daar is recht"

Ubi mel ibi apes

"Waar honing is, zijn bijen"

Ubi pus evacua

"Waar pus zit, verwijder het"

Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia

"Waar gij zijt Gaius, zal ik, Gaia, zijn"

Ubi volentia est, via est

"Waar een wil is, is een weg"

Ultra posse nemo obligatur

"Niemand kan verplicht worden meer te doen dan hij kan"

Una salus victis, nullam sperare salutem

"De enige zekerheid voor de verliezers, is geen heil te verwachten" (Vergilius, Aeneis, II, 354)

Uno sumus animo

"Wij zijn één van geest" (motto van Stedelijk Gymnasium Leiden)

Unum castigabis, centum emendabis

"Door er één te straffen, kan men er honderd tot beter inzicht brengen"

Urbi et orbi

"Voor de stad (Rome) en voor de wereld" (de pauselijke zegen)

Usque ad tempus divi Gratiani

Usus magister est optimus

"Ervaring is de beste leermeester" (Cicero)

Ut Incepit Fidelis Sic Permanet

"Loyaal is ze begonnen, loyaal blijft ze"

Uxor formosa et vinum sunt dulcia venena

"Mooie vrouwen en wijn zijn zoet venijn"

Ut ameris, amabilis esto

"Om te (kunnen) beminnen, moet ge beminnelijk zijn" (Ovidius)

Ut sementem feceris ita metes

"Zoals je zaait zal je oogsten"

Ut sis nocte levis, sit cena brevis!

"Laat het avondmaal kort zijn, opdat je 's nachts licht bent"

Ut Vivat, Crescat et Floreat!

"Dat ze leve, groeie en bloeie! (betekenis studentikoos monogram, lijfspreuk onder de studentenverenigingen)

Ut desint vires, tamen voluntas laudanda est

"hoewel de krachten ontbreken, toch moet de wil geprezen worden"

V

Vae Victis

"Wee de overwonnenen" (Volgens de overlevering gezegd door de Gallische leider Brennus, toen de verslagen Romeinen protesteerden tegen de hoogte van de schatting die hij hun oplegde.)

Vana est sine viribus ira

"Haat, zonder macht om er aan te voldoen, is ijdel"

Vanitas vanitatum et omnia vanitas

"IJdelheid der ijdelheden en alles is ijdelheid" (Prediker 1:2)

Varietas delectat

"Verandering van spijs doet eten" (Seneca e.a.)

Varium et mutabile semper femina

"altijd veranderlijk en wispelturig is de vrouw" of meer letterlijk "het wisselvallige en veranderlijke is altijd vrouwelijk" (Vergilius, Aeneas 4, 569/570). Vergelijk ook met La donna è mobile en Une femme souvent n'est qu'une plume au vent (Victor Hugo)

Velle non discitur

"Willen kun je niet leren"

Velut arbor ævo

"Zoals een boom bij het verstrijken van de tijd" (Horatius, Oden I, 12, 45)

Veni, vidi, vici

"Ik kwam, ik zag, ik overwon" (letterlijk: "Ik ben gekomen, ik heb gezien, ik heb overwonnen" (Julius Caesar na zijn snelle overwinning op koning Pharnacus van Pontus)

Veni, vidi et capiebar ad anum

"Ik kwam, ik zag en werd vanachter belaagd" (Volgens Carthaagse overlevering gezegd door Hannibal na zijn tocht over de Alpen toen zijn leger bloedig van achteren werd overrompeld door dat van Fabius Maximus)

Ventis secundis, tene cursum

"Als de wind gunstig is, behoud koers" ("Go with the flow")

Verba docent, exempla trahunt

"Woorden onderwijzen, voorbeelden doen navolgen"

Verbum domini lucerna pedibus nostris

"Het woord van de Heer is een lamp voor onze voeten" (oorspronkelijk motto van de Rijksuniversiteit Groningen, afkomstig uit psalm 119, vers 105)

Verba volant, scripta manent

"Woorden vervliegen, het geschrevene blijft"

Veridis Quo

Veritas odium paret

"Waarheid zaait haat"

Vestis virum facit

"Kleren maken de man"

Vi coactus

"Door geweld gedwongen" (Bijschrift ondertekening verdrag met Engeland door Johan de Witt).

Vi Veri Veniversum Vivus Vici

"Met de kracht van de waarheid heb ik levend het universum veroverd" ("By the Power of Truth I, while living, have conquered the Universe")

Vi victa vis

"Geweld is door geweld geveld"

Vicit vim virtus

"Moed heeft het geweld overwonnen" (Wapenspreuk van de stad Haarlem)

Victrix causa diis placuit sed victa Catoni

"De Goden stonden aan de kant van de overwinnaar, maar Cato de Jongere aan die van de overwonnene"

Video meliora proboque, deteriora sequor

"Ik zie het betere en sta erachter, maar toch volg ik het slechtere" (Ovidius, Metamorphoses, bij monde van Medea)

Vindicat atque polit

"Handhaaft en beschaaft"

Vinum et musica laetificant cor

"Wijn en muziek verlichten het gemoed"

Vivat, crescat, floreat

"Hij leve, groeie, bloeie" (Lijfspreuk van St-Jozefscollege in de tv-reeks De jeugd van tegenwoordig (televisieprogramma) (2007, en de kerngedachte van het studentikoos monogram. Zie Ut Vivat, Crescat et Floreat!)

Volenti non fit iniuria

"Door hetgeen men zelf wil kan men geen onrecht ondergaan"

Vox populi, vox Dei

"De stem van het volk, de stem van God"

Vulpes pilum mutat, non mores

"Een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken"

Externe link

• (en) Lijst van Latijnse spreekwoorden