Sinterklaas: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
 
(165 tussenliggende versies door 60 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
[[Afbeelding:Sinterklaas.jpg|right|thumb|300px|'''Sinterklaas''' in [[2007]].]]
 +
[[Bestand:Sinterklaas 2007.jpg|right|thumb|250px|Sinterklaas in [[2007]]]]
  +
[[Bestand: Hopsasa-bakerdeuntjesoudedoos-1873.jpg|right|thumb|250px|Schoentje zetten in 1873]]
  +
'''Sinterklaas''' (ook wel ''Sint Nicolaas of Sint'') is de hoofdpersoon van het kinderfeest dat in [[Nederland]], [[België]] en in sommige andere landen gevierd wordt. Het hoogtepunt van het Sinterklaasfeest is ''Pakjesavond'', dat in Nederland op 5 december wordt gevierd en in België op 6 december ‘s morgens op pakjesdag. Sint Nicolaas was een [[bisschop]] die in de vierde eeuw leefde. Hij heette [[Nicolaas van Myra]]. Hij gaf veel geld aan arme mensen, maar het meest beroemd is toch wel dat hij zakjes geld door de raam van het huisje van een arme man gooide, omdat die zijn dochters dreigde te moeten verkopen aan zijn schuldeisers. Hij was zo beroemd dat ze nog steeds zijn botten hebben bewaard. Ze liggen nu in [[Bari]], in [[Italië]].
   
−
'''Sinterklaas''' (ook wel ''Sint-Nicolaas'') is eigenlijk een heilige, maar nu is hij een legende; een man die cadeautjes geeft in de winter aan kinderen, genaamd ''Sinterklaas''. Hij woont in [[Spanje]] en komt elk jaar in november met de [[stoomboot]] aan vanuit Spanje naar [[België]] en [[Nederland]]. De Sint heeft altijd zijn trouwe knecht bij zich, [[Zwarte Piet]], en rijdt op een [[paard]] genaamd Amerigo in Nederland en Slechtweervandaag in België.
+
Sinterklaas heeft sinds de 19e eeuw een knecht bij zich, [[Piet (Sinterklaas)|Piet]]. Tot 2019 was het [[gebruikelijk]] om die Piet zwart te [[schmink]]en. Sindsdien zijn er steeds minder Zwarte Pieten gezien en wordt gekozen voor andere soorten pieten. De meeste pieten hebben tegenwoordig roetvegen. Sinterklaas rijdt op een [[paard]] in Nederland. Dat paard heeft vroeger in Nederland Bianca, Majestueuzo, Sasmona en Amerigo geheten. Tegenwoordig heet het paard in Nederland ''Ozosnel'' en in België ''Slechtweervandaag''.
   
  +
Er is in Nederland een school genoemd naar Sinterklaas ([[Sint Nicolaas Lyceum]] in Amsterdam) en in België een stad: [[Sint-Niklaas]]. Ook zijn meerdere kerken naar Sint Nicolaas genoemd. De Amerikaanse [[Kerstman]] (Santa Claus) is afgeleid van Sint Nicolaas. Die was erg belangrijk voor het volk. Veel kinderen zijn voorafgaand aan Sinterklaas socialer dan normaal.
−
Sinterklaas kreeg de naam Sint omdat hij zo'n heilig man was. De naam Sinterklaas is een afkorting van ''Sint heer (Ni)Klaas ''.
  
   
  +
Hieronder lees je hoe veel oude gebruiken vervlochten zijn met het Sinterklaasfeest. Sommige gebruiken stammen al uit de tijd van de [[Germanen]].
−
== Wie was Sinterklaas in het echt? ==
  
  +
==Het leven van Sint Nicolaas==
−
In de [[4e eeuw]] leefde [[Nicolaas van Myra]], een heilige [[bisschop]]. Hij kwam uit [[Myra]], dat ten tijde van zijn leven [[Griekenland|Grieks]] was. Nicolaas van Myra of dus Sint-Nicolaas is nu de hoofdfiguur van het gelijknamige jaarlijkse kinderfeest dat op 5 december (pakjesavond) in Nederland en op 6 december (de eigenlijke katholieke naamdag van Sint-Nicolaas) wordt gevierd.
  
  +
Nicolaas is geboren in 280 na Christus in de Petara. Zijn ouders stierven al jong, waardoor hij werd opgevoed door zijn oom, de [[bisschop]] van Myra. Tijdens zijn leven was Nicolaas al een beroemdheid. Hij werd ook [[bisschop]] van de stad Myra. Dat lag toen in het [[Byzantijnse Rijk]], maar inmiddels is dat in [[Turkije]]. Hij is geboren rond het jaar 280 in [[Patara]] en is waarschijnlijk gestorven op 6 december 343. Hij was zo beroemd dat zijn botten goed werden bewaard en er een speciaal graf voor hem werd gemaakt. Zoals het normaal was voor veel christenen in die tijd, gaf hij veel geld aan arme mensen. Hij deed het wel op een bijzondere manier, namelijk door niets te zeggen en zakjes geld door de raam van de huizen van arme mensen te gooien. Ongeveer 200 jaar na zijn dood werd Nicolaas [[heilig]] verklaard. In [[Constantinopel]] werd de eerste Sint Nicolaas kerk gebouwd. Er komt dan ‘’Sint’’ voor zijn naam te staan. Maar heilig werd je natuurlijk niet zomaar. Je moest tijdens je leven een goed voorbeeld zijn geweest voor alle andere mensen en er moesten minstens twee wonderen gebeurd zijn. Maar wat nou precies een ‘wonder’ was, wist men eigenlijk ook niet echt. Het waren dingen die gebeurden en die je niet kon verklaren. Dan moest het wel werk van God zijn. Over Nicolaas werden veel bijzondere verhalen verteld. Nicolaas was beschermheilige van de kinderen, van de zeelieden en van ongehuwde (ongetrouwde) vrouwen. Omdat Sint Nicolaas beschermheilige is van de zeevaarders, hebben veel havensteden Sint Nicolaas als beschermheilige.(Amsterdam bijvoorbeeld, maar ook Aberdeen, Bari, Sint-Niklaas en Kampen in Overijssel.)
   
  +
[[Bestand:Gentile da Fabriano 063.jpg|left|thumb|250px|Nicolaas gooit zakjes geld door het raam bij de arme koopman]]
−
==Surprise==
  
  +
===Het verhaal van de koopman en de ongehuwde dochters===
−
Het is de gewoonte om elkaar met Sinterklaas surprises (cadeautjes) te geven met gedichtjes erbij. Meestal weet je dan niet van elkaar wie de gever is en wordt er gedaan alsof het Sinterklaas en Piet zijn.
  
  +
In de loop der eeuwen kwamen er steeds meer verhalen over Sint Nicolaas. Het meest waarschijnlijke verhaal gaat over de koopman met de 3 ongehuwde dochters. Hierdoor wordt Sint Nicolaas als de beschermheilige van de ongehuwde vrouwen gezien. Er was eens een koopman, die eerst erg rijk geweest was, maar door allerlei tegenslagen nu arm was. Hij had drie dochters die de leeftijd hadden om te trouwen. In die tijd nam een bruid een bruidsschat mee. Dat betekende dat ze geld of bezit gaf aan de bruidegom en zijn familie. Dat geld kreeg de dochter van haar vader. De arme koopman had echter helemaal geen geld meer en kon op deze manier zijn dochters niet uithuwelijken. Het gevolg zou zijn dat de dochters ongehuwd zouden blijven en daarmee door het leven zouden gaan als werkster bij andere families. Dit bericht bereikt Nicolaas. Op een nacht gooit hij 3 zakjes met geld door het raam naar binnen. De zakjes komen terecht op de grond maar ook een zakje in een schoen die onder het raam stond. Door dit verhaal wordt duidelijk waarom Sint iets in je schoen stopt en soms is dit een zakje chocolademunten.
   
  +
===Het verhaal van de 3 kinderen===
−
Ook op de meeste basisscholen maken groep 5 t/m groep 8 surprises voor elkaar. Dat gaat zo: je schrijft op een briefje wat voor cadeautjes je wil en je kan er ook nog je hobby's erbij zetten. Dan doet de meester/juf de briefjes door elkaar zodat je niet weet welk lootje je pakt.
  
  +
In de loop van de eeuwen werden er allerlei verhalen verzonnen, [[legende]]s genoemd. Het is mogelijk dat er een kleine kern van waarheid in zit, maar dat het meeste steeds meer opgeklopt werd. Zo een verzonnen verhaal is van de 3 kinderen. Drie kinderen waren verdwaald en konden, doordat het inmiddels donker was geworden de weg helemaal niet meer terugvinden. Bij een slager vragen ze onderdak en wat te eten. De slager laat het drietal binnen en vermoordt hen met een scherp mes. Daarna stopt hij de drie kinderen in een pekelton, zodat door het zout het vlees niet bederft. Zeven jaren zijn voorbijgegaan als Nicolaas bij de slager langskomt. “Open je pekelton”, zegt hij tegen de slager. Nicolaas roept God aan en steekt zijn hand in de ton en roept: “Sta op, kinderen”! De kinderen staan op uit de dood. Sinds die tijd staat Nicolaas bekend als kindervriend en beschermer van kinderen. Het lastige van dit verhaal is dat het vele honderden jaren later is opgeschreven ([[legende]]).
−
je pakt een lootje en kijkt of je jezelf hebt getrokken. Als je jezelf hebt getrokken moet je je lootje terugdoen en een nieuwe pakken. Dan kijk je wat diegene (die je hebt getrokken) wil.
  
−
Vervolgens koop je een klein cadeautje (meestal rond de 5 euro) en maak je een surprise. Dit kan van alles zijn. Zoals natuurlijk een piet, sinterklaas of een stoomboot, maar het kan ook iets persoonlijks zijn. Houdt degene die je hebt getrokken bijv. van Hello Kitty, dan kun je een Hello Kitty-surprise maken. Bij de surprise maak je een gedicht.
  
   
  +
<br>
−
Op 5 december (of op 1,2,3,4 december) ga je de surprises mee naar school nemen. Je zet je surprise in het klaslokaal neer, en die dag ga je met je klas de hele dag surprises openmaken.
  
  +
[[Bestand: 08_St._Nikolaas_bij_een_Snoeper.png| right|thumb|250px|Sinterklaas en Zwarte Piet in het boek van Jan Schenkman uit 1850]]
  +
==De knecht van Sinterklaas==
  +
Nicolaas als bisschop van Myra had rond het jaar 300 waarschijnlijk geen knechten en al helemaal geen pieten. Het is goed mogelijk dat hij als hooggeplaatst persoon wel helpers of zo je wil personeel had. In de middeleeuwen was het wel gebruikelijk dat mensen van adel (en bisschoppen hoorden ook vaak tot adellijke families) hun zevenjarige zonen naar een andere adellijke familie te sturen om opgeleid te worden tot [[ridder]]. Als beginneling heette je dan een [[page]]. De kleding van de page van toen doet nog erg denken aan de pietenkleding van nu.
   
  +
Tegenwoordig wordt het Sinterklaasfeest in verschillende landen in Europa gevierd, zelfs in Amerika kennen ze Saint Nicholas. Daar hebben ze echter [[Santa Claus]] als Kerstman dat ze vieren tijdens het [[Kerstfeest]] met zijn cadeautjes. Die heeft ook helpers in de zin van [[Leprechaun|Leprechauns]] (van oorsprong kabouters uit Ierse vertellingen). Ze vonden in Amerika dat het Sint Nicolaas feest te Katholiek was.
−
== Intocht ==
  
  +
Sinterklaas wordt sinds de 19e eeuw vergezeld door een helper. Door schrijver Jan Schenkman werd deze rond 1850 Zwarte Piet genoemd. Waarschijnlijk heeft Schenkman deze figuur erbij bedacht omdat er vroeger al tal van verhalen en sagen bestonden die te maken hadden met een soort boeman. De rol van Zwarte Piet is ook lang die van boeman geweest. Kinderen die stout waren werden gedreigd dat ze met de zak mee moesten naar Spanje. Maar tijden veranderen en het Sinterklaasverhaal (en in dit geval Zwarte Piet ) verandert mee. Bij ons heet die helper tegenwoordig '''Piet'''. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] zag je steeds vaker Zwarte Pieten meelopen bij de intochten, hoewel er toen ook een soort pages (Spaanse edellieden) meeliepen. Toen was dat heel gewoon. Sinds het begin van de 21e eeuw vinden steeds meer mensen dat de figuur Zwarte Piet moet veranderen in Piet omdat ze het [[racisme|racistisch]] vinden dat hij zo zwart is. En dat dreigen is nou niet bepaald kindvriendelijk. Die mensen vinden dat het nu net lijkt op slavernij uit de 19e eeuw. Daar was een blank iemand de baas en waren die zwarte mensen slaven die al het werk doen. Zij vinden dat het daar te veel op lijkt. Bovendien gebruiken sommige kinderen het woord "Zwarte Piet" als een scheldwoord naar kleurlingen. Je ziet dan ook steeds vaker dat Piet niet echt zwart meer is, maar meerdere kleuren heeft. (Roetveegpiet, Regenboogpiet, enz.) Anderen vinden dat Piet gewoon Zwarte Piet moet blijven.
−
De intocht van Sinterklaas vind ieder jaar plaats in november. De intocht van Sinterklaas in 2015 zal op 14 november plaatsvinden in Meppel. Het is de eerste keer dat Sinterklaas in Meppel aankomt. Vorig jaar, in 2014, kwam Sinterklaas aan in Gouda. In België gaat de intocht altijd door in Antwerepen.
  
   
  +
Maar hoe de figuur van Piet precies ontstaan is, verschilt van land tot land. Sint Nicolaas had zoals gezegd vroeger waarschijnlijke geen knecht. Waar de figuur Piet vandaan komt is niet precies bekend. In 1850 schreef een Amsterdamse onderwijzer (Jan Schenkman) een boek: ''Sint Nicolaas en zijn knecht''. Daar dook Piet voor het eerst op in een verhaal. De naam zou ook kunnen komen van Piter, een Ethiopische wees, die slaaf was en door Sint Nicolaas was vrijgekocht. Na zijn vrijlating bleef hij uit dankbaarheid bij Sint Nicolaas om hem te helpen. Maar in de 17e en 18e eeuw hadden rijke Europese edelen ook vaak Moorse of Afrikaanse slaven in dienst en in Italië en elders in Europa deden kleine jongetjes dienst als [[schoorsteenveger]]. Schoorstenen waren vroeger veel groter en breder. De kleine jongetjes konden daar zelfs in klimmen. Met hun roe (een soort bezempje) veegden ze het roet uit het rookkanaal van de open haard of kolenkachel en deden die vuiligheid in hun zak. Hierdoor werden ze snel zwart.
−
==Pakjesavond==
  
−
Voor de [[Tweede Wereldoorlog]] was er nog geen [[pakjesavond]]. Door de oorlog was er namelijk minder geld. Toen er meer [[welvaart]] (geld) was, konden er meer cadeautjes worden gekocht voor de kinderen. Schoentje zetten op pakjesavond was na de Tweede Wereldoorlog heel gewoon. Veel kinderen dachten dat Sinterklaas de pakjes voor de deur zette en aanbelde, daarom gingen de kinderen altijd boven kijken of hij er al aan kwam.
  
−
Eerst kregen kinderen zelfgemaakte [[cadeau|cadeautjes]], maar later gewone cadeautjes uit de [[winkel]]. Eerst waren de pakjes alleen voor kinderen bedoeld. Tegenwoordig krijgen volwassenen ook cadeautjes in de vorm van een [[surprise]] (cadeautjes ingepakt in een mooi knutselwerk). Soms besluit men om ook nog surprises voor elkaar te maken. Er wordt door middel van "lootjes trekken" bepaald wie voor wie een surprise moet maken. Meestal stoppen ze er ook een mooi Sinterklaasgedicht bij.
 
   
  +
==Sint Nicolaas in andere landen==
−
In [[België]] kennen ze geen pakjesavond, daar viert men het meestal in de ochtend.
  
  +
In andere landen waar het Sinterklaasfeest gevierd wordt heet Sint Nicolaas en zijn helper vaak anders. Soms ziet de helper er zelfs heel anders uit, soms zelfs griezelig!
  +
* [[Oostenrijk]] kent men het feest van Nicolo. De helper heet Krampus en ziet er uit als een monster met lange zwarte haren en hoorns. Hij straft stoute kinderen.
  +
* In [[Zwitserland]] heet Sinterklaas Samichlaus en zijn helper heet Schmutzli. Samichlaus rijdt op een ezel en komt uit het bos en niet (zoals bij ons) uit Spanje. Hij ziet er wel een beetje uit als de Kerstman.
  +
* In veel streken in [[Duitsland]] heet Piet ‘Knecht Ruprecht’.
  +
* [[Frankrijk]] kent Père Fouettard als hulp van Sinterklaas. Een woeste man met een rode baard, die stoute kinderen met een zweepje straft. Père Fouettard is hier de man die 3 kinderen had vermoord, die Sint Nicolaas weer tot levend had gebracht. Omdat hij spijt had werd Père Fouettard de hulp van Sint Nicolaas.
  +
* In [[Tsjechië]] heet Sinterklaas ''Svatý Mikuláš''. Hij komt aan een gouden koord vanuit de hemel naar beneden met een duivel en een engel. Sint geeft cadeautjes en snoepgoed aan de kinderen, maar de duivel straft de stoute kinderen. Die krijgen alleen een aardappel en een zwart kooltje als cadeau. De engel beschermt de kinderen.
  +
In Nederland was er eerst maar één Piet als helper van Sint Nicolaas. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg Sint Nicolaas een heleboel pieten, vaak ieder met een eigen taak.
  +
[[Bestand: Sintenpiet.jpg |right|thumb|250px|Sinterklaas en Piet in hun traditionele kleding]]
   
  +
==De kleding van Sint Nicolaas==
−
De datum van pakjesavond is eigenlijk heel simpel te verklaren, hier moeten we alleen wel diep voor in de tijd teruggaan. Vroeger begon een nieuwe dag niet om 12 uur 's nachts zoals nu, maar om 6 uur 's avonds. Vroeger na 6 uur in de avond was het dus al direct 6 december. Daarom valt pakjesavond in Nederland niet op 6, maar op 5 december.
  
  +
De kleren van Sint Nicolaas zijn (bijna) hetzelfde als die van een [[bisschop]], maar er zijn wat verschillen. Vaak is de kleding van Sint Nicolaas wat simpeler uitgevoerd en heeft wat andere kleuren.
  +
* '''mijter''' De mijter van Sint Nicolaas is rood met een gouden kruis erop. In de katholieke kerk worden geen rode mijters gedragen. Meestal zijn ze wit of crème-kleurig. Ook droegen bisschoppen pas vanaf de 12e eeuw mijters en Sint Nicolaas was ver voor die tijd!
   
  +
* '''tabberd''' Het liedje zegt: “Sinterklaas Goedheiligman, trek je beste tabberd an… ” De tabberd (tabbaard) is het lange, paarse onderkleed van een bisschop. Het komt bijna tot op de schoenen van Sint Nicolaas. De eigenlijke naam van de tabberd is ‘soutane’ of ‘toga’ (toog). De soutane van een bisschop heeft meestal 33 knopen (zo oud werd Jezus), maar die van Sint Nicolaas heeft vaak minder knopen. De tabberd van Sint Nicolaas is altijd paars.
−
==Sinterklaas zijn kleding==
  
−
De kleding van Sinterklaas lijkt op de kleding van een [[bisschop]], maar er zijn hele duidelijke verschillen. Sinterklaas is namelijk geen bisschop.
  
−
Het eerste wat Sinterklaas meestal aan heeft is een [[rok|rokje]], daaroverheen heeft hij een [[tabberd]], daaroverheen heeft hij een [[albe]] (een albe is die witte jurk die Sinterklaas altijd aan heeft). De [[stola]] (die rode band met dat gouden kruis erop) houdt die albe op zijn plaats. Sinterklaas heeft ook een [[mijter]] op zijn hoofd, die is rood met een gouden kruis, dat is gewoon typisch Sinterklaas.
  
   
  +
* '''albe''' Over de tabberd draagt Sint Nicolaas een albe. Dat is een wit ‘hemd’, aan de onderkant met kant afgezet. Het komt tot een stukje onder de knieën. De albe wordt op zijn plaats gehouden door een cingel (klingel), een wit koord met kwastjes aan het uiteinde.
−
== Piet==
  
−
Sinterklaas kreeg rond het midden van de 19e eeuw ook een knecht, dit was Zwarte Piet. Eerst zag Zwarte Piet er nog wat anders uit en gedroeg hij zich ook anders. Eerst was er nog maar één Zwarte Piet, na de Tweede Wereldoorlog zijn het er een heleboel geworden. Vervolgens is Zwarte Piet heel lang hetzelfde gebleven. Sinds het begin van deze eeuw vinden steeds meer mensen dat Zwarte Piet moet veranderen omdat ze het [[racisme|racistisch]] vinden dat hij zo zwart is. Je ziet dan ook steeds vaker dat Zwarte Piet niet echt zwart meer is, maar meerdere kleuren heeft.
  
   
  +
* '''stola''' De stola is een smalle strook die om de hals wordt gedragen. Meestal is deze van dezelfde stof en kleur als de kazuifel.
−
==Sinterklaasliedjes==
  
  +
−
Het zingen van Sinterklaasliedjes is wel een van belangrijkste dingen van het hele Sinterklaasfeest. Want ja, als je niet zingt voor Sinterklaas, kan je ook geen cadeautjes verwachten. Er zijn heel veel verschillende Sinterklaasliedjes, de meeste daarvan zijn geschreven in de 19e eeuw. Enkele bekende liedjes zijn: Zie Ginds Komt de Stoomboot, Zie de Maan Schijnt Door de Bomen en Sinterklaasje Bonne Bonne Bonne.
  
  +
* '''kazuifel''' Het rode bovenkleed van Sint Nicolaas is een simpelere vorm van het kazuifel van een priester.
−
Deze liedjes waarschuwen kinderen dat ze wel lief moeten zijn. Kinderen die niet lief zijn krijgen de roe of een zakje zout, en dat willen de kinderen natuurlijk niet.
  
  +
−
Ook op pakjesavond en als Sinterklaas weer vertrekt zingen de meeste kinderen Sinterklaasliedjes.
  
  +
* '''mantel''' Over alles heen draagt Sint Nicolaas een grote rode mantel, die bijna tot op de grond komt.
  +
  +
* '''staf''' De staf zoals Sinterklaas die gebruikt, lijkt wel wat op de staf van een herder. Hij is goudkleurig. Een echte bisschopsstaf is van verguld koper. De staf laat de herderlijke zorg van de bisschop zien voor zijn gelovigen, net zoals de zorg van een herder voor zijn schapen.
  +
  +
* '''handschoenen''' Sint Nicolaas draagt meestal witte (of soms paarse) handschoenen.
  +
  +
* '''ring''' Aan zijn linkerhand draagt Sint Nicolaas een bisschopsring met een rode robijn erin. Hij hoort eigenlijk aan zijn rechterhand, maar dat is niet handig voor de vele handen die Sint Nicolaas moet geven. Bij een echte bisschop wordt de ring bij begroeting gekust. Bij de bisschop staat de ring symbool voor een verbintenis met [[God]], zoals in een huwelijk met 2 partners.
  +
  +
* '''schoenen''' Sinterklaas draagt zwarte schoenen.
  +
  +
==Het Sinterklaasfeest==
  +
[[Bestand:Sint-intocht-boot.jpg|thumb|Sint komt met de Pieten met de stoomboot]]
  +
  +
===Intocht===
  +
De intocht van Sinterklaas vindt ieder jaar plaats in november. De intocht van Sinterklaas is in Nederland steeds op andere plaatsen. In België is de intocht altijd in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]. Sinterklaas komt in Nederland aan met de [[Pakjesboot 12]]. Net zoals bij de Pieten is de [[stoomboot]] erbij bedacht in de 19e eeuw. Toen gingen veel mensen met een stoomboot over de zee.
  +
Volgens de liedjes komt Sinterklaas uit [[Spanje]]. Maar zoals je gelezen hebt is hij geboren in het [[Byzantijnse Rijk]], in het huidige Turkije. Waarom zingen we dan dat hij uit Spanje komt? Waarschijnlijk is het vanwege de plaats waar zijn botten liggen.
  +
Toen Sint Nicolaas gestorven was, werd hij begraven in [[Myra]]. Dat werd een populaire bedevaartplaats en ligt in het huidige [[Turkije]]. Maar toen de moslims er de baas werden, was het niet zo veilig meer voor christelijke bedevaartgangers en haalden Italiaanse zeelui in 1087 de beenderen van Sint Nicolaas daar weg en brachten die naar het Italiaanse [[Bari]]. Daar is hij opnieuw begraven in de Sint Nicolaasbasiliek. Italië was op dat moment onderdeel van Spanje. Dat is dus de link met Spanje. Waarschijnlijk liggen enkele botjes in Bari. Sinterklaas was ook de patroonheilige van de scheepslieden. Daar zit ook een link met de stoomboot.
  +
  +
===De stoomboot en het paard===
  +
Sinterklaas komt altijd met een [[stoomboot]], een traditie die stamt uit het midden van de 19e eeuw. Hij rijdt in Nederland op een [[paard]] genaamd Amerigo. In 2019 nam Sinterklaas het paard Ozosnel mee uit Spanje. In België rijdt Sinterklaas op het paard Slecht-Weer-Vandaag.
  +
  +
Ook het paard verwijst terug naar de tijd van de [[Germanen]]. De god [[Wodan]] of [[Odin]] zou langs de wolken (door de lucht) rijden op zijn paard [[Sleipnir]]. Dit is een achtbenige hengst uit de [[Noordse mythologie]]. Hiermee is ook de link te leggen dat het paard van Sinterklaas op de daken zou kunnen lopen.
  +
  +
===Strooien van pepernoten===
  +
Een aparte traditie is het gooien van pepernoten als de kinderen zitten te zingen. Het strooien herinnert aan de oorspronkelijke Nicolaas die zijn zakjes met geld in het huis van de arme mensen gooide.
  +
  +
Ook kan het verwijzen naar het heidense ''Oelfeest''. In de tijd van de Germanen had je naast de god [[Wodan]], zijn helpers ''Eckhard en [[Ull]] (Oel)'' plus twee zwarte [[Raaf|raven]]. Het mythische verhaal gaat dat ''Ull'' bij het begin van de winter granen naar binnen zou strooien door het zogeheten oelengat. Vroeger hadden de huizen namelijk geen schoorstenen, maar een opening in de muur, vlak bij de nok van het dak. Later werd dit ook wel het ''uilengat'' genoemd. ''Oel'' lijkt dus ook te verwijzen naar Piet. Op sommige oude afbeeldingen staat Wodan afgebeeld met die zwarte raven.[[Bestand: Jan_Steen_%E2%80%93_Het_Sint-Nicolaasfeest.jpg|right|thumb|250px|Sint Nicolaasfeest, geschilderd door Jan Steen in ± 1663]]
  +
===Schoentje zetten===
  +
Bij het Sinterklaasfeest horen veel tradities die teruggaan op het oorspronkelijke verhaal van Sint Nicolaas. Net zoals bij Nicolaas, wist je niet zeker of hij wel langskwam. Zo worden vanaf het moment dat Sint in het land is door (kleine) kinderen hun schoen gezet in de hoop dat er door de pieten ’s nachts wat in wordt gedaan. Wat lekkers of een klein (schoen)cadeautje. Dat schoen zetten stamt al uit de 15e eeuw. Arme mensen in Utrecht zetten hun schoen in de Sint Nicolaaskerk en de rijke Utrechtenaren deden er iets in. Het was toen dus liefdadigheid. Het Sint Nicolaasfeest was een van de winterfeesten, net zoals Sint Maarten, Kerstmis, Nieuwjaar en Driekoningen. Omdat de winter een moeilijke tijd was voor arme mensen, mochten ze met die feesten officieel bedelen. Ook op oude schilderijen zie je hoe het Sinterklaasfeest werd gevierd.
  +
===Pakjesavond===
  +
Voor de [[Tweede Wereldoorlog]] was er nog geen [[pakjesavond]]. Rond 1930 was er een grote crisis in Nederland en was er niet veel geld. Na de Tweede Wereldoorlog, toen er meer [[welvaart]] (geld) was, konden er meer cadeautjes worden gekocht voor de kinderen. Schoentje zetten en pakjesavond zelf werd toen heel gewoon. Eerst kregen kinderen zelfgemaakte [[cadeau]]tjes, maar later gewone cadeautjes uit de [[winkel]]. Eerst waren de pakjes alleen voor kinderen bedoeld. Tegenwoordig geven volwassenen elkaar ook cadeautjes in de vorm van een [[surprise]] (cadeautjes ingepakt in een mooi knutselwerk), vaak met een leuk rijm erbij. Pakjesavond is voor de kinderen nog altijd een spannend feest, waar de volwassenen lekker in meespelen.
  +
In België wordt geen Pakjesavond gevierd, dat is typisch voor Nederland. In België worden op de ochtend van 6 december cadeautjes geopend door de kinderen. 6 december, de sterfdag van Sint Nicolaas, is ook de eigenlijke feestdag. Bij heiligen wordt namelijk de naamdag gevierd en dat is de sterfdag, niet de dag dat ze geboren zijn.
  +
  +
===Surprises===
  +
Als er geen kleine kinderen meer thuis zijn die in Sinterklaas geloven, wordt er vaak een [[surprise]]avond gehouden. Er worden lootjes met namen getrokken en men maakt een leuk ingepakt cadeau (surprise)met een gedicht. Meestal weet je dan niet van elkaar wie de gever is en wordt er gedaan alsof het Sinterklaas en Piet zijn. Ook op veel basisscholen worden in de hoogste groepen vaak surprises gemaakt. Omdat het uitpakken van surprises vaak wel erg lang duurt, kiezen scholen er ook wel voor om alleen een pakje te (laten) kopen en wel een leuk rijm erbij te laten maken. In de middag houden veel scholen een leuke Sinterklaas-spelletjesmiddag.
  +
  +
=== Sinterklaasliedjes ===
  +
[[Bestand: Meisje_zingt_sinterklaasliedje_met_klomp_voor_de_kachel_-_Dutch_girl_singing_song_for_Saint_Nicholas_(6437678111).jpg|right|thumb|250px|Meisje zet een klomp bij de kachel en zingt een liedje 1959]]Rond het Sinterklaasfeest hangen allerlei [[Mythe|mythische]] verhalen. Deze zijn door de jaren heen verwerkt in de liedjes. Vandaar dat sommige liedteksten een beetje vreemd in de oren klinken. Ook de leeftijd van de liedjes zijn heel verschillend en sommige teksten zijn in de loop van de jaren aangepast.
  +
Het zingen van Sinterklaasliedjes is wel een van belangrijkste dingen van het hele Sinterklaasfeest. Want ja, als je niet zingt voor Sinterklaas mag je ook geen cadeautjes verwachten. Er zijn heel veel verschillende Sinterklaasliedjes, de meeste daarvan zijn geschreven in de 19e eeuw. Enkele bekende liedjes zijn: ''Zie Ginds Komt de Stoomboot'', ''Zie de Maan Schijnt Door de Bomen'' en ''Sinterklaas Kapoentje''. Deze liedjes waarschuwen kinderen dat ze wel lief moeten zijn. Kinderen die niet lief zijn krijgen de roe en dat willen de kinderen natuurlijk niet. De meeste Sinterklaasliedjes worden gezongen als de kinderen hun schoen zetten, op pakjesavond en als Sinterklaas weer vertrekt als hij op bezoek is geweest.
  +
  +
{{Navigatie Sinterklaaslied}}
  +
  +
===Lekkernijen===
  +
Bij het Sinterklaasfeest horen veel verschillende heerlijke lekkernijen. Het bekendste zijn natuurlijk de [[Pepernoot|pepernoten]], [[Kruidnoot|kruidnoten]], taai-taai, speculaas, [[marsepein]], boterletters en [[chocolade]]letters. Ook het chocoladegeld herinnert aan het oorspronkelijke verhaal van Sint Nicolaas.
  +
  +
<gallery perrow="4">
  +
Taaitaai_at_GLAMcamp_Amsterdam.JPG|taaitaai
  +
Pepernoten001.jpg|pepernoten
  +
Strooigoed.jpg|kruidnoten en suikergoed
  +
Marzipan_in_a_shop_window_in_the_Netherlands,_December_2007.jpg|marsepein
  +
Spekulatius_four_pieces_of.jpg|speculaasjes
  +
Boterletter.jpg|boterletter
  +
Chocoladeletter_A.jpg|chocoladeletter
  +
</gallery>
  +
  +
===Op een andere manier===
  +
  +
[[Bestand: Sint_piter-1486835251.JPG|right|thumb|250px|Sint Piter in Grouw]]
  +
Het Sinterklaasfeest wordt eigenlijk in heel Nederland en België gevierd. Maar er zijn ook wat uitzonderingen.
  +
Op de [[Waddeneilanden]] wordt bijvoorbeeld rond 5 december ''Sunneklaas'' gevierd. De mannen verkleden zich als ''Sunneklaas'', (ook wel ''Sunterklaas'' of ''Sunderums'' genoemd) en lopen op straat rond en gaan van café naar café. Ze zijn vaak onherkenbaar en zijn vaak al maanden bezig met het maken van een ''pak''. De vrouwen en kinderen moeten binnen blijven. Als ze toch op straat ‘gesnapt’ worden, krijgen ze slaag. Voor de kinderen is er vaak de dag ervoor een speciaal ''Kinder-Sunneklaas''. Ook zij maken een eigen ''pak''. Op het ene Waddeneiland wordt het feest nét weer iets anders gevierd dan op een ander eiland. Sunneklaas is op de Waddeneilanden veel belangrijker dan het gewone Sinterklaasfeest.
  +
  +
In het plaatsje Grouw in de provincie [[Friesland]] viert men op 21 februari ''Sint Piter''. Op de zaterdag vóór 21 februari komen Sint Piter en zijn knecht ''Swarte Pyt'' aan in Grouw. Sint Piter rijdt op een zwart (Fries) paard en draagt een witte mantel. Op school wordt ook niet veel aandacht besteed aan het gewone Sinterklaasfeest, maar wel aan het Sint Piterfeest. Er is zelfs een Sint Piterjournaal, net als het Sinterklaasjournaal.
  +
* [http://sintpiter.nl Sint Piter]
  +
  +
In sommige delen van Vlaanderen in België wordt er meer aandacht besteed aan [[Sint-Maarten_(feest)|Sint Maarten]] dan aan Sinterklaas.
  +
  +
[[Bestand:Jonathan G Meath portrays Santa Claus.jpg|thumb|De Amerikaanse kerstman]]
  +
===De Kerstman===
  +
Nederlanders en Belgen die in de 19e eeuw naar Amerika emigreerden, namen het feest daar mee naar toe. Omdat men in Amerika Sint Nicolaas een te katholiek feest vond, hebben ze naar een alternatief gezocht. Een ander 'probleem' was dat hele gebieden in Amerika geen open water hebben. Dus hoe kon de stoomboot daar dan komen? In [[Santa Claus]] hebben ze het alternatief gevonden, de [[Kerstman]], met zijn arrenslee in plaats van een boot en een wit paard. Hij geeft met de kerstdagen cadeaus aan de kinderen en komt van de Noordpool. De helpers zijn geen pieten, maar een soort kabouters die ze ook in Ierland kennen ([[Leprechaun|Leprechauns]]). En ook veel Ieren zijn in dezelfde tijd naar Amerika geëmigreerd. Het uiterlijk van de kerstman is vooral te danken aan het reclame-team van Coca-Cola. Maar als je goed kijkt zie je best wel wat overeenkomsten met Sinterklaas.
   
 
==Het Sinterklaasjournaal==
  
==Het Sinterklaasjournaal==
  +
[[Bestand:Sinterklaasjournaal Dieuwertje Blok.jpg|miniatuur|Dieuwertje Blok presenteert al jaren het Sinterklaasjournaal]]
−
In de periode van het Sinterklaasfeest is er tegenwoordig ook een journaal speciaal voor kinderen: het Sinterklaasjournaal. Er worden verslagen gedaan over belevenissen van Sinterklaas en elk jaar beleeft hij weer een ander avontuur. Het programma wordt gepresenteerd door Dieuwertje Blok. Sinds 2012 is er ook het Sinterklaasjournaal op internet. Dit is na de aflevering op tv, omdat ze te weinig tijd hebben op de tv. Het programma is te zien op Z@ppelin (NPO 1 en NPO 3) om 18.00.
  
  +
In de periode van het Sinterklaasfeest is er vanaf 2001 ook een journaal speciaal voor kinderen: het [[Sinterklaasjournaal]]. Er worden verslagen gedaan over belevenissen van Sinterklaas en elk jaar beleeft hij weer een ander avontuur.
  +
[[Bestand:Dordrecht 035.JPG|miniatuur|Intocht in Dordrecht 2011]]
  +
Het programma wordt gepresenteerd door [[Dieuwertje Blok]] en met verslaggever [[Jeroen Kramer]]. Sinds 2012 is er ook het Sinterklaasjournaal op internet.
   
  +
Tijdens de Corona-crisis besloot de [[NTR]] om de Sint niet in een plaats binnen te laten komen met veel publiek erbij zoals dat de jaren ervoor wel het geval was. Daarom koos men er in 2020 en 2021 voor om een defilé (optocht) langs het grote Pietenhuis in [[Soestdijk]] te houden. Vanaf het bordes nam Sinterklaas geschenken in ontvangst van de burgemeesters en kinderen uit verschillende plaatsen.
−
==Externe links==
  
−
* [http://sinterklaasjournaal.ntr.nl/ Website Sinterklaasjournaal]<br>
  
−
* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20030623_sintnicolaas02_high.wmv Sintnicolaasviering]<br>
  
−
* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20030623_sintnicolaas01_high.wmv Wie was Sint Nicolaas?]
  
   
−
==Opdracht==
 +
==Videoclips==
  +
* [https://schooltv.nl/video/wie-was-sint-nicolaas-het-leven-van-onze-sinterklaas/#autoplay Wie was Sint-Nicolaas? (NTR/Vroeger&Zo)]
  +
* [https://www.youtube.com/watch?v=dZsR9s7Y2lk&list=PLi_srCikhtghrNa6Ti1d4aSyPQzQ3JI63&index=1/ videoclip over het ontstaan van Sinterklaas en de Kerstman]
  +
* [https://schooltv.nl/video/hoe-worden-pepernoten-gemaakt-kruidnoten-uit-de-fabriek/#autoplay Hoe worden pepernoten gemaakt?]
  +
==Externe links==
  +
* [https://sinterklaasjournaal.ntr.nl/ Website Sinterklaasjournaal]
 
* [http://doe-pad-sinterklaas.yurls.net/ Doe-pad Sinterklaas]
  
* [http://doe-pad-sinterklaas.yurls.net/ Doe-pad Sinterklaas]
 
* [http://kies-pad-sinterklaas.yurls.net/ Kies-pad Sinterklaas]
  
* [http://kies-pad-sinterklaas.yurls.net/ Kies-pad Sinterklaas]
 
* [http://webpad-sinterklaas.yurls.net/ Webpad Sinterklaas]
  
* [http://webpad-sinterklaas.yurls.net/ Webpad Sinterklaas]
 
* [http://webpuzzel-sinterklaas.yurls.net/ Webpuzzel Sinterklaas]
  
* [http://webpuzzel-sinterklaas.yurls.net/ Webpuzzel Sinterklaas]
−
* [http://webje-sinterklaas.yurls.net/ Webje Sinterklaas]
 +
* [https://www.webkwestie.nl/nicolaas/ Webkwestie Sinterklaas (1)]
  +
* [https://www.webkwestie.nl/sinterklaas_02/ Webkwestie Sinterklaas (2)]
  +
* [https://sint-nicolaas.webkwestie.nl/ Webkwestie Sinterklaas (3)]
  +
* [https://www.webkwestie.nl/dit_is_sinterklaas/ Achtergrondinformatie over Sinterklaas]
  +
* [http://quizzen.yurls.net/nl/page/1039819 Doe de quiz over Sint Nicolaas]
  +
* [https://maken.wikiwijs.nl/133456/Sint_Nicolaas__tegenwoordig_Sinterklaas_genoemd/ Les over de achtergrond van Sinterklaas]
   
  +
{{Sjabloon:Navigatie feestdagen}}
−
==Spelletjes==
  
−
* [http://www.minipret.nl/Sinterklaas-spelletjes.html Sinterklaas] Spelletjes
  
−
* [http://www.schooltv.nl/vroegerenzo/2199244/spelletjes/item/2206680/sinterklaas/ Sinterklaas Ganzenbord]
  
   
 
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB -->
  
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB -->
Regel 63: Regel 151:
 
[[Categorie:Uitbreidingwoordenlijstgroep1]]
  
[[Categorie:Uitbreidingwoordenlijstgroep1]]
 
[[Categorie:Personages]]
  
[[Categorie:Personages]]
  +
[[Categorie:Feest]]
  +
[[Categorie:Sinterklaas]]

Huidige versie van 22 jan 2024 om 16:49

Sinterklaas in 2007
Schoentje zetten in 1873

Sinterklaas (ook wel Sint Nicolaas of Sint) is de hoofdpersoon van het kinderfeest dat in Nederland, België en in sommige andere landen gevierd wordt. Het hoogtepunt van het Sinterklaasfeest is Pakjesavond, dat in Nederland op 5 december wordt gevierd en in België op 6 december ‘s morgens op pakjesdag. Sint Nicolaas was een bisschop die in de vierde eeuw leefde. Hij heette Nicolaas van Myra. Hij gaf veel geld aan arme mensen, maar het meest beroemd is toch wel dat hij zakjes geld door de raam van het huisje van een arme man gooide, omdat die zijn dochters dreigde te moeten verkopen aan zijn schuldeisers. Hij was zo beroemd dat ze nog steeds zijn botten hebben bewaard. Ze liggen nu in Bari, in Italië.

Sinterklaas heeft sinds de 19e eeuw een knecht bij zich, Piet. Tot 2019 was het gebruikelijk om die Piet zwart te schminken. Sindsdien zijn er steeds minder Zwarte Pieten gezien en wordt gekozen voor andere soorten pieten. De meeste pieten hebben tegenwoordig roetvegen. Sinterklaas rijdt op een paard in Nederland. Dat paard heeft vroeger in Nederland Bianca, Majestueuzo, Sasmona en Amerigo geheten. Tegenwoordig heet het paard in Nederland Ozosnel en in België Slechtweervandaag.

Er is in Nederland een school genoemd naar Sinterklaas (Sint Nicolaas Lyceum in Amsterdam) en in België een stad: Sint-Niklaas. Ook zijn meerdere kerken naar Sint Nicolaas genoemd. De Amerikaanse Kerstman (Santa Claus) is afgeleid van Sint Nicolaas. Die was erg belangrijk voor het volk. Veel kinderen zijn voorafgaand aan Sinterklaas socialer dan normaal.

Hieronder lees je hoe veel oude gebruiken vervlochten zijn met het Sinterklaasfeest. Sommige gebruiken stammen al uit de tijd van de Germanen.

Het leven van Sint Nicolaas

Nicolaas is geboren in 280 na Christus in de Petara. Zijn ouders stierven al jong, waardoor hij werd opgevoed door zijn oom, de bisschop van Myra. Tijdens zijn leven was Nicolaas al een beroemdheid. Hij werd ook bisschop van de stad Myra. Dat lag toen in het Byzantijnse Rijk, maar inmiddels is dat in Turkije. Hij is geboren rond het jaar 280 in Patara en is waarschijnlijk gestorven op 6 december 343. Hij was zo beroemd dat zijn botten goed werden bewaard en er een speciaal graf voor hem werd gemaakt. Zoals het normaal was voor veel christenen in die tijd, gaf hij veel geld aan arme mensen. Hij deed het wel op een bijzondere manier, namelijk door niets te zeggen en zakjes geld door de raam van de huizen van arme mensen te gooien. Ongeveer 200 jaar na zijn dood werd Nicolaas heilig verklaard. In Constantinopel werd de eerste Sint Nicolaas kerk gebouwd. Er komt dan ‘’Sint’’ voor zijn naam te staan. Maar heilig werd je natuurlijk niet zomaar. Je moest tijdens je leven een goed voorbeeld zijn geweest voor alle andere mensen en er moesten minstens twee wonderen gebeurd zijn. Maar wat nou precies een ‘wonder’ was, wist men eigenlijk ook niet echt. Het waren dingen die gebeurden en die je niet kon verklaren. Dan moest het wel werk van God zijn. Over Nicolaas werden veel bijzondere verhalen verteld. Nicolaas was beschermheilige van de kinderen, van de zeelieden en van ongehuwde (ongetrouwde) vrouwen. Omdat Sint Nicolaas beschermheilige is van de zeevaarders, hebben veel havensteden Sint Nicolaas als beschermheilige.(Amsterdam bijvoorbeeld, maar ook Aberdeen, Bari, Sint-Niklaas en Kampen in Overijssel.)

Nicolaas gooit zakjes geld door het raam bij de arme koopman

Het verhaal van de koopman en de ongehuwde dochters

In de loop der eeuwen kwamen er steeds meer verhalen over Sint Nicolaas. Het meest waarschijnlijke verhaal gaat over de koopman met de 3 ongehuwde dochters. Hierdoor wordt Sint Nicolaas als de beschermheilige van de ongehuwde vrouwen gezien. Er was eens een koopman, die eerst erg rijk geweest was, maar door allerlei tegenslagen nu arm was. Hij had drie dochters die de leeftijd hadden om te trouwen. In die tijd nam een bruid een bruidsschat mee. Dat betekende dat ze geld of bezit gaf aan de bruidegom en zijn familie. Dat geld kreeg de dochter van haar vader. De arme koopman had echter helemaal geen geld meer en kon op deze manier zijn dochters niet uithuwelijken. Het gevolg zou zijn dat de dochters ongehuwd zouden blijven en daarmee door het leven zouden gaan als werkster bij andere families. Dit bericht bereikt Nicolaas. Op een nacht gooit hij 3 zakjes met geld door het raam naar binnen. De zakjes komen terecht op de grond maar ook een zakje in een schoen die onder het raam stond. Door dit verhaal wordt duidelijk waarom Sint iets in je schoen stopt en soms is dit een zakje chocolademunten.

Het verhaal van de 3 kinderen

In de loop van de eeuwen werden er allerlei verhalen verzonnen, legendes genoemd. Het is mogelijk dat er een kleine kern van waarheid in zit, maar dat het meeste steeds meer opgeklopt werd. Zo een verzonnen verhaal is van de 3 kinderen. Drie kinderen waren verdwaald en konden, doordat het inmiddels donker was geworden de weg helemaal niet meer terugvinden. Bij een slager vragen ze onderdak en wat te eten. De slager laat het drietal binnen en vermoordt hen met een scherp mes. Daarna stopt hij de drie kinderen in een pekelton, zodat door het zout het vlees niet bederft. Zeven jaren zijn voorbijgegaan als Nicolaas bij de slager langskomt. “Open je pekelton”, zegt hij tegen de slager. Nicolaas roept God aan en steekt zijn hand in de ton en roept: “Sta op, kinderen”! De kinderen staan op uit de dood. Sinds die tijd staat Nicolaas bekend als kindervriend en beschermer van kinderen. Het lastige van dit verhaal is dat het vele honderden jaren later is opgeschreven (legende).


Sinterklaas en Zwarte Piet in het boek van Jan Schenkman uit 1850

De knecht van Sinterklaas

Nicolaas als bisschop van Myra had rond het jaar 300 waarschijnlijk geen knechten en al helemaal geen pieten. Het is goed mogelijk dat hij als hooggeplaatst persoon wel helpers of zo je wil personeel had. In de middeleeuwen was het wel gebruikelijk dat mensen van adel (en bisschoppen hoorden ook vaak tot adellijke families) hun zevenjarige zonen naar een andere adellijke familie te sturen om opgeleid te worden tot ridder. Als beginneling heette je dan een page. De kleding van de page van toen doet nog erg denken aan de pietenkleding van nu.

Tegenwoordig wordt het Sinterklaasfeest in verschillende landen in Europa gevierd, zelfs in Amerika kennen ze Saint Nicholas. Daar hebben ze echter Santa Claus als Kerstman dat ze vieren tijdens het Kerstfeest met zijn cadeautjes. Die heeft ook helpers in de zin van Leprechauns (van oorsprong kabouters uit Ierse vertellingen). Ze vonden in Amerika dat het Sint Nicolaas feest te Katholiek was. Sinterklaas wordt sinds de 19e eeuw vergezeld door een helper. Door schrijver Jan Schenkman werd deze rond 1850 Zwarte Piet genoemd. Waarschijnlijk heeft Schenkman deze figuur erbij bedacht omdat er vroeger al tal van verhalen en sagen bestonden die te maken hadden met een soort boeman. De rol van Zwarte Piet is ook lang die van boeman geweest. Kinderen die stout waren werden gedreigd dat ze met de zak mee moesten naar Spanje. Maar tijden veranderen en het Sinterklaasverhaal (en in dit geval Zwarte Piet ) verandert mee. Bij ons heet die helper tegenwoordig Piet. Na de Tweede Wereldoorlog zag je steeds vaker Zwarte Pieten meelopen bij de intochten, hoewel er toen ook een soort pages (Spaanse edellieden) meeliepen. Toen was dat heel gewoon. Sinds het begin van de 21e eeuw vinden steeds meer mensen dat de figuur Zwarte Piet moet veranderen in Piet omdat ze het racistisch vinden dat hij zo zwart is. En dat dreigen is nou niet bepaald kindvriendelijk. Die mensen vinden dat het nu net lijkt op slavernij uit de 19e eeuw. Daar was een blank iemand de baas en waren die zwarte mensen slaven die al het werk doen. Zij vinden dat het daar te veel op lijkt. Bovendien gebruiken sommige kinderen het woord "Zwarte Piet" als een scheldwoord naar kleurlingen. Je ziet dan ook steeds vaker dat Piet niet echt zwart meer is, maar meerdere kleuren heeft. (Roetveegpiet, Regenboogpiet, enz.) Anderen vinden dat Piet gewoon Zwarte Piet moet blijven.

Maar hoe de figuur van Piet precies ontstaan is, verschilt van land tot land. Sint Nicolaas had zoals gezegd vroeger waarschijnlijke geen knecht. Waar de figuur Piet vandaan komt is niet precies bekend. In 1850 schreef een Amsterdamse onderwijzer (Jan Schenkman) een boek: Sint Nicolaas en zijn knecht. Daar dook Piet voor het eerst op in een verhaal. De naam zou ook kunnen komen van Piter, een Ethiopische wees, die slaaf was en door Sint Nicolaas was vrijgekocht. Na zijn vrijlating bleef hij uit dankbaarheid bij Sint Nicolaas om hem te helpen. Maar in de 17e en 18e eeuw hadden rijke Europese edelen ook vaak Moorse of Afrikaanse slaven in dienst en in Italië en elders in Europa deden kleine jongetjes dienst als schoorsteenveger. Schoorstenen waren vroeger veel groter en breder. De kleine jongetjes konden daar zelfs in klimmen. Met hun roe (een soort bezempje) veegden ze het roet uit het rookkanaal van de open haard of kolenkachel en deden die vuiligheid in hun zak. Hierdoor werden ze snel zwart.

Sint Nicolaas in andere landen

In andere landen waar het Sinterklaasfeest gevierd wordt heet Sint Nicolaas en zijn helper vaak anders. Soms ziet de helper er zelfs heel anders uit, soms zelfs griezelig!

  • Oostenrijk kent men het feest van Nicolo. De helper heet Krampus en ziet er uit als een monster met lange zwarte haren en hoorns. Hij straft stoute kinderen.
  • In Zwitserland heet Sinterklaas Samichlaus en zijn helper heet Schmutzli. Samichlaus rijdt op een ezel en komt uit het bos en niet (zoals bij ons) uit Spanje. Hij ziet er wel een beetje uit als de Kerstman.
  • In veel streken in Duitsland heet Piet ‘Knecht Ruprecht’.
  • Frankrijk kent Père Fouettard als hulp van Sinterklaas. Een woeste man met een rode baard, die stoute kinderen met een zweepje straft. Père Fouettard is hier de man die 3 kinderen had vermoord, die Sint Nicolaas weer tot levend had gebracht. Omdat hij spijt had werd Père Fouettard de hulp van Sint Nicolaas.
  • In Tsjechië heet Sinterklaas Svatý Mikuláš. Hij komt aan een gouden koord vanuit de hemel naar beneden met een duivel en een engel. Sint geeft cadeautjes en snoepgoed aan de kinderen, maar de duivel straft de stoute kinderen. Die krijgen alleen een aardappel en een zwart kooltje als cadeau. De engel beschermt de kinderen.

In Nederland was er eerst maar één Piet als helper van Sint Nicolaas. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg Sint Nicolaas een heleboel pieten, vaak ieder met een eigen taak.

Sinterklaas en Piet in hun traditionele kleding

De kleding van Sint Nicolaas

De kleren van Sint Nicolaas zijn (bijna) hetzelfde als die van een bisschop, maar er zijn wat verschillen. Vaak is de kleding van Sint Nicolaas wat simpeler uitgevoerd en heeft wat andere kleuren.

  • mijter De mijter van Sint Nicolaas is rood met een gouden kruis erop. In de katholieke kerk worden geen rode mijters gedragen. Meestal zijn ze wit of crème-kleurig. Ook droegen bisschoppen pas vanaf de 12e eeuw mijters en Sint Nicolaas was ver voor die tijd!
  • tabberd Het liedje zegt: “Sinterklaas Goedheiligman, trek je beste tabberd an… ” De tabberd (tabbaard) is het lange, paarse onderkleed van een bisschop. Het komt bijna tot op de schoenen van Sint Nicolaas. De eigenlijke naam van de tabberd is ‘soutane’ of ‘toga’ (toog). De soutane van een bisschop heeft meestal 33 knopen (zo oud werd Jezus), maar die van Sint Nicolaas heeft vaak minder knopen. De tabberd van Sint Nicolaas is altijd paars.
  • albe Over de tabberd draagt Sint Nicolaas een albe. Dat is een wit ‘hemd’, aan de onderkant met kant afgezet. Het komt tot een stukje onder de knieën. De albe wordt op zijn plaats gehouden door een cingel (klingel), een wit koord met kwastjes aan het uiteinde.
  • stola De stola is een smalle strook die om de hals wordt gedragen. Meestal is deze van dezelfde stof en kleur als de kazuifel.
  • kazuifel Het rode bovenkleed van Sint Nicolaas is een simpelere vorm van het kazuifel van een priester.
  • mantel Over alles heen draagt Sint Nicolaas een grote rode mantel, die bijna tot op de grond komt.
  • staf De staf zoals Sinterklaas die gebruikt, lijkt wel wat op de staf van een herder. Hij is goudkleurig. Een echte bisschopsstaf is van verguld koper. De staf laat de herderlijke zorg van de bisschop zien voor zijn gelovigen, net zoals de zorg van een herder voor zijn schapen.
  • handschoenen Sint Nicolaas draagt meestal witte (of soms paarse) handschoenen.
  • ring Aan zijn linkerhand draagt Sint Nicolaas een bisschopsring met een rode robijn erin. Hij hoort eigenlijk aan zijn rechterhand, maar dat is niet handig voor de vele handen die Sint Nicolaas moet geven. Bij een echte bisschop wordt de ring bij begroeting gekust. Bij de bisschop staat de ring symbool voor een verbintenis met God, zoals in een huwelijk met 2 partners.
  • schoenen Sinterklaas draagt zwarte schoenen.

Het Sinterklaasfeest

Sint komt met de Pieten met de stoomboot

Intocht

De intocht van Sinterklaas vindt ieder jaar plaats in november. De intocht van Sinterklaas is in Nederland steeds op andere plaatsen. In België is de intocht altijd in Antwerpen. Sinterklaas komt in Nederland aan met de Pakjesboot 12. Net zoals bij de Pieten is de stoomboot erbij bedacht in de 19e eeuw. Toen gingen veel mensen met een stoomboot over de zee. Volgens de liedjes komt Sinterklaas uit Spanje. Maar zoals je gelezen hebt is hij geboren in het Byzantijnse Rijk, in het huidige Turkije. Waarom zingen we dan dat hij uit Spanje komt? Waarschijnlijk is het vanwege de plaats waar zijn botten liggen. Toen Sint Nicolaas gestorven was, werd hij begraven in Myra. Dat werd een populaire bedevaartplaats en ligt in het huidige Turkije. Maar toen de moslims er de baas werden, was het niet zo veilig meer voor christelijke bedevaartgangers en haalden Italiaanse zeelui in 1087 de beenderen van Sint Nicolaas daar weg en brachten die naar het Italiaanse Bari. Daar is hij opnieuw begraven in de Sint Nicolaasbasiliek. Italië was op dat moment onderdeel van Spanje. Dat is dus de link met Spanje. Waarschijnlijk liggen enkele botjes in Bari. Sinterklaas was ook de patroonheilige van de scheepslieden. Daar zit ook een link met de stoomboot.

De stoomboot en het paard

Sinterklaas komt altijd met een stoomboot, een traditie die stamt uit het midden van de 19e eeuw. Hij rijdt in Nederland op een paard genaamd Amerigo. In 2019 nam Sinterklaas het paard Ozosnel mee uit Spanje. In België rijdt Sinterklaas op het paard Slecht-Weer-Vandaag.

Ook het paard verwijst terug naar de tijd van de Germanen. De god Wodan of Odin zou langs de wolken (door de lucht) rijden op zijn paard Sleipnir. Dit is een achtbenige hengst uit de Noordse mythologie. Hiermee is ook de link te leggen dat het paard van Sinterklaas op de daken zou kunnen lopen.

Strooien van pepernoten

Een aparte traditie is het gooien van pepernoten als de kinderen zitten te zingen. Het strooien herinnert aan de oorspronkelijke Nicolaas die zijn zakjes met geld in het huis van de arme mensen gooide.

Ook kan het verwijzen naar het heidense Oelfeest. In de tijd van de Germanen had je naast de god Wodan, zijn helpers Eckhard en Ull (Oel) plus twee zwarte raven. Het mythische verhaal gaat dat Ull bij het begin van de winter granen naar binnen zou strooien door het zogeheten oelengat. Vroeger hadden de huizen namelijk geen schoorstenen, maar een opening in de muur, vlak bij de nok van het dak. Later werd dit ook wel het uilengat genoemd. Oel lijkt dus ook te verwijzen naar Piet. Op sommige oude afbeeldingen staat Wodan afgebeeld met die zwarte raven.

Sint Nicolaasfeest, geschilderd door Jan Steen in ± 1663

Schoentje zetten

Bij het Sinterklaasfeest horen veel tradities die teruggaan op het oorspronkelijke verhaal van Sint Nicolaas. Net zoals bij Nicolaas, wist je niet zeker of hij wel langskwam. Zo worden vanaf het moment dat Sint in het land is door (kleine) kinderen hun schoen gezet in de hoop dat er door de pieten ’s nachts wat in wordt gedaan. Wat lekkers of een klein (schoen)cadeautje. Dat schoen zetten stamt al uit de 15e eeuw. Arme mensen in Utrecht zetten hun schoen in de Sint Nicolaaskerk en de rijke Utrechtenaren deden er iets in. Het was toen dus liefdadigheid. Het Sint Nicolaasfeest was een van de winterfeesten, net zoals Sint Maarten, Kerstmis, Nieuwjaar en Driekoningen. Omdat de winter een moeilijke tijd was voor arme mensen, mochten ze met die feesten officieel bedelen. Ook op oude schilderijen zie je hoe het Sinterklaasfeest werd gevierd.

Pakjesavond

Voor de Tweede Wereldoorlog was er nog geen pakjesavond. Rond 1930 was er een grote crisis in Nederland en was er niet veel geld. Na de Tweede Wereldoorlog, toen er meer welvaart (geld) was, konden er meer cadeautjes worden gekocht voor de kinderen. Schoentje zetten en pakjesavond zelf werd toen heel gewoon. Eerst kregen kinderen zelfgemaakte cadeautjes, maar later gewone cadeautjes uit de winkel. Eerst waren de pakjes alleen voor kinderen bedoeld. Tegenwoordig geven volwassenen elkaar ook cadeautjes in de vorm van een surprise (cadeautjes ingepakt in een mooi knutselwerk), vaak met een leuk rijm erbij. Pakjesavond is voor de kinderen nog altijd een spannend feest, waar de volwassenen lekker in meespelen. In België wordt geen Pakjesavond gevierd, dat is typisch voor Nederland. In België worden op de ochtend van 6 december cadeautjes geopend door de kinderen. 6 december, de sterfdag van Sint Nicolaas, is ook de eigenlijke feestdag. Bij heiligen wordt namelijk de naamdag gevierd en dat is de sterfdag, niet de dag dat ze geboren zijn.

Surprises

Als er geen kleine kinderen meer thuis zijn die in Sinterklaas geloven, wordt er vaak een surpriseavond gehouden. Er worden lootjes met namen getrokken en men maakt een leuk ingepakt cadeau (surprise)met een gedicht. Meestal weet je dan niet van elkaar wie de gever is en wordt er gedaan alsof het Sinterklaas en Piet zijn. Ook op veel basisscholen worden in de hoogste groepen vaak surprises gemaakt. Omdat het uitpakken van surprises vaak wel erg lang duurt, kiezen scholen er ook wel voor om alleen een pakje te (laten) kopen en wel een leuk rijm erbij te laten maken. In de middag houden veel scholen een leuke Sinterklaas-spelletjesmiddag.

Sinterklaasliedjes

Meisje zet een klomp bij de kachel en zingt een liedje 1959

Rond het Sinterklaasfeest hangen allerlei mythische verhalen. Deze zijn door de jaren heen verwerkt in de liedjes. Vandaar dat sommige liedteksten een beetje vreemd in de oren klinken. Ook de leeftijd van de liedjes zijn heel verschillend en sommige teksten zijn in de loop van de jaren aangepast.

Het zingen van Sinterklaasliedjes is wel een van belangrijkste dingen van het hele Sinterklaasfeest. Want ja, als je niet zingt voor Sinterklaas mag je ook geen cadeautjes verwachten. Er zijn heel veel verschillende Sinterklaasliedjes, de meeste daarvan zijn geschreven in de 19e eeuw. Enkele bekende liedjes zijn: Zie Ginds Komt de Stoomboot, Zie de Maan Schijnt Door de Bomen en Sinterklaas Kapoentje. Deze liedjes waarschuwen kinderen dat ze wel lief moeten zijn. Kinderen die niet lief zijn krijgen de roe en dat willen de kinderen natuurlijk niet. De meeste Sinterklaasliedjes worden gezongen als de kinderen hun schoen zetten, op pakjesavond en als Sinterklaas weer vertrekt als hij op bezoek is geweest.


Sinterklaasliedjes
Als je met de sint naar Spanje mag - Arme zwarte piet - Ballade van een nepsint - Bij de grote schoorsteen - Bijna 5 december - Daar wordt aan de deur geklopt - Dag Sinterklaasje - Eerst als 1.000 sterren schijnen - Hij komt, hij komt, die lieve goede Sint - Hoor de wind waait door de bomen - Hoor wie klopt daar kinderen - Hop Hop Hop - Piet houdt van beat - Jongens heb je 't al vernomen - Mijn zusje kreeg van Sinterklaas - O, kom er eens kijken - Op de hoge hoge daken - Piet ging uit fietsen - Rommel de bommel - Sinterklaas goedheiligman - Sinterklaas is jarig - Sinterklaas is op het dak - Sinterklaas kapoentje -Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht - Wie komt er alle jaren - De zak van Sinterklaas - Zachtjes gaan de paardenvoetjes - Zie de maan schijnt door de bomen - Zie ginds komt de stoomboot

Lekkernijen

Bij het Sinterklaasfeest horen veel verschillende heerlijke lekkernijen. Het bekendste zijn natuurlijk de pepernoten, kruidnoten, taai-taai, speculaas, marsepein, boterletters en chocoladeletters. Ook het chocoladegeld herinnert aan het oorspronkelijke verhaal van Sint Nicolaas.

  • taaitaai

  • pepernoten

  • kruidnoten en suikergoed

  • marsepein

  • speculaasjes

  • boterletter

  • chocoladeletter

Op een andere manier

Sint Piter in Grouw

Het Sinterklaasfeest wordt eigenlijk in heel Nederland en België gevierd. Maar er zijn ook wat uitzonderingen. Op de Waddeneilanden wordt bijvoorbeeld rond 5 december Sunneklaas gevierd. De mannen verkleden zich als Sunneklaas, (ook wel Sunterklaas of Sunderums genoemd) en lopen op straat rond en gaan van café naar café. Ze zijn vaak onherkenbaar en zijn vaak al maanden bezig met het maken van een pak. De vrouwen en kinderen moeten binnen blijven. Als ze toch op straat ‘gesnapt’ worden, krijgen ze slaag. Voor de kinderen is er vaak de dag ervoor een speciaal Kinder-Sunneklaas. Ook zij maken een eigen pak. Op het ene Waddeneiland wordt het feest nét weer iets anders gevierd dan op een ander eiland. Sunneklaas is op de Waddeneilanden veel belangrijker dan het gewone Sinterklaasfeest.

In het plaatsje Grouw in de provincie Friesland viert men op 21 februari Sint Piter. Op de zaterdag vóór 21 februari komen Sint Piter en zijn knecht Swarte Pyt aan in Grouw. Sint Piter rijdt op een zwart (Fries) paard en draagt een witte mantel. Op school wordt ook niet veel aandacht besteed aan het gewone Sinterklaasfeest, maar wel aan het Sint Piterfeest. Er is zelfs een Sint Piterjournaal, net als het Sinterklaasjournaal.

In sommige delen van Vlaanderen in België wordt er meer aandacht besteed aan Sint Maarten dan aan Sinterklaas.

De Amerikaanse kerstman

De Kerstman

Nederlanders en Belgen die in de 19e eeuw naar Amerika emigreerden, namen het feest daar mee naar toe. Omdat men in Amerika Sint Nicolaas een te katholiek feest vond, hebben ze naar een alternatief gezocht. Een ander 'probleem' was dat hele gebieden in Amerika geen open water hebben. Dus hoe kon de stoomboot daar dan komen? In Santa Claus hebben ze het alternatief gevonden, de Kerstman, met zijn arrenslee in plaats van een boot en een wit paard. Hij geeft met de kerstdagen cadeaus aan de kinderen en komt van de Noordpool. De helpers zijn geen pieten, maar een soort kabouters die ze ook in Ierland kennen (Leprechauns). En ook veel Ieren zijn in dezelfde tijd naar Amerika geëmigreerd. Het uiterlijk van de kerstman is vooral te danken aan het reclame-team van Coca-Cola. Maar als je goed kijkt zie je best wel wat overeenkomsten met Sinterklaas.

Het Sinterklaasjournaal

Dieuwertje Blok presenteert al jaren het Sinterklaasjournaal

In de periode van het Sinterklaasfeest is er vanaf 2001 ook een journaal speciaal voor kinderen: het Sinterklaasjournaal. Er worden verslagen gedaan over belevenissen van Sinterklaas en elk jaar beleeft hij weer een ander avontuur.

Intocht in Dordrecht 2011

Het programma wordt gepresenteerd door Dieuwertje Blok en met verslaggever Jeroen Kramer. Sinds 2012 is er ook het Sinterklaasjournaal op internet.

Tijdens de Corona-crisis besloot de NTR om de Sint niet in een plaats binnen te laten komen met veel publiek erbij zoals dat de jaren ervoor wel het geval was. Daarom koos men er in 2020 en 2021 voor om een defilé (optocht) langs het grote Pietenhuis in Soestdijk te houden. Vanaf het bordes nam Sinterklaas geschenken in ontvangst van de burgemeesters en kinderen uit verschillende plaatsen.

Videoclips

Externe links


Feestdagen in Nederland
Nieuwjaarsdag · Driekoningen · Valentijnsdag · Carnaval · Witte Donderdag · Goede Vrijdag · Eerste paasdag · Tweede paasdag · Suikerfeest · Dag van de Arbeid · Koningsdag · Bevrijdingsdag · Moederdag · Hemelvaartsdag · Eerste pinksterdag · Tweede pinksterdag · Vaderdag · Offerfeest · Keti Koti · Prinsjesdag · Dierendag · Halloween · Sint-Maarten · Sinterklaas · Eerste kerstdag · Tweede kerstdag · Oudejaarsdag
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Sinterklaas&oldid=836459"