Thomas Paine
Thomas Paine (Thetford, 29 januari 1737 — New York City, 8 juni 1809) was een Engels-Amerikaans filosoof, vrijdenker en revolutionair. Hij speelde een belangrijke rol in zowel de Amerikaanse en Franse Revolutie en is een van de belangrijkste denkers van het liberalisme. Hij is onder meer bekend als de schrijver van het geruchtmakend en veelgelezen pamflet Common Sense ("Gezond Verstand"). Dat schreef hij om de belangen van de Amerikaanse kolonisten te verdedigen. Hij vond dat Amerika zich onafhankelijk moest verklaren van Engeland en een republiek worden in plaats van een monarchie.
Paine was de zoon van een Quaker, dat zijn vrijzinnige protestanten. In zijn jonge jaren deed hij veel verschillend werk, van korsettenmaker tot belastinginner. Paine stond bekend als een man van 12 ambachten en 13 ongelukken. Hij raakte betrokken in de politiek en ontmoette in 1774 in Londen Benjamin Franklin, die hem een aanbevelingsbrief gaf waarmee hij in Amerika aan de slag kon gaan.
Amerikaanse Revolutie
Paine speelde een belangrijke rol tijdens de Amerikaanse Revolutie. Frankrijk en Engeland hadden net van 1754 tot 1763 oorlog gevoerd. Engeland wilde dat de Amerikaanse koloniën een deel van de oorlogskosten zouden betalen. De Amerikaanse kolonisten hadden daar geen zin in, ook omdat het Franse gevaar geweken was. De volgende jaren kregen de Britten steeds meer ruzie met hun Amerikaanse koloniën en in 1775 werd het oorlog. Eerst wilden de Amerikanen nog niet per se onafhankelijk worden, ze wilden gewoon dat zij ook inspraak zouden krijgen in wat er met hun geld zou worden gedaan. Hun leus werd "No taxation without representation" (geen belasting zonder politieke vertegenwoordiging).
Pas in de uitgave van Paine's boekje Common Sense wordt in januari 1776 een echt radicaal idee voorgesteld: onafhankelijkheid. Maar hoe? Nationale onafhankelijkheid mét een binnenlandse revolutie of enkel een losmaken van het moederland met behoud van de positie van de overheersende klassen (en dus géén democratie)? Paine vond dat alle mensen gelijk zijn en niemand voorrechten zou moeten hebben. Iedereen mag het land besturen als hij of zij maar vertrouwd wordt door het volk, dat kan kiezen wie het vertrouwt. Het Britse koningshuis en de Britse adel hadden in Amerika niks meer te zeggen, in de republiek die hij wilde hadden de burgers de macht. Zijn pamflet werd heel erg bekend en hij overtuigde veel kolonisten met zijn ideeën. Een half jaar later riep het Amerikaans Congres op 4 juli 1776 de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten van Amerika uit. Na vele gevechten versloegen de Amerikaanse rebellen de Britten in 1783.
Belangrijkste werken
- In Common Sense (1776) stelde Paine dat gewone mensen de gelijke waren van de landadel. Op die manier wakkerde hij mee de koloniale wraakgevoelens tegen de Britse monarchie aan. Iemand mag alleen macht hebben als die instemming heeft gekregen van het volk om te regeren. Het volk had ook steeds het recht om als geregeerde de banden met een onderdrukkende regeerder te verbreken.
- In The Rights of Man (1791-1792) verdedigde hij de idealen van de Franse Revolutie, ervan uitgaand dat macht nooit mag liggen bij één individu of klasse. Het is de eerste keer dat mensenrechten worden bedacht.
- IN The Age of Reason (1794) probeerde Paine te pleiten voor sociale binding, zodat er orde zou zijn in de samenleving, gebaseerd op een geloof in het goddelijke. Volgens Paine was de ouderwetse godsdienst niet waar en was er alleen maar een god die de wereld had geschapen en zich er verder niet mee bemoeide. Veel mensen waren dat niet met Paine eens en hiermee bracht hij zichzelf in de problemen.
- In Agrarian Justice (1797) pleitte Thomas Paine voor een herverdeling van eigendom.
Verder lezen
- John Keane, Tom Paine: A Political Life, Londen, 1995. (meest recente biografie)
- Dirk Verhofstadt, Het liberale denken van Thomas Paine (Houtekiet, 2009)
- Christopher Hitchens, De rechten van de mens van Thomas Paine (Mets & Schilt, 2008)