Rasphuis

Gevangenen aan het werk met een rasp

Het rasphuis was een paar honderd jaar geleden het tuchthuis (een gevangenis) voor vooral jongemannen.

Als je had gestolen, kon je zwaar gestraft worden. Je kon verbannen worden uit je stad. Of je kon de doodstraf of een lijfstraf krijgen. Ook konden misdadigers opgesloten worden in een rasphuis. Zij moesten dan een bepaald soort hout fijn raspen. Dat wat van het hout af kwam werd gebruikt als kleurstof in de textielindustrie. Dit werk was in feite een vorm van dwangarbeid. Vrouwen werden opgesloten in het Spinhuis. Dan moesten ze breien, spinnen en naaien.

Het eerste rasphuis van Amsterdam werd in 1589 opgericht. Deels als strafvorm, maar ook als heropvoeding instelling. De dwingende werkvorm had nou niet bepaald een goede uitwerking op de (her)opvoeding. Het waren goedkope werkkrachten. De komst van de windmolen zorgde er bijna voor dat het rasphuis geen werk meer had. Er werd een regel ingesteld dat alleen de rasphuizen het hout mochten verwerken.

Om jongeren op het goede pad te houden werd het rasphuis ook opengesteld voor bezoekers. Ouders met luie of ongehoorzame kinderen maakten hier gebruik van om hun kinderen te laten zien wat hun toekomst zou zijn als ze zo doorgingen.

Van het Amsterdamse rasphuis is alleen nog de poort bewaard gebleven. De tekst erop maakt duidelijk dat je hier beter niet terecht moest komen:

Wilde beesten moet men temmen

Later kwam er ook een rasphuis voor niet criminele jongeren. Dat was meer bedoeld als werkhuis voor arme kinderen, bedelaars en landlopers.