Individuele wijzigingen onderzoeken

'{{Portaal:Beschikbaar|Denemarken}} {{Denemarken}} '''Denemarken''' is een land in [[Europa (werelddeel)|Europa]] en is een [[schiereiland]] dat de [[Noordzee]] met de [[Oostzee]] scheidt, het grenst in het zuiden aan [[Duitsland]]. haha grappig In het [[Deens]] heet Denemarken ''Danmark''. Het is een [[Scandinavië|Scandinavisch]] land in Noord-Europa met ongeveer 5.556.452 inwoners <small>(2013)</small>, en 128,9 inwoners per km². De [[hoofdstad]] is [[Kopenhagen]] (Deens: ''København''). Denemarken is een [[monarchie]], dat betekent dat Denemarken een [[koning]] of een [[koningin]] heeft, in dit geval is dat [[Margrethe II van Denemarken|Koningin Margrethe]]. De landcode is DK (de letters die je ook op een nummerplaat ziet). De grootste stad is Kopenhagen; de hoofdstad. Andere grote steden zijn [[Aarhus]], [[Odense]] en [[Aalborg]]. Denemarken deelt zijn nationale luchtvaartmaatschappij, [[Scandinavian Airlines]], met [[Zweden]] en [[Noorwegen]]. Hoewel Denemarken lid is van de [[Europese Unie]] betaalt men er nog steeds met de [[Deense kroon]]: het ligt niet in de eurozone. Het is ook van onder andere de [[Verenigde Naties]], [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie]] en de [[Wereldhandelsorganisatie]] lid. ==Geschiedenis== [[File:Ribe 0107.JPG|thumb|300px|Ribe, de oudste stad van Denemarken]] Eeuwen geleden was Denemarken één van de machtigste landen ter wereld, dit door de [[Vikingen]]. Dit was tijdens de 8e en 11e eeuw, samen met de Noren en de Zweden (samen zijn die nu Scandinavië). Ze roofden, ze koloniseerden en ze plunderden in onze streken. In de 10e eeuw verenigde de Vikingenkoning [[Harald Blauwtand]] het land. Hij bekeerde ook de mensen tot het [[christendom]]. In de 11e eeuw bestuurde Denemarken kort Engeland. In 1397 werd het verenigd met Noorwegen en Zweden. De [[Kalmarunie|unie met Zweden]] duurde tot 1523 en die met [[Denemarken-Noorwegen|Noorwegen]] tot 1814. Het oudste stadje van Scandinavië ligt in Denemarken; [[Ribe (stad)|Ribe]], gesticht in 710. Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] werd Denemarken bezet door [[nazi-Duitsland]]. [[IJsland]] werd toen, op precies 17 juni 1944, onafhankelijk van Denemarken. Volgens de grondwet van 1953 is Denemarken ''[[constitutionele monarchie]]''. Sinds 1973 is Denemarken lid van de [[Europese Unie]]. ==Geografie == [[File:Denmark regions label.svg|thumb|300px|De bestuurlijke indeling van Denemarken]] Denemarken is een vlak land. Het hoogste punt is de 171 meter hoge Møllehøj. Denemarken bestaat voor het grootste deel uit het schiereiland [[Jutland]], wat vast zit aan Duitsland. Er zijn ook veel eilanden. De grootste zijn [[Seeland]], [[Funen]], [[Lolland]], [[Falster]], [[Langeland]], [[Als]], [[Møn]], [[Bornholm]] en [[Amager]]. Door al die eilanden heeft Denemarken een ontzettend lange kustlijn. Die is wel 7314&nbsp;km lang. ===Bestuurlijke indeling=== Tot [[2007]] was Denemarken verdeeld in 13 provincies. In 2007 zijn de provincie's afgeschaft en vervangen door 5 regio's: * [[Hoofdstad (Deense regio)|Hoofdstad]] (''Region Hovedstaden'') * [[Midden-Jutland]] (''Region Midtjylland'') * [[Noord-Jutland (regio)|Noord-Jutland]] (''Region Nordjylland'') * [[Seeland (regio)|Seeland]] (''Region Sjælland'') * [[Zuid-Denemarken]] (''Region Syddanmark'') ===Klimaat=== Denemarken heeft een gematigd zeeklimaat (net zoals Nederland en België). De winter is erg streng; in februari is de gemiddelde temperatuur 0°. De laagste temperatuur ooit gemeten is -31°! Het regent er ook veel: 600 [[millimeter]]. Tussen eind april en juni is het er het droogst. 's Zomers kan de temperatuur oplopen tot 30°. ==Bevolking & cultuur== [[Groenland]] en de [[Faeröer]] behoren allebei tot Denemarken, wat het inwonersaantal doet stijgen naar ruim 5,5 miljoen inwoners. Er zijn het meeste Denen, maar tot de minderheden behoren ook mensen uit Groenland, Faeröerders en Duitsers. ===Grootste steden=== [[File:Aalborg 2010 - 100 ubt.JPG|thumb|300px|[[Aalborg]], de op-drie-na grootste stad van Denemarken]] Dit zijn de 5 grootste steden, geordend naar inwonersaantal (gebaseerd op de cijfers van 2010). {| class="infobox" style="text-align:center; width:55%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align="center" colspan="11" | Grootste steden van Denemarken |- ! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Nummer ! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Plaats ! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Inwoners ! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Oppervlakte |- | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 1 . || align="left" | '''[[Kopenhagen]]'''|| 548.443 inwoners || 77.2 [[km²]] |- | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 2 . || align="left" | '''[[Århus]]''' || 242.914 inwoners || 91 [[km²]] |- | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 3 . || align="left" | '''[[Odense]]''' || 166.305 inwoners || 304,3 [[km²]] |- | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 4 . || align="left" | '''[[Aalborg]]''' || 102.312 inwoners || 139 [[km²]] |- | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 5 . || align="left" | '''[[Esbjerg]]''' || 71.459 inwoners || 742,5 [[km²]] |- |} ===Taal=== Het [[Deens]] is de enige officiële taal. Hierin zijn ook verschillende [[dialect]]en in te onderscheiden. Er wordt door een kleine minderheid in het zuiden van Jutland [[Duits]] gesproken. Verder zijn er ook nog vele [[immigrant]]entalen, zoals [[Turks]], [[Faeröers]], [[Arabisch]], [[Zweeds]] en [[Noors]]. ===Bekende Denen=== [[Bestand:HCAndersen.jpeg|thumb|300px|[[Hans Christian Andersen]] was een bekende Deense sprookjesschrijver.]] Enkele bekende Denen zijn: {| | valign="top" | * [[Nicolai Kielstrup]] * [[Hans Christian Andersen]] * [[Karen Blixen]] * [[Niels Bohr]] * [[Tycho Brahe]] * [[Frederik VII van Denemarken|Frederik VII]] en [[Gravin Danner]] | valign="top" | * [[Niels Gade]] * [[Arne Jacobsen]] * [[Mette Jacobsen]] * [[Søren Kierkegaard]] * [[Margrethe II van Denemarken|Margrethe II]] * [[Carl Nielsen]] | valign="top" | * [[Jacob A. Riis]] * [[Lars von Trier]] * [[Lars Ulrich]] * [[Bjarne Riis]] * [[Gerda Wegener]] |} ===Godsdienst=== [[File:Smørrebrød 4.jpg|left|thumb|300px|[[Smørrebrød]]]] Het grootste deel van de Denen is protestant (als volgeling van [[Maarten Luther]]), zo'n 79,1% <small>(2013)</small>. In de hoofdstad was dat 65%. De [[staatskerk]] (hier Volkskerk genoemd) is ook protestant. Ieder jaar is zo'n 0,6% minder van de Denen lid van de Volkskerk. Zo'n 3% van de bevolking is [[moslim]]. Na de [[aanslagen op 11 september 2001]] is er in de Deense media felle [[kritiek]] geuit op de islam. === Deense keuken === De Deense keuken is vooral bekend omwille van zijn belegde boterhammetjes, ook wel [[smørrebrød]] genoemd, de gekookte of gekarameliseerde aardappelen, [[rode kool]], gebraden varkensvlees en geroosterde eend. === Sport === De bekendste sporten in Denemarken zijn [[handbal]] en [[voetbal]]. Het handbalniveau in Denemarken is bij de hoogste in Europa. De hoogste voetbaldivisie is [[Superligaen|SAS Liga]]. Hier komen 12 clubs tegen elkaar uit. Omdat er lange kustlijnen zijn is [[zeilen]] goed mogelijk en dus wordt dat ook veel gedaan. Omdat het landschap vlak is, net als bij bijvoorbeeld [[Nederland]], wordt er in Denemarken veel [[fietsen|gefietst]], dus wordt er ook aan [[wielrennen]] gedaan. Ook zaalsporten zijn erg populair, door de lange winters. ==Economie== [[Bestand:Claas combine in Denmark.jpg|left|thumb|right|300px|Landbouw in Denemarken]] In Denemarken wordt er betaald met de [[Deense kroon]]. Deze wordt ook gebruikt in [[Groenland]], maar niet in de [[Faeröer]]; zij hebben hun eigen munt, de [[Faeröerse kroon]]. Eén kroon is 100 øre. Er zijn munten van 50 øre, 1, 2, 5, 10 en 20 kronen. Sinds 1 oktober 2008 is de munt van 25 kronen afgeschaft. Voor speciale gelegenheden zijn er soms ook kronen met als waarde 50, 100, 200 of 1000. Er zijn ook biljetten met dezelfde waarde als de speciale kronen. Op 9 augustus 2013 was 1 [[euro]] gelijk aan 7,45901 Deense kronen. Vroeger was Denemarken's belangrijkste bron van inkomen was landbouw, maar na 1945 breidde de industrie zo uit dat het aandeel (wat ze verdienden) van landbouw 50 jaar later teruggeschroefd is tot minder 5%, tegenover meer dan 25% voor de industrie. Traditioneel voor Denemarken zijn ook de visserij en de scheepsbouw, maar daar verdienen ze tegenwoordig ook minder mee. == De hoofdstad; [[Kopenhagen]] == [[Bestand:Nyhavn-Copenhagen.JPG|thumb|300px|De Nyhavn in [[Kopenhagen]]]] De hoofdstad van Denemarken is Kopenhagen (Deens: ''København''). Dit is ook, qua inwoners, de grootste stad; op 1 oktober 2011 woonden er 548.443 mensen. De stad is gesticht in de [[Middeleeuwen]] en werd aan het einde van deze periode ook de hoofdstad van Denemarken. Kopenhagen ligt aan de oostkust van het eiland Seeland en op het kleinere eiland [[Amager]]. In Kopenhagen bevinden zich ook de meeste bezienswaardigheden. De naam "Kopenhagen" komt van ''Købmandshavn'', wat "koopmanshaven" betekent. Die naam past niet meer bij het Kopenhagen van nu; het is geen havenstad meer en ook de industrie is grotendeels weg. In 1996 was Kopenhagen de [[culturele hoofdstad van Europa]]. Ook het [[Eurovisiesongfestival]] vond er twee keer plaats: in 1964 en 2001. Het eerste échte [[Junior Eurovisiesongfestival]] in 2003 vond ook plaats in Kopenhagen. ==Bezienswaardigheden== [[File:LegoBillundTowerView.jpg|thumb|300px|right|Het bovenaanzicht van Legoland Denemarken]] === Legoland === In de stad [[Billund]] ligt [[Legoland]]. Hier zie je veel [[gebouw]]en van [[Lego]]. Ook zijn hier attracties en winkels waar je [[Lego]] kan kopen. ===Dyrehavsbakken=== In [[Klampenborg]] bevindt zich het oudste nog bestaande attractiepark ter wereld. Dit heet [[Dyrehavsbakken]], kortweg ''Bakken''. ===De kleine zeemeermin=== [[De kleine zeemeermin (beeld)|De kleine zeemeermin]] is een beroemd beeld in Kopenhagen. Het stelt het gelijknamige personage voor uit het [[De kleine zeemeermin (sprookje)|sprookje]] van [[Hans Christian Andersen]] voor. Het is van brons en in 1913 gebouwd door [[Edward Eriksen]], in opdracht van Carl Jacobsen. ===Amalienborg=== [[File:Amalienborg Palace - aerial view.jpg|300px|thumb|left|De Amalienborg met daarachter het operagebouw van Kopenhagen. Op de achtergrond zie je de [[Sontbrug]]]] [[Amalienborg]] is de residentie van koningin Margrethe en haar twee zonen [[Frederik van Denemarken (1968)|Frederik]] en [[Joachim van Denemarken|Joachim]] en hun families. Het ligt in Kopenhagen. De gebouwen zijn van 1750, maar doen pas sinds 1794 dienst als residentie. Er zijn vier vleugels, allemaal vernoemd naar Deense vorsten. ===Kasteel Kronborg=== [[Kronborg]] is een slot en staat sinds 2000 op de [[Werelderfgoedlijst]] van [[UNESCO]]. Het ligt op het Deense eiland [[Seeland (eiland)|Seeland]]. ===Statens Museum for Kunst=== Het Statens Museum for Kunst (= het ''"Staatsmuseum voor Kunst"'') is een museum in Kopenhagen. Het is gebouwd in 1896 en ontworpen door Jens Vilhelm Dahlerup. In 1970 werd het uitgebreid door de architect Niels Koppel en in 1998 werd de nieuwste vleugel, ontworpen door Anna Maria Indrio, geopend. ==Koningshuis== {{zie hoofdartikel|Deens Koningshuis}} [[Bestand:Hendrik margaretha denemarken.jpg|thumb|300px|Koningin Margrethe en haar man, prins Henrik]] Denemarken heeft een koning(in). Sinds 1972 is dat [[Margrethe II van Denemarken|Margrethe II]], hoewel zij er eigenlijk is voor de sier. Ze is getrouwd met [[Henrik van Denemarken (1934)|Henrik]], en met hem heeft ze twee zoons: [[Frederik van Denemarken (1968)|Frederik André Henrik Christian]], de kroonprins, en [[Joachim van Denemarken|Joachim Holger Waldemar Christian]]. Frederik heeft vier kinderen, samen met [[Mary van Denemarken|Mary Elizabeth Donaldson]]: [[Christian van Denemarken|Christian Valdemar Henri John]], [[Isabella van Denemarken|Isabella Henrietta Ingrid Margrethe]], [[Vincent van Denemarken|Vincent Frederik Minic Alexander]] en [[Josephine van Denemarken|Josephine Sofia Ivalo Mathilde]]. Joachim heeft ook vier kinderen; de eerste twee bij zijn eerste vrouw [[Alexandra Christina Manley]]: [[Nikolai van Denemarken|Nikolai William Alexander Frederik]] en [[Felix van Denemarken|Felix Henrik Valdemar Christian]]. Sinds 8 april 2005 zijn de twee officieel gescheiden. Daarna trouwde hij met [[Marie van Denemarken|Marie Cavallier]]. Met haar heeft hij ook twee kinderen: [[Henrik van Denemarken (2009)|Henrik Carl Joachim Alain]] en [[Athena van Denemarken|Athena Marguerite Françoise Marie]]. Ook Margrethes zus [[Benedikte van Denemarken|Benedikte]] en nicht [[Elisabeth van Denemarken|Elsiabeth]] staan in de lijn van troonopvolging. ==Verkeer en vervoer== [[File:Sas.a321.se-reg.arp.750pix.jpg|left|300px|thumb|Een vliegtuig van [[SAS]]]] Vanuit Nederland kun je naar Aalborg, Kopenhagen en Billund met het [[vliegtuig]]. De grootste [[luchthaven]] van het land is die van Kopenhagen. Dit is ook de grootste luchthaven van Scandinavië en de thuisbasis van [[SAS]]. Ook Aarhus, Esbjerg en Odense hebben kleine vliegvelden. Je kan met de auto via Duitsland Denemarken inrijden. Dan ben je op het schiereiland Jutland. Via bruggen kom je op de eilanden, waar onder andere Kopenhagen en Odense op liggen. Bij Kopenhagen vind je de [[Sontbrug]]. Deze brug verbindt Kopenhagen met de stad [[Malmö]] in Zweden. ==Onderwijs== Het Deense openbaar onderwijssysteem ontwikkelde grotendeels in de 19e eeuw. Het basisonderwijs bestaat uit een basisschool (bijvoorbeeld de volksschool, of privéonderwijs) waar ze 9 of 10 jaar les moeten volgen om naar het hoger onderwijs te kunnen gaan. Er zijn 5 universiteiten: in Kopenhagen, Odense, Aalborg, Aarhus en Roskilde. ==Nationale symbolen== [[Bestand:Flag of Denmark.svg|right|200px]] ===Vlag=== De [[Vlag van Denemarken|Deense vlag]] is rood, met een wit [[Scandinavisch Kruis]]. Ze wordt ook wel ''Dannebrog'' genoemd, wat Deens is voor "Deense banier" of "Deens doek". De vlag is de oudste van de hele wereld die nog in gebruik is: de oudste, onbetwistbare (dat wil zeggen dat het echt is, geen twijfel mogelijk) bron is uit de 14e eeuw. ===Volkslied=== Denemarken heeft twee volksliederen, een burgerlijk en een koninklijk. Het burgerlijk volkslied is [[Der er et yndigt land]] ([[Nederlands]]: "Er is een lieflijk land"), het koninklijk is [[Kong Christian|Kong Christian stod ved højen mast]] (Nederlands: "Koning Christian stond bij de hoge mast"). Het koninklijk volkslied wordt alleen gebruikt in het bijzijn van een lid van de koninklijke familie, en dan wordt vaak alleen het eerste vers gebruikt. ==Fotogalerij== <gallery> Bestand:Denemarken map.gif|Kaartje van Denemarken Afbeelding:Denemarken sateliet.jpg|Satelietfoto </gallery> == Externe links == * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/da.html CIA worldfactbook] * [http://weetje-denemarken.yurls.net/ Weetje Denemarken] * {{en}} [http://denmark.dk/ Officiële website] van het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken {{Navigatie Europese Unie}} {{Navigatie Landen Europa}} [[Categorie:Landen]] [[Categorie:Europese Unie]] [[Categorie:Landen van Europa]] [[Categorie:Koninkrijk]] [[fr:Danemark]] [[es:Dinamarca]] [[en:Denmark]] [[de:Dänemark]]'