Friesland: verschil tussen versies

Versie van 23 nov 2013 10:30

Werk in uitvoering!
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Sjabloon:Tabelprovincie Friesland (Officieel Fryslân) is een provincie in het noorden van Nederland. Friesland telt 647.239 inwoners en de hoofdstad is Leeuwarden. In Friesland worden Fries en Nederlands gesproken als bestuurstaal.

Geschiedenis

Prehistorie en Oudheid

In 200 tot 400 V.Chr. werd begonnen met het aanleggen aan terpen tussen de Vlie en Eems. De bewoners van Friesland werden door de Romeinen Frisii genoemd. Veel Romeinen gaan vaak naar Friesland.

Middeleeuwen

In de Middeleeuwen strekte Friesland zich uit vanaf de Belgische zeearm Zwin tot en met de Duitse rivier de Wezer. In de 7de eeuw werd Friesland onafhankelijk. De 8ste eeuw was vooral bekend om de Friese koning Radboud en Bonifatius. Volgens de Friese wet (Lex Frisionum) uit 3 delen:

Het gebied tussen het Zwin en de Vlie
Het gebied tussen de Vlie en het Lauwers
Het gebied tussen het Lauwers en de Wezer

Er kwam een strijd waarin Floris V van Holland het gebied wat nu West-Friesland heet bij zijn rijk voegden. Datzelfde jaar vond de Sint-Luciavloed plaats. Hierbij werd de Zuiderzee groter gemaakt en het contact tussen West-Friesland en Overig Friesland bemoeilijkt.

Nieuwe Tijd

In het begin van de Nieuwe tijd werd begonnen met het uitvechten van de laatste Fries-Hollandse oorlog. In 1581 werd Friesland weer zelfstandig en ging samenwerken met het Republiek der 7 verenigde Nederland. In 1795 werd Friesland een provincie van Nederland.

Naam

Sinds 1 januari 1997 is alleen het Friestalige Fryslân in Nederland de officiële naam van de provincie. In november 2004 heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken besloten erop toe te zien dat de officiële naam in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt. In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland en in het Nederlands taalgebruik wordt echter vrijwel altijd de Nederlandstalige naam Friesland gebruikt.

Karakter

Bestand:Friesland sateliet.jpg

Satellietfoto van Friesland bij Laagliggende Waddenzee

De Nederlandse provincie is een streek met een agrarisch karakter. Toerisme, met name op de meren in het zuidwesten van de provincie en op de Waddeneilanden, is in de zomer een belangrijke bron van inkomsten. Deze streken kennen in de winter een grote seizoenswerkloosheid. De sterk opkomende dienstensector concentreert zich in Leeuwarden, Drachten en Heerenveen.
De natuurgebieden worden beheerd door de vereniging It Fryske Gea (het Friese landschap).

Friesland is met een bevolkingsdichtheid van 192 inwoners per km² na Drenthe de dunstbevolkte provincie van Nederland. Wordt Leeuwarden niet meegerekend, dan is het met 169 inw. per km² zelfs de dunstbevolkte provincie.

Cultuur

De Friezen hebben een unieke eigen cultuur, die al erg oud is en uit de Romeinse tijd stamt. Ze hebben een eigen taal, het Fries. Die taal is officieel erkend door de EU omdat het te moeilijk is om een dialect te kunnen zijn en een aparte schrijfwijze heeft. Omdat Fries een aparte taal is, hebben alle plaatsnamen in Friesland (Fryslan) dan ook een Nederlandse naam, en een Friese daaronder. Net zoals in België (Frans en Nederlands). Voorbeelden van Fries eten zijn de Friese dümkes (duimpjes, Friese koekjes met anijs) en de bekende sûkerbôle (suikerbrood). Al sinds de 19e eeuw wordt de Elfstedentocht (Fries: "Âlvestêdetocht") geschaatst, een typisch Friese schaatstocht over ijs, gereden langs de elf grootste Friese steden over de bevroren kanalen:

	Fries	afstand vanaf startpunt (km)
Leeuwarden (start)	Ljouwert	0
Sneek	Snits	22
IJlst	Drylts	26
Sloten	Sleat	40
Stavoren	Starum	66
Hindeloopen	Hylpen	77
Workum	Warkum	86
Bolsward	Boalsert	99
Harlingen	Harns	116
Franeker	Frjentsjer	129
Dokkum	Dokkum	174
Leeuwarden (finish)	Ljouwert	199

De Elfstedentocht wordt alleen gereden als het ijs dik genoeg is. Vanwege het steeds warmer wordende weer worden de Friese winters zachter. Daardoor is de "Tocht der Tochten" al sinds 1997 niet meer gereden. Willem Alexander reed eens ook de tocht uit. Na afloop eten de deelnemers en de toeschouwers een kop snert (erwtensoep met rookworst). Vaak was de Elfstedentocht gereden in de bittere koude. Zoals bijvoorbeeld in "de Hel van 63" - vanwege de strenge winter van dat jaar.

Talen

De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het Nederlands en het Fries (Frysk). Door de officiële status van het Fries hebben de meeste plaatsen in de provincie zowel een Nederlandse als een Friese benaming. (Sneek is dan Snits in het Fries bijv.) De Friese kinderen krijgen op de basisschool en later ook op de middelbare school les in de Friese taal. Bijna allemaal spreken ze vloeiend Nederlands als tweede taal.

Grote Pier, standbeeld in Friesland. Grote Pier was een Friese held.

Bekende Friezen

Enkele bekende Friezen zijn:

Radboud - de dappere Friese koning
Grote Pier - krijger, piraat, vrijheidsstrijder
Piet Paulusma - krijger
Wijerd Jelckama - krijger
Doutzen Kroes - fotomodel
Piet Paulusma - weerman van SBS6
M.C. Escher - wereldberoemd kunstenaar (maakte tekeningen die je aan het denken maakten)
Mata Hari - danseres en spion in de Eerste Wereldoorlog, geboren in Leeuwarden

Externe links

Webje Friesland

Provincievlag

Klik hier voor een bijna complete lijst van Friese steden en dorpen en van enkele buurtschappen.
De lijst bevat de Nederlandstalige plaatsnamen met tussenhaakjes de Friese;
indien alleen de Friestalige plaatsnaam de officiële naam is, wordt deze vermeld met een Provincievlag.

Sjabloon:NederlandseProvincies

Koninkrijk der Nederlanden

Landen:	Aruba · Curaçao · Nederland · Sint Maarten
Provincies in Nederland:	Drenthe · Flevoland · Friesland · Gelderland · Groningen · Limburg · Noord-Brabant · Noord-Holland · Overijssel · Utrecht · Zeeland · Zuid-Holland
Bijzondere gemeenten in Nederland:	Bonaire · Saba · Sint Eustatius

	Provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830/1839)
Antwerpen · Drenthe · Friesland · Gelderland · Groningen · Henegouwen · Holland · Limburg · Luik · Namen · Noord-Brabant · Oost-Vlaanderen · Overijssel · Utrecht · West-Vlaanderen · Zeeland · Zuid-Brabant (1831 Brabant) Personele unie met: Groothertogdom Luxemburg

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+{{werk}}
 {{Tabelprovincie |
 naam = Fryslân|
@@ Regel 13: / Regel 14: @@
 Website = [http://www.fryslan.nl fryslan.nl] |
 }}
-'''Friesland''' ([[Fries (taal)|Fries]]: ''Fryslân''), is een provincie in het noorden van [[Nederland]], in het oosten begrensd door [[Groningen (provincie)|Groningen]] en [[Drenthe]], in het zuiden door [[Overijssel]] en [[Flevoland]], in het zuidwesten door het [[IJsselmeer]], en in het westen en noorden door de [[Waddenzee]] (buiten de [[Waddeneilanden]] door de [[Noordzee]]. Met de [[Afsluitdijk]] is Friesland verbonden met [[Noord-Holland]]. In Friesland wonen de [[Friezen]]. Men spreekt er Fries en Nederlands.
+'''Friesland''' (Officieel '''Fryslân''') is een [[provincie]] in het noorden van [[Nederland]]. Friesland telt 647.239 inwoners en de hoofdstad is [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]. In Friesland worden [[Fries]] en [[Nederlands]] gesproken als bestuurstaal.
-Tot de provincie behoren de Waddeneilanden [[Vlieland]], [[Terschelling]], [[Ameland]] en [[Schiermonnikoog]]. Deze zijn per veerboot bereikbaar vanaf de Friese kust ([[Harlingen (stad)|Harlingen]], [[Holwerd]] en [[Lauwersoog]] in Groningen).
-De officiële talen zijn Fries en Nederlands.
 ==Geschiedenis==
+===Prehistorie en Oudheid===
-[[Afbeelding:Radboud doopvont.jpg|250px|left|thumb|Radboud met één been in de doopvont - wandschildering]]
+In 200 tot 400 V.Chr. werd begonnen met het aanleggen aan terpen tussen de [[Vlie]] en [[Eems]]. De bewoners van Friesland werden door de Romeinen Frisii genoemd. Veel Romeinen gaan vaak naar Friesland.
-Vroeger, in de tijd van de [[Romeinen]], hadden de Friezen een groot Rijk langs de Noordzee kust.
-De laatste koning van Friesland was [[Radbod]] in ongeveer 700 na Christus. Hij was erg fel tegenover de Christelijke missionarissen - dat waren mensen die iedereen tot het Christendom wilden bekeren. Koning Radbod (ook wel Radboud genoemd) wilde dat de Friezen hun eigen geloof zouden blijven aanhouden. Dat hadden ze al wel duizend jaar geloofd, en hij wilde niet gedwongen worden te veranderen. Volgens een legende stond hij op het punt te worden gedoopt. Toen vroeg hij de priester: "''Mijn voorouders, die in de Oude [[goden]] geloofden, zijn die ook in de Hemel?''" de priester sprak: "''Nee koning, die zijn in de [[hel]] nu omdat ze niet in God geloofden!''"
-Radbod, al met één been in de doopvont, stapte er toen uit en wilde niets meer met de [[Christenen]] te maken hebben: "''Liever zit ik met mijn voorvaderen in de hel, dan alleen in de hemel!''", zei hij woedend!
+===Middeleeuwen===
-Zoals een gedichtje hierover gaat:
+In de Middeleeuwen strekte Friesland zich uit vanaf de Belgische zeearm [[Zwin (Zeearm)|Zwin]] tot en met de Duitse rivier de [[Wezer]]. In de 7de eeuw werd Friesland onafhankelijk. De 8ste eeuw was vooral bekend om de Friese koning [[Radboud (koning)|Radboud]] en [[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]]. Volgens de Friese wet ([[Lex Frisionum]]) uit 3 delen:
+#Het gebied tussen het Zwin en de Vlie
+#Het gebied tussen de Vlie en het [[Lauwers]]
+#Het gebied tussen het Lauwers en de Wezer
+Er kwam een strijd waarin [[Floris V van Holland]] het gebied wat nu [[West-Friesland]] heet bij zijn rijk voegden. Datzelfde jaar vond de [[Sint-Luciavloed]] plaats. Hierbij werd de [[Zuiderzee]] groter gemaakt en het contact tussen West-Friesland en Overig Friesland bemoeilijkt.
+===Nieuwe Tijd===
-''Wulfram, de christen, die hem bekeren wou''<br>
+In het begin van de Nieuwe tijd werd begonnen met het uitvechten van de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]]. In 1581 werd Friesland weer zelfstandig en ging samenwerken met het [[Republiek der 7 verenigde Nederland]]. In 1795 werd Friesland een provincie van Nederland.
-''Beloofde hem de hemel, als hij hem dopen zou.''<br>
-''Doch met één been in de vont bedacht de Friese vorst zich snel;'',<br>
-''Trouw aan zijn verwanten ging hij liever naar de hel.''
-De Friezen zijn al een erg oud volk: de bekende Romeinse geschiedschrijver [[Tacitus]] schreef al over de Friezen (Frisii).
-De Romeinen hadden groot respect voor de Friezen, omdat het dappere krijgers waren en de Romeinen hen niet konden verslaan. Dat was best knap van de Friese krijgers: het Romeinse leger stond toen al bekend als een groot en machtig [[leger]] en ze hadden al vele landen en gebieden veroverd. De Romeinse verovering van wat nu (anno 2009) [[Nederland]] is, werd door de Friezen tot staan gebracht. Alleen in Zuiden van Nederland viel in Romeinse handen. De Romein Tacitus verdeelde de Friezen in twee soorten: de Groot Friezen en de Klein Friezen - de '''Groot Friezen''' waren grote mensen, de '''Klein Friezen''' waren kleiner van gestalte.
 ==Naam==