Molybdeen: verschil tussen versies

Huidige versie van 10 okt 2021 om 15:49

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Zuiver Molybdeen
Naam	Molybdeen / molybdos (Grieks)
Latijn
Symbool	Mo
Atoomnummer	42
Soort	metaal
Kleur	metaalachtig grijs
Smeltpunt	2623 ^oC
Kookpunt	4639 ^oC

Molybdeen is een chemisch element met het symbool Mo en atoomnummer 42 in het Periodiek systeem van de scheikunde. De naam komt van het nieuw-Latijnse molybdaenum, dat is gebaseerd op het Oudgrieks Μόλυβδος 'molybdos', wat lood betekent, omdat de ertsen werden verward met 'loodertsen' .

Voorkomen

Molybdeen komt van nature niet als vrij metaal op aarde voor. Molybdeen is het 54ste meest voorkomende element in de aardkorst. Het komt voornamelijk voor in mineralen. Met name in:

Molybdeniet
Powelliet
Wulfeniet

Ook komt het voor in verschillende enzymen zoals:

Xanthinte-oxidase

De wereldproductie van molybdeen bedroeg in 2011 250.000 ton, met als grootste producenten China (94.000 ton), de Verenigde Staten (64.000 ton), Chili (38.000 ton), Peru (18.000 ton) en Mexico (12.000 ton).

Molybdeen in erts of mineraal

Molybdeniet is een mineraal van molybdeendisulfide , Mo S ₂ .
Wulfenite een lood molybdaat mineraal met de formule Pb Mo O ₄ .
Powelliet is een calcium molybdaat mineraal met formule CaMoO ₄ .

Geschiedenis

De zweedse chemicus Carl Willhelm Scheele was er stellig van overtuigd dat molybdena (inderdaad) geen galena of grafiet was. In plaats daarvan stelde Scheele terecht voor dat molybdena een erts was van een duidelijk nieuw element, molybdeen genaamd vanwege het mineraal waarin het zich bevond en waaruit het geïsoleerd zou kunnen worden. Hij was als eerste in staat om molybdeen te isoleren in 1778. Dit was echter molybdeenoxide (oxide houdt in: gereageerd met lucht. Net zoals dat ijzer in contact met lucht roest(ijzeroxide) maakt.). Vier jaar later lukte het de zweedse geoloog Peter Jacob Hjelm om puur molybdeen te maken. Dit deed hij met behulp van koolstof en lijnolie, een plantaardige olie die bij het mengen van olieverf wordt gebruikt.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de vraag naar molybdeen steeds groter; het werd zowel gebruikt in bepantsering van tanks en dergelijke als als vervanging voor wolfraam in snel-staal.

Gebruik

Het vormt gemakkelijk harde en stabiele carbiden (koolstof-verbindingen) en metaal legeringen en daarom de meeste van de wereldproductie van het element (ongeveer 80%) wordt gebruikt in staal legeringen, waaronder hoge sterkte legeringen en superlegeringen. Molybdeen wordt in het dagelijks leven niet al te veel gebruikt. Wel wordt het gebruikt in:

Fietsframes (in de vorm van Chroom-Molybdeen)
Als katalysator (een stof die een chemische reactie sneller laat verlopen)
In verschillende Nintendo producten (met name de Wii controller, Wiiu en de GameCube)
In hoge temperatuur omstandigheden
Molybdeenpoeder wordt gebruikt als meststof voor sommige planten, zoals bloemkool

Biologie

Molybdeen is een belangrijk element in de meeste organismen (planten en dieren). Er zijn minstens 50 molybdeen-bevattende enzymen gevonden in de natuur, voornamelijk in bacteriën. Deze enzymen zijn belangrijk voor de vorming van eiwitten in het lichaam (zeg maar de bouwstenen) en zijn belangrijk bij de groei.

Het menselijk lichaam bevat ongeveer 0,07 mg molybdeen per kilogram lichaamsgewicht. Molybdeen is ook aanwezig in het tandglazuur van de mens en kan tandbederf helpen voorkomen.

Hoewel molybdeen niet giftig is voor de mens, hebben dierstudies aangetoond dat teveel inname van meer dan 10 mg/dag molybdeen diarree, groeiachterstand, onvruchtbaarheid , laag geboortegewicht en jicht kan veroorzaken; het kan ook de longen, nieren en lever aantasten.

Veiligheid

Een te grote hoeveelheid inname van Molybdeen is schadelijk voor het lichaam

Toepassingen

Fietsframe met chroom-molybdeen of carbon-molybdeen verbindingen
Molybdeen zit in sommige pigmenten (kleurstoffen)

Trivia

Leuke feitjes

Molybdeen heeft een enorm hoog smeltpunt. Namelijk 2900K (2627 graden Celsius).
In een gemiddeld mensenleven eet je zo'n 3 gram molybdeen (niks om je zorgen over te maken)

Media referenties

In Call of Duty: Black Ops II: zegt captain N.Nicker: 'Give me the damn Molybdenum'. (geef me het molybdeen, vertaald uit het engels.)
In de Super Smash Bros Ultimate theme song wordt gezongen: 'In the end, the molybdenum of time will not break'. (aan het einde, zal de molybdeen niet breken.)

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 13: / Regel 13: @@
 }}
+'''Molybdeen''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool '''Mo''' en [[atoomnummer]] 42 in het [[Periodiek systeem]] van de [[scheikunde]]. De naam komt van het nieuw-[[Latijn|Latijnse]] ''molybdaenum'', dat is gebaseerd op het Oudgrieks Μόλυβδος '<nowiki/>'''molybdos'<nowiki/>''', wat lood betekent, omdat de ertsen werden verward met '<nowiki/>'''loodertsen'''' .
-== Molybdeen ==
+== Voorkomen ==
-Molybdeen is een element met afkorting '''Mo''' en behoort tot de metalen. Het heeft atoomnummer 42 en een atomaire massa van 95,95.
+Molybdeen komt van nature niet als vrij metaal op aarde voor. Molybdeen is het 54ste meest voorkomende element in de [[aardkorst]]. Het komt voornamelijk voor in [[mineralen]]. Met name in:
-==== Ontdekking ====
-De zweedse chemicus Carl Willhelm Scheele was in staat als eerste molybdeen te isoleren in 1778. Dit was echter molybdeenoxide (oxide houdt in: gereageerd met lucht. Net zoals dat ijzer in contact met lucht roest(ijzeroxide) maakt.). Vier jaar later lukte het de zweedse geoloog Peter Jacob Hjelm om puur molybdeen te maken.
-==== Voorkomsten in de natuur ====
-Molybdeen komt voornamelijk voor in mineralen. Met name in:
 * Molybdeniet
 * Powelliet
-* Fortniet
 * Wulfeniet
+Ook komt het voor in verschillende [[Enzym|enzymen]] zoals:
-Ook komt het voor in verschillende enzymen zoals:
 * Xanthinte-oxidase
+De wereldproductie van molybdeen bedroeg in 2011 250.000 ton, met als grootste producenten [[Volksrepubliek China|China]] (94.000 ton), de [[Verenigde Staten]] (64.000 ton), [[Chili]] (38.000 ton), [[Peru]] (18.000 ton) en [[Mexico (land)|Mexico]] (12.000 ton).
+== Molybdeen in erts of mineraal ==
-==== Gebruik ====
+<gallery>
+Bestand:Molybdenite quebec.jpg|'''Molybdeniet''' is een mineraal van molybdeendisulfide , Mo S <sub>2</sub> .
+Bestand:Wulfenite-tcw02a.jpg|'''Wulfenite''' een [[Lood (element)|lood]] molybdaat [[mineraal]] met de formule Pb Mo O <sub>4</sub> .
+Bestand:Powellite-288824.jpg|'''Powelliet''' is een [[calcium]] molybdaat mineraal met formule CaMoO <sub>4</sub> .
+</gallery>
+== Geschiedenis ==
-Molybdeen wordt in het dagelijks leven niet al te veel gebruikt. Wel wordt het gebruikt in:
+De zweedse chemicus [[Carl Willhelm Scheele]] was er  stellig van overtuigd dat molybdena (inderdaad) geen galena of grafiet was. In plaats daarvan stelde Scheele terecht voor dat molybdena een erts was van een duidelijk nieuw element, ''molybdeen'' genaamd vanwege het mineraal waarin het zich bevond en waaruit het geïsoleerd zou kunnen worden. Hij was als eerste in staat om molybdeen te isoleren in 1778. Dit was echter molybdeenoxide (oxide houdt in: gereageerd met lucht. Net zoals dat ijzer in contact met lucht roest(ijzeroxide) maakt.). Vier jaar later lukte het de zweedse geoloog [[Peter Jacob Hjelm]] om puur molybdeen te maken. Dit deed hij met behulp van [[koolstof]] en [[lijnolie]], een plantaardige olie die bij het mengen van olieverf wordt gebruikt.
+Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de vraag naar molybdeen steeds groter; het werd zowel gebruikt in bepantsering van tanks en dergelijke als als vervanging voor [[wolfraam]] in snel-[[staal]].
+== Gebruik ==
+Het vormt gemakkelijk harde en stabiele carbiden ([[koolstof]]-verbindingen) en metaal [[Legering|legeringen]] en daarom de meeste van de wereldproductie van het element (ongeveer 80%) wordt gebruikt in [[staal]] legeringen, waaronder hoge sterkte legeringen en superlegeringen. Molybdeen wordt in het dagelijks leven niet al te veel gebruikt. Wel wordt het gebruikt in:
 * Fietsframes (in de vorm van Chroom-Molybdeen)
 * Als katalysator (een stof die een chemische reactie sneller laat verlopen)
 * In verschillende Nintendo producten (met name de Wii controller, Wiiu en de GameCube)
 * In hoge temperatuur omstandigheden
+* Molybdeenpoeder wordt gebruikt als meststof voor sommige planten, zoals [[bloemkool]]
-==== Leuke feitjes ====
+=== Biologie ===
+Molybdeen is een belangrijk element in de meeste organismen (planten en dieren). Er zijn minstens 50 molybdeen-bevattende [[Enzym|enzymen]] gevonden in de natuur, voornamelijk in bacteriën. Deze enzymen zijn belangrijk voor de vorming van [[eiwitten]] in het lichaam (zeg maar de bouwstenen) en zijn belangrijk bij de groei.
+Het menselijk lichaam bevat ongeveer 0,07 mg molybdeen per kilogram lichaamsgewicht. Molybdeen is ook aanwezig in het tandglazuur van de mens en kan tandbederf helpen voorkomen.
+Hoewel molybdeen niet giftig is voor de mens, hebben dierstudies aangetoond dat teveel inname van meer dan 10 mg/dag molybdeen diarree, groeiachterstand, onvruchtbaarheid , laag geboortegewicht en jicht kan veroorzaken; het kan ook de longen, nieren en lever aantasten.
+== Veiligheid ==
+<gallery>
+Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Een te grote hoeveelheid inname van Molybdeen is schadelijk voor het lichaam
+</gallery>
+== Toepassingen ==
+<gallery>
+Bestand:Carbon gravel bike frame.jpg|Fietsframe met chroom-molybdeen of carbon-molybdeen verbindingen
+Bestand:2019-05-09 Pigments Rembrandthuis.jpg|Molybdeen zit in sommige pigmenten (kleurstoffen)
+</gallery>
+== Trivia ==
+==== Leuke feitjes ====
 * Molybdeen heeft een enorm hoog smeltpunt. Namelijk 2900K (2627 graden Celsius).
 * In een gemiddeld mensenleven eet je zo'n 3 gram molybdeen (niks om je zorgen over te maken)
@@ Regel 49: / Regel 73: @@
 * In de Super Smash Bros Ultimate theme song wordt gezongen: 'In the end, the molybdenum of time will not break'. (aan het einde, zal de molybdeen niet breken.)
+== Plaats in het periodiek systeem ==
-[[Categorie:Mineralen]]
+{{periodiek systeem}}
+[[Categorie:Chemische elementen]]
+[[Categorie:Scheikunde]]