Republiek: verschil tussen versies
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | Een '''republiek''' is een [[land (staat)|land]] waarin het [[staatshoofd]] op een bepaalde manier gekozen. Vaak heet het staatshoofd een [[president]] en wordt hij of zij verkozen om het land een paar jaar te regeren, en dan zijn er weer nieuwe verkiezingen. De president hoeft niet in één bepaalde familie te zijn geboren om staatshoofd te worden; in principe kan iedereen president worden. |
+ | Een '''republiek''' is een [[land (staat)|land]] waarin het [[staatshoofd]] op een bepaalde manier gekozen. Vaak heet het staatshoofd een [[president]] en wordt hij of zij verkozen om het land een paar jaar te regeren, en dan zijn er weer nieuwe [[verkiezingen]]. De president hoeft niet in één bepaalde familie te zijn geboren om staatshoofd te worden; in principe kan iedereen president worden. |
Het tegenovergestelde van een republiek is een [[monarchie]], waarin één iemand de macht krijgt omdat hij of zij tot een [[dynastie]] behoort (of door een kleine groep machtige mensen wordt gekozen). |
Het tegenovergestelde van een republiek is een [[monarchie]], waarin één iemand de macht krijgt omdat hij of zij tot een [[dynastie]] behoort (of door een kleine groep machtige mensen wordt gekozen). |
||
| Regel 24: | Regel 24: | ||
== Ontwikkeling in Europa == |
== Ontwikkeling in Europa == |
||
| + | Tot de [[Franse Revolutie]] waren de meeste landen in Europa monarchieën. Republieken kwamen maar weinig voor. Enkele bekende klassieke republieken zijn [[Athene]] (6e eeuw v.Chr.–322 v.Chr.) en sommige andere [[Oude Griekenland|Oud-Griekse stadstaten]], en de [[Romeinse Republiek]] (± 500 v.Chr.–27 v.Chr.). Latere middeleeuwse handelsrepublieken waren onder meer [[Venetië]] (726–1797), [[Genua]] (1005–1797), [[Florence]] (1115–1531), Siena (1125–1555), Novgorod (1136–1476) en het [[Zwitserland|Oude Zwitserse Eedgenootschap]] (1291–1798). De [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] (1588–1795) en het Engelse Gemenebest (1649–1660) ontstonden tijdens godsdienstoorlogen tussen katholieke en anglicaanse monarchisten aan de ene kant en calvinistische en puriteinse republikeinen aan de andere. |
||
| + | |||
| + | |||
In 1815 werd de kaart van [[Europa (werelddeel)|Europa]] opnieuw getekend op het [[Congres van Wenen]]. Behalve [[Zwitserland]] en enkele andere kleine republiekjes, waren alle Europese landen monarchieën. Frankrijk werd in 1848 een republiek en in 1870 voorgoed. In 1908 werden de impopulaire koning en kroonprins van Portugal vermoord en in 1910 werd de Portugese Republiek uitgeroepen. Tijdens en vlak na de [[Eerste Wereldoorlog]] werden tal van koningshuizen in Midden- en Oost-Europa omver geworpen en vervangen door republikeinse staten, zoals de Duitse [[Weimarrepubliek]] en de Russische [[Sovjet-Unie]]. In 1931 vluchtte de koning van Spanje toen de republikeinen de verkiezingen wonnen, maar de fascisten van Franco kwamen in opstand en versloegen de Spaanse Republiek. In de [[Tweede Wereldoorlog]] vielen vooral monarchieën op de [[Balkan]] en in heel Oost-Europa werden van de Sovjet-Unie afhankelijke volksrepublieken gesticht. De IJslanders (1944) en Italianen (1946) besloten bij een stemming om het koningshuis af te schaffen, in Ierland (1948) besloot het parlement dat. In Spanje herstelde Franco de monarchie in 1947. Griekenland riep in 1974 de republiek uit. Anno 2016 zijn er 35 erkende republieken in Europa, en er zijn nog 12 monarchieën over. |
In 1815 werd de kaart van [[Europa (werelddeel)|Europa]] opnieuw getekend op het [[Congres van Wenen]]. Behalve [[Zwitserland]] en enkele andere kleine republiekjes, waren alle Europese landen monarchieën. Frankrijk werd in 1848 een republiek en in 1870 voorgoed. In 1908 werden de impopulaire koning en kroonprins van Portugal vermoord en in 1910 werd de Portugese Republiek uitgeroepen. Tijdens en vlak na de [[Eerste Wereldoorlog]] werden tal van koningshuizen in Midden- en Oost-Europa omver geworpen en vervangen door republikeinse staten, zoals de Duitse [[Weimarrepubliek]] en de Russische [[Sovjet-Unie]]. In 1931 vluchtte de koning van Spanje toen de republikeinen de verkiezingen wonnen, maar de fascisten van Franco kwamen in opstand en versloegen de Spaanse Republiek. In de [[Tweede Wereldoorlog]] vielen vooral monarchieën op de [[Balkan]] en in heel Oost-Europa werden van de Sovjet-Unie afhankelijke volksrepublieken gesticht. De IJslanders (1944) en Italianen (1946) besloten bij een stemming om het koningshuis af te schaffen, in Ierland (1948) besloot het parlement dat. In Spanje herstelde Franco de monarchie in 1947. Griekenland riep in 1974 de republiek uit. Anno 2016 zijn er 35 erkende republieken in Europa, en er zijn nog 12 monarchieën over. |
||
Versie van 15 jun 2016 01:33
Een republiek is een land waarin het staatshoofd op een bepaalde manier gekozen. Vaak heet het staatshoofd een president en wordt hij of zij verkozen om het land een paar jaar te regeren, en dan zijn er weer nieuwe verkiezingen. De president hoeft niet in één bepaalde familie te zijn geboren om staatshoofd te worden; in principe kan iedereen president worden.
Het tegenovergestelde van een republiek is een monarchie, waarin één iemand de macht krijgt omdat hij of zij tot een dynastie behoort (of door een kleine groep machtige mensen wordt gekozen).
Woordherkomst
Het woord 'republiek' komt van de Latijnse woorden 'res' (zaak of zaken, belang) en 'publica' (publiek, algemeen). 'Republiek' betekent dus letterlijk 'publieke zaak' of 'algemeen belang'.
Soorten
Er zijn verschillende soorten republieken:
- Presidentiële republiek: de president wordt rechtstreeks verkozen door het volk en heeft veel macht. Hij of zij is tegelijk staatshoofd en regeringsleider.
- Een bekend voorbeeld zijn de Verenigde Staten, daarom heet dit wel het 'Amerikaans model'.
- Semipresidentiële republiek: de president wordt rechtstreeks verkozen door het volk en heeft veel macht. Hij of zij is alleen staatshoofd; iemand anders is regeringsleider.
- Een bekend voorbeeld is Frankrijk, daarom heet dit wel het 'Frans model'.
- Parlementaire republiek: de president wordt gekozen door het parlement en heeft beperkte macht. Vaak heeft hij of zij vooral ceremoniële taken zoals staatsbezoeken brengen.
- Een bekend voorbeeld is Duitsland, daarom heet dit wel het 'Duits model'.
- Eenpartijstaat: één partij heeft het recht om te regeren en te bepalen welk partijlid de president mag zijn.
- Een bekend voorbeeld is de Volksrepubliek China.
Ontwikkeling in Europa
Tot de Franse Revolutie waren de meeste landen in Europa monarchieën. Republieken kwamen maar weinig voor. Enkele bekende klassieke republieken zijn Athene (6e eeuw v.Chr.–322 v.Chr.) en sommige andere Oud-Griekse stadstaten, en de Romeinse Republiek (± 500 v.Chr.–27 v.Chr.). Latere middeleeuwse handelsrepublieken waren onder meer Venetië (726–1797), Genua (1005–1797), Florence (1115–1531), Siena (1125–1555), Novgorod (1136–1476) en het Oude Zwitserse Eedgenootschap (1291–1798). De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588–1795) en het Engelse Gemenebest (1649–1660) ontstonden tijdens godsdienstoorlogen tussen katholieke en anglicaanse monarchisten aan de ene kant en calvinistische en puriteinse republikeinen aan de andere.
In 1815 werd de kaart van Europa opnieuw getekend op het Congres van Wenen. Behalve Zwitserland en enkele andere kleine republiekjes, waren alle Europese landen monarchieën. Frankrijk werd in 1848 een republiek en in 1870 voorgoed. In 1908 werden de impopulaire koning en kroonprins van Portugal vermoord en in 1910 werd de Portugese Republiek uitgeroepen. Tijdens en vlak na de Eerste Wereldoorlog werden tal van koningshuizen in Midden- en Oost-Europa omver geworpen en vervangen door republikeinse staten, zoals de Duitse Weimarrepubliek en de Russische Sovjet-Unie. In 1931 vluchtte de koning van Spanje toen de republikeinen de verkiezingen wonnen, maar de fascisten van Franco kwamen in opstand en versloegen de Spaanse Republiek. In de Tweede Wereldoorlog vielen vooral monarchieën op de Balkan en in heel Oost-Europa werden van de Sovjet-Unie afhankelijke volksrepublieken gesticht. De IJslanders (1944) en Italianen (1946) besloten bij een stemming om het koningshuis af te schaffen, in Ierland (1948) besloot het parlement dat. In Spanje herstelde Franco de monarchie in 1947. Griekenland riep in 1974 de republiek uit. Anno 2016 zijn er 35 erkende republieken in Europa, en er zijn nog 12 monarchieën over.
Monarchieën
Republieken
Monarchieën (55) en republieken (9) in 1815.
Monarchieën (22) en republieken (4) in 1914.
Monarchieën (20) en republieken (15) in 1930.
Monarchieën (13) en republieken (21) in 1950.
Monarchieën (12) en republieken (35) in 2015.
Externe links
 |
Dit artikel is een beginnetje. Je wordt uitgenodigd op bewerk te klikken om dit artikel aan te vullen.
Meer informatie over dit onderwerp vind je hier: |
 |
Dit artikel is een beginnetje.
|