Je moet dansen op mijn graf

Je moet dansen op mijn graf Dance on my Grave
Geen afbeelding beschikbaar
Informatie
Alternatieve titel
Schrijver	Aidan Chambers
Taal (origineel)	Engels, maar o.a. vertaald in het Nederlands en Frans
Land	Verenigd Koninkrijk
Genre	Jeugdroman
Datum	1982
ISBN	978-9-04-511935-9
Uitgeverij	The Bodley Head (Verenigd Koninkrijk) Querido (Nederland)
Bijzonderheden	Onderdeel van de reeks Dance Sequence. Contrast met het boek Verleden week (uit 1980).
Online-tekst
Portaal Literatuur

Je moet dansen op mijn graf (Engels: Dance on my Grave) is een boek van de Britse schrijver Aidan Chambers. Het boek is een jeugdroman en komt uit 1982. Je moet dansen op mijn graf was een van de eerste moderne romans voor tieners waarin homoseksualiteit werd behandeld. Het boek is in 1985 in het Nederlands vertaald.

De volledige titel van het boek is: Je moet dansen op mijn graf: een leven en een dood in vier delen, honderdzeventien stukjes, zes doorlopende verslagen en twee krantenknipsels, met een paar grappen, een stuk of drie puzzels, wat voetnoten en af en toe een ramp om het verhaal te laten lopen. Deze titel is vergeleken met andere boeken erg lang. Schrijver Aidan Chambers experimenteerde graag met nieuwe schrijfvormen en heeft dit bewust gedaan. Het boek is onderdeel van Chambers Dance Sequence, een reeks van zes boeken. De boeken vertellen elk een ander verhaal, maar horen bij elkaar.

Verhaal

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

Het verhaal gaat over de tieners Henry (Hal) Robinson en Barry Gorman. Zij hadden een relatie met elkaar. Hal vertelt een verhaal waarin hij alle gebeurtenissen uit zijn leven bespreekt. Het boek begint met een krantenartikel. In het krantenartikel is te lezen is dat een jongen een graf heeft beschadigd. Deze jongen is Hal en het graf is van zijn vriend Barry. In het boek vertelt Hal alles wat er is gebeurd voordat hij besloot om op Barry's graf te vernielen. Hij is een zestienjarige jongen die op een middelbare school zit. Hal houdt van de boeken van schrijver Kurt Vonnegut en vindt de dood heel interessant. Zo houdt hij zich bezig met grafschriften.

Hal is goed in het vak Engels en kan goed overweg met zijn leraar, meneer Osborn. Voor meneer Jim Osborn heeft hij de bijnaam 'Ozzy' bedacht. Op het oog gaat alles goed, maar toch heeft Hal het maar moeilijk. Hij is namelijk zestien jaar en dat betekent dat hij mag stoppen met school. Hal twijfelt of hij door wil gaan op school, omdat hij goed is in Engels, of maar moet gaan werken, omdat hij daarmee geld kan verdienen. Hij vindt dit een moeilijke keuze en is erg onzeker. Op een dag ontmoet Hal Barry Gorman, een andere jongen. Zelf vindt Hal het niet zo erg dat hij op jongens valt, maar hij durft dit niet te vertellen aan zijn eigen ouders of die van Barry. Voor de buitenwereld zijn Hal en Barry goede vrienden. Ook weet Hal aan het begin niet zo goed of hij Barry ziet als zijn liefde of een hele goede vriend (boezemvriend). Aan de ene kant vindt hij Barry dé perfecte persoon maar aan de andere kant heeft Hal het gevoel dat hij zichzelf voor de gek aan het houden is. Hierbij denkt hij aan een uitspraak van zijn lievelingsschrijver Kurt Vonnegut: „We zijn wat we willen lijken, dus moeten we goed nadenken over wat we willen lijken.” Hal lijkt er niet zo goed uit te komen, maar weet wel zeker dat alles meerdere betekenissen kan hebben. Hij weet niet zo goed waarom en óf hij zelf een boezemvriend wil. Zijn twijfel over liefde en boezemvriendschap komt voor een deel ook door Harvey.

Ik kan het voor mezelf alleen verklaren door te veronderstellen dat dat irrationele verlangen naar een boezemvriend zo sterk kon worden, doordat ik geen broers of zusters heb die zulke romantische ideeën over vriendschap op jonge leeftijd uit me konden timmeren. (...) Hoe dan ook, ik was dus zestien jaar en zes maanden geworden, en nog steeds gek van mijn lang gekoesterd verlangen naar een boezemvriend, zonder dat ik ooit een vriend had gevonden waar ik echt boezemig mee kon worden. Niet dat ik er soms niet dichtbij was gekomen, bij mijn speurtocht naar een verwante ziel. Harvey was er, bijvoorbeeld. (...) Harvey bleek algauw een teleurstelling. Zijn idee van een boezemvriendschap was alles voor hem en niets voor mij. Dagenlang voldeed ik aan elke eis van die egoïstische slijmerd, in de hoop dat mijn onzelfzuchtige toewijding hem uiteindelijk zou winnen voor de zaak van de waarachtige en onvergankelijke vriendschap. Maar hoe meer ik voor hem deed, hoe groter zijn drang werd om mij tot slaaf te maken. — Hal is verzonken in zijn gedachten. Je moet dansen op mijn graf, uit bladzijden 42-44.

Aan de ene kant twijfelt Hal of hij wel goed genoeg is voor Barry, maar aan de andere kant houdt hij ervan dat Barry met hem nieuwe, avontuurlijke dingen doet. Langzaamaan wordt duidelijk dat Barry helemaal niet zo perfect is. Eerder in het verhaal gaat hij namelijk al vreemd met een andere jongen. Later in het verhaal gaat Barry vreemd met Kari, een meisje dat Hal en Barry op het strand leren kennen. Hal voelt zich bedrogen en wordt erg boos op Barry. Barry zegt min of meer dat hij zich gevangen voelt in de relatie, maar daar wil Hal niets van weten en daarom gaat hij weg. Barry raakt in paniek, stapt op zijn motor en racet achter Hal aan. Later komt Hal erachter dat Barry een ongeluk heeft gehad met zijn motor, omdat hij snel en gevaarlijk reed. Hal voelt zich schuldig en bedenkt zich dat hij eens een vreemde belofte aan Barry had gedaan.

Wie van ons twee ook eerder doodgaat, de ander belooft dat hij op zijn graf zal dansen. — Barry's voorstel aan Hal; Hal verklaart Barry voor gek en denkt eerst dat hij een grapje maakt, maar gaat ermee akkoord. Je moet dansen op mijn graf, uit bladzijden 142-143.

Hal komt zijn belofte aan Barry na. Hij danst op Barry's graf, maar wordt betrapt en opgepakt voor grafschennis. Hal moet voor de rechter komen. Hij heeft contact met mejuffrouw Judith Karen Atkins, de plaatselijke maatschappelijk werker. Atkins probeert erachter te komen waarom hij het graf heeft vernield. Hal noemt haar zelf 'mevrouw Katkins' of 'De Ongeduldige Maatschappelijk Werkster (afgekort: 'DOMW'), maar heeft haar aan de andere kant wel nodig. Mejuffrouw Atkins geeft namelijk advies aan de rechtbank over wie Hal is als persoon.

Hal heeft het moeilijk met Barry's dood en denkt zelfs een keer aan zelfmoord, maar doet daar uiteindelijk niets mee. Zijn leraar Engels, meneer Osborne, zegt aan Hal dat hij moet proberen om zijn gebeurtenissen op te schrijven. Dit is het grootste deel van Je moet dansen op mijn graf. Hal geeft zelf de namen Boek vol Fragmenten, Mozaïek van de Ik-die-Ik-was en Monument voor Twee Gestorven Mensen hieraan. Ook begint Hal aan een dagboek. Mejuffrouw Atkins had dit aan hem voorgesteld. Hal noemt zijn dagboek soms het Dagboek van een gek. In het begin gaat dit moeilijk en vindt Hal er niets aan, maar uiteindelijk helpt het hem wel. Hal kan afstand nemen van alles wat er is gebeurd. Hij is niet meer op zoek naar een 'boezemvriend'. Ook begrijpt Hal dat hij Barry alleen zag alleen hoe hij hem wilde zien; hij zag een gezicht en een lichaam dat hij mooi vond, maar stopte vervolgens een persoonlijkheid in die hij zelf had verzonnen. Ten slotte weet hij door het schrijven dat hij door wil gaan met school.

Stijl en indeling

Je moet dansen op mijn graf is zo geschreven dat hoofdpersoon Hal het verhaal aan de lezer vertelt. Het boek is geschreven in de ik- en wij-persoon. In delen van het verhaal zit je in de gedachte van Hal zelf op een bepaald moment. Hal is dan een personele verteller. In andere delen van het verhaal kijkt Hal duidelijk terug op wat er eerder is gebeurd. Hij is dan een auctoriële verteller. Het boek loopt niet in een stuk door, maar is een soort verslag van hoofdpersoon Hal. Hal onderbreekt het verhaal met allerlei korte stukjes waarin delen van (korte) brieven te lezen zijn en gedichten. Op deze manier leer je Hal beter kennen. Ook wordt er veel gebruik gemaakt van tijdverdichting en tijdvertraging. Dat wil zeggen dat er soms héél veel tijd voorbij gaat in een paar zinnetjes, terwijl voor één klein, specifiek moment veel tekst wordt gebruikt. De schrijver doet dit om het boek spannend te maken en op papier te zetten hoe Hal als hoofdpersoon zelf alles beleeft.

In het boek worden thema's zoals de waarheid, liefde en de dood behandeld. Ook komt heel vaak de vraag terug of mensen elkaar wel écht zien, of alleen maar zien wat ze willen zien. Soms gaat de schrijver een stapje verder. Uit verschillende stukjes in het boek komt de vraag voort of mensen niet alleen elkaar, maar ook zichzelf wel echt zien. Hoofdpersoon Hal worstelt met de vraag of mensen voor zichzelf verzinnen wat ze zijn en hoe ze willen overkomen, omdat dat is wat ze willen dat de waarheid is, terwijl dat niet altijd écht de waarheid is.

Het boek is verdeeld in vier delen. Elk deel van het boek begint met een andere uitspraak. Hieronder volgt een overzicht daarvan.

Deel	Uitspraak	Wat betekent de uitspraak?	Wat betekent de uitspraak voor Hal en voor het boek?
Deel 1	„We zijn wat we willen lijken, dus moeten we goed nadenken over wat we willen lijken.” (Kurt Vonnegut in Moeder nacht)	Let goed op welke mensen je na-aapt, wie je idool is en hoe je voor de buitenwereld eruit wil zien. Op het oog kunnen dingen er aantrekkelijk uitzien maar uiteindelijk tot veel kwaads leiden.	Dit deel van het boek gaat over de eerste dagen van de relatie tussen Hal en Barry. Hal weet niet zo goed of hij in Barry een liefde of een boezemvriend wil zien, maar weet in ieder geval wel dat Barry voor hem de perfecte persoon is.
Deel 2	„Slechts eens heeft uw gezelschap mij verblijd, uw heengaan is wat men nu mij verwijt.” (John Donne in Een afscheid met verbod op treuren)	Met de uitspraak wil dichter John Donne laten zien dat hij heel blij was met zijn geliefde, maar ook erg verdrietig is over haar overlijden. Donne weet dat iedereen doodgaat en dat de dood onontkoombaar is, maar vindt het lastig om om te gaan met rouw en liefdesverdriet.	Dit deel van het boek gaat over de meest fijne, blije en gelukkige dagen die Hal (en inmiddels zijn liefde) Barry hebben doorgemaakt. Toch schrijft Hal hier en daar al indirect over Barry's dood die eraan zit te komen.
Deel 3	„De dood is de grootste kick van allemaal. Daarom bewaren ze die tot het laatst” (In het boek wordt deze uitspraak toegewezen aan een willekeurige graffito. Later is de uitspraak ook gebruikt door het karakter Eugene Hunt in de film Blue Steel uit 1990.)	Het is lastig om te weten wat de schrijver precies hiermee heeft bedoeld. In Blue Steel is Eugene Hunt een beurshandelaar die ziet hoe een winkeldief wordt neergeschoten. Hunt grist het wapen snel weg, gelooft dat hij uniek is en begint zelf veel moorden te plegen. Hunt ziet moorden plegen vooral als iets opwindends.	Dit deel van het boek gaat over de lieve, tedere momenten tussen Hal en Barry. Barry's dood komt steeds dichterbij.
Deel 4	„Je hebt ons weer mooi in de ellende gebracht!” (een bewerking van een uitspraak van het karakter Oliver (Ollie) Hardy in de film Sons of the Desert.)	In Sons of the Desert staat het komische tweetal Laurel en Hardy centraal. Oliver Hardy is een vriend van Stan Laurel. Stan brengt Oliver vaak in de problemen, waarna Oliver even vaak deze uitspraak doet.	Dit deel van het boek gaat over de dood van Barry. Hal was kwaad van Barry weggelopen, waarna Barry op zijn motor achter Hal aan racede. Barry rijdt gevaarlijk en komt om bij een motorongeluk. Hal twijfelt of Barry en hij nou op elkaar verliefd waren en voelt zich ergens schuldig voor Barry's dood, ook al kon hij er niets aan doen.

Film

In 2020 is de Franse film Été 85 (in het Nederlands: 'De zomer van 85') uitgekomen. De film is geregisseerd door François Ozon. Deze film van gebruikt een deel van het verhaal van Je moet dansen op mijn graf.