Jabberwocky
Jabberwocky (spreek uit als Dzjeb-bu-woh-kie) is een gedicht van de Britse dichter Lewis Carroll. Het gedicht werd voor het eerst gepubliceerd in Alice in Spiegelland (1871). Later is het gedicht in aparte dichtbundels gepubliceerd. Jabberwocky is een goed voorbeeld van een nonsensgedicht. Carroll maakt gebruik van allerlei fantasiewoorden. Hierdoor is het gedicht moeilijk te volgen.
Toch heeft het gedicht wel een verhaal. De verteller van het gedicht waarschuwt de lezer voor verschillende enge wezens. De Jabberwocky is hiervan het gevaarlijkst. Hoewel de Jabberwocky vaak als een grote draak wordt afgebeeld, maakt het gedicht niet duidelijk wat een Jabberwocky precies is. In het gedicht besluit een jongen met zijn zwaard de Jabberwocky te zoeken om hem te doden. Het lukt de jongen dit te doen, waarna hij met vreugde thuis wordt ontvangen.
Ontstaan
Lewis Carroll schreef de eerste strofe van Jabberwocky in 1855. De strofe werd toen gepubliceerd in het tijdschrift Mischmasch onder de titel Stanza of Anglo-Saxon Poetry. Carroll deed net alsof het gedicht in Oudengels was geschreven. De th-klank in "the" werd daarom ook steeds als "þ" geschreven. De "þ" werd in het Oudengels ook gebruikt om de th-klank te schrijven. Hoewel het gedicht als Oudengels klinkt, is het geen Oudengels.
Later schreef Carroll de rest van het gedicht tijdens een vakantie in Withburn. Hij werd geïnspireerd door verschillende Britse legendes, zoals de Lambton Worm en de Sockburn Worm. Dit waren beide draakachtige wezens die een rivier beschermden. Mogelijk is Carroll ook geïnspireerd door Hamlet van William Shakespeare en sprookjes van de gebroeders Grimm.
Stijl
Jabberwocky is geschreven in zeven strofes van elk vier versregels (kwatrijn). Het rijmschema van iedere strofe is ABAB. Dit betekent dat de eerste op de derde regel rijmt en de tweede op de vierde regel. Qua dichtkunst is Jabberwocky daarom een erg conventioneel gedicht.
De zinsvolgorde en vooral de woordenschat maken het gedicht moeilijk. Carroll maakt gebruik van fantasiewoorden. Dit zijn niet alleen vreemde wezens (zoals de Jabberwock, de Jubjub bird en de Bandersnatch), maar ook gewone woorden (zoals brillig en slithy). Toch zit er een bepaalde betekenis achter deze woorden. Carroll was een wiskundige, waardoor de Jabberwocky als een soort van puzzel kunt zien. Hij gebruikte drie technieken voor het verzinnen van woorden. De eerste techniek is het porte-manteauwoord. Dit is een woord wat uit twee of meerdere andere woorden zijn opgebouwd. Het woord "slithy" is hiervan een voorbeeld. Dit is opgebouwd uit "slimy" (slijmerig) en "lithe" (actief). De tweede techniek is de onomatopee (klanknabootsing) waarbij een woord een bepaald geluid nadoet. De laatste techniek is de afleiding, waarbij een woord van een ander woord is afgeleid.
Rol in Alice in Spiegelland
Jabberwocky heeft een belangrijke rol in Alice in Spiegelland (1871). Nadat Alice door de spiegel is gestapt, leest zij het gedicht voor. Zij merkt eerst op dat het gedicht in spiegelschrift geschreven is. In Spiegelland is namelijk alles gespiegeld voor haar. Na het lezen merkt Alice op dat zij helemaal niets van het gedicht begrijpt.
Later in het boek geeft Humpty Dumpty zijn eigen uitleg over het gedicht. Hij legt uit wat enkele woorden betekenen en dat het gedicht een puzzel is. Hierdoor weten we dat Jabberwocky een betekenis heeft. Humpty Dumpty legt slechts een gedeelte uit. Sindsdien zijn er verschillende theorieën geweest over wat de woorden betekenen.
Vertalingen
Het vertalen van Jabberwocky is uiterst moeilijk. Niet alleen vanwege de rijm en zinsvolgorde, maar ook vanwege de fantasiewoorden. Meestal woorden de klanken van de fantasiewoorden vertaald, maar worden zij ook aangepast aan de taal.
In het Nederlands bestaan de volgende vertalingen van Jabberwocky:
- De krakelwok door Ab Westervaarder & René Kurpershoek
- Wauwelwok door Alfred Kossmann & Cornelis Reedijk
- Koeterwaal door Nicolaas Matsier
- Zwateldrok door Sofia Engelsman.
- Kwebbelgnokking door Imme Dros.
Populariteit
Jabberwocky is een van de bekendste gedichten van Lewis Carroll. Sommige fantasiewoorden uit het gedicht zijn inmiddels opgenomen in Engelse woordenboeken. Ook het woord "Jabberwocky" is opgenomen in het woordenboek. Het betekent "een taal die uit onzin bestaat".
In de Disney-speelfilm Alice in Wonderland (2010) komt de Jabberwocky voor. De Gekke Hoedenmaker draagt een gedeelte van het gedicht voor. Alice heeft de opdracht om de Jabberwocky te verslaan. In de Disney-tekenfilm uit 1951 komt de Jabberwocky niet voor, hoewel dit wel gepland was. In 1980 maakte The Muppet Show hun eigen versie van de Jabberwocky. In 1977 kwam er ook een film over Jabberwocky uit, wat het verhaal uitbreidt.