Koninkrijk Joegoslavië: verschil tussen versies
| Regel 14: | Regel 14: | ||
De Servische koninklijke familie, [[huis Karađorđević]], werd de koninklijke familie van Joegoslavië. De Servische koning, [[Peter I van Joegoslavië|Peter I]], werd hierdoor ook koning van het land. De koninklijke familie van Montenegro, [[huis Petrović]], werd hierdoor van de troon gestoten. Koning [[Nikolaas I van Montenegro|Nikolaas I]] was hier niet blij mee en voerde jarenlang een strijd tegen het Joegoslavisch gezag. |
De Servische koninklijke familie, [[huis Karađorđević]], werd de koninklijke familie van Joegoslavië. De Servische koning, [[Peter I van Joegoslavië|Peter I]], werd hierdoor ook koning van het land. De koninklijke familie van Montenegro, [[huis Petrović]], werd hierdoor van de troon gestoten. Koning [[Nikolaas I van Montenegro|Nikolaas I]] was hier niet blij mee en voerde jarenlang een strijd tegen het Joegoslavisch gezag. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| + | Na het ontstaan van Joegoslavië werden er plannen gemaakt voor een [[grondwet]]. Joegoslavië zou een [[constitutionele monarchie]] worden. Dit betekent dat de koning vrijwel geen macht zou hebben, zoals Nederland en België. In plaats daarvan zou de macht in de handen van de regering en het parlement komen te liggen. Ook zouden er verkiezingen komen; Joegoslavië zou dus een [[democratie]] worden. De eerste grondwet (Vidovdan-grondwet) werd in 1921 aangenomen. |
||
| ⚫ | |||
| − | In 1921 werd de Vidovdan-grondwet aangenomen. In de periode 1921-1929 was het land een democratie, maar het viel het in vele politieke crisises. |
||
| + | Joegoslavië kreeg al meteen met een hoop politieke problemen te maken. De verschillende partijen waren het oneens over hoe de grondwet eruit moest zien. Een belangrijk conflict ging over het zelfbestuur van de verschillende volkeren. Sommige partijen wilden dat de Joegoslavische staat de meeste macht in handen had ([[centralisatie]]), terwijl andere partijen juist meer macht wilde geven aan de deelstaten ([[federatie]]). Daarnaast speelden de rechten van de arbeiders en [[nationalisme]] een belangrijke rol. Dit zorgde voor instabiliteit. Partijen wilden niet met elkaar samenwerken en politici stapten zelfs over naar een andere partij. Uiteindelijk werd Joegoslavië in 1921 een [[eenheidsstaat]], waarin de volkeren vrijwel geen zelfbestuur hadden. |
||
| − | ====Overgang naar een persoonlijke dictatuur==== |
||
| − | Op 6 januari 1929 greep koning Alexander de macht en hernoemde het land tot het Koninkrijk Joegoslavië. Het werd een persoonlijke dictatuur van de koning. |
||
| + | In 1921 overleed koning Peter I. Hij werd vervolgens opgevolgd door [[Alexander I van Joegoslavië|Alexander I]]. In de beginjaren werd Joegoslavië gedomineerd door Servië. Servië was het grootste gebied van Joegoslavië met de meeste inwoners. Ook was de koninklijke familie Servisch. Hierdoor wilde Servische politici Joegoslavië ook Servisch maken. Zij probeerden ook verkiezingen te vervalsen in regio's waar andere minderheden woonden. Vooral de Kroaten waren hier niet blij mee. |
||
| − | ====Moord op Koning Alexander==== |
||
| + | |||
| − | In 1934 werd de koning tijdens een bezoek aan Frankrijk in [[Marseille]] vermoord door een aanhanger van een Macedonische organisatie, in opdracht van een Kroatische beweging. Peter, de zoon van koning Alexander, was nog te jong om hem op te volgen, dus zijn oom Paul werd aangesteld als prins-regent en later als koning. |
||
| + | In 1928 liepen de spanningen zo hoog op dat een Servisch politicus in het parlement op vijf Kroatische politici schoot. Twee van hen overleden ter plekke. Als reactie vertrokken enkele partijen uit het parlement. De partijen verklaarden in [[Zagreb]] dat ze het land wilden veranderen. Er moest een [[federatie]] komen, waarin alle volkeren meer zelfbestuur kregen. |
||
| + | |||
| + | ===Militaire dictatuur (1929-1934)=== |
||
| + | Op 6 januari 1929 vond er een [[staatsgreep]] plaats. Koning Alexander I schafte grondwet af en werd dictator van Joegoslavië. Alexander I wilde hiermee voorkomen dat het land uiteenviel. Hij hernoemde het land ook tot het "koninkrijk Joegoslavië". De naam Joegoslavië was een word wat hij zelf bedacht had. Hij wilde namelijk de verschillende volkeren in Joegoslavië verenigen door een nieuw soort [[nationalisme]]. Volgens de koning hadden volkeren namelijk een gemeenschappelijke geschiedenis en cultuur. |
||
| + | |||
| + | In 1931 besloot de koning dat er nieuwe grondwet moest komen. Joegoslavië kreeg hierdoor weer verkiezingen. Voor het eerst mochten ook alle mannen stemmen in het land. Wel bleef de koning veel macht houden. Zo mocht hij een van de twee kamers van het parlement helemaal zelf kiezen. De Kroaten waren niet blij met de nieuwe grondwet. Ze voelden zich onderdrukt en er werd geweld tegen hen gepleegd. Een deel van hen had zich ook verenigd in de [[fascisme|fascistische]] organisatie [[Ustaše]], die tegen Joegoslavië was. In 1934 besloot de koning daarom om een aantal Kroatische gevangenen vrij te laten. |
||
| + | |||
| + | Op 9 oktober 1934 kwam er een einde aan de militaire dictatuur. Koning Alexander I werd toen vermoord tijdens een bezoek aan het Franse [[Marseille]]. Hij werd vermoord door de Bulgaar Veličko Kerin. De moord was in opdracht van de Ustaše. |
||
| + | |||
| + | ===Regentschap (1934-1941)=== |
||
| + | Na de dood van Alexander I kwam zijn zoon [[Peter II van Joegoslavië|Peter II]] aan de macht. Peter II was toen slechts 11 jaar oud en te jong om te regeren. Hierdoor kwam er een regent; zijn oom Paul. Paul zou het land regeren totdat zijn neefje meerderjarig (18) was. Hoewel er nog twee andere regenten waren, had Paul de meeste macht in handen. |
||
| + | |||
| + | In de jaren 1930 ontstonden steeds meer spanningen tussen de Serviërs en Kroaten. De Kroaten wilden hun eigen deelstaat, waardoor de Serviërs dit ook wilden. Er stonden problemen over het verdelen van Bosnië. In deze regio woonden zowel Serviërs als Kroaten, maar ook veel Bosnische moslims. In 1939 kregen de Kroaten hun eigen parlement en meer zelfbestuur. Dit zorgden voor woede bij de Serviërs. Ook wilden de Kroaten meer gebied. Tegen 1941 was Joegoslavië al enorm zwak en op het punt om uiteen te vallen. |
||
| + | |||
| ⚫ | |||
| + | {{Zie hoofdartikel|Invasie van Joegoslavië}} |
||
===Het begin van het einde=== |
===Het begin van het einde=== |
||
Versie van 4 jan 2023 22:47
 |
Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. |
|
Dit artikel is nog niet af. |
| Koninkrijk Joegoslavië Краљевина Југославија
 | |
|---|---|
| Hoofdstad | Belgrado |
| Taal | Kroatisch, Servisch, Sloveens |
| Dynastie | Huis Karađorđević |
Portaal  Geschiedenis
| |
.svg)
Het Koninkrijk Joegoslavië was een koninkrijk dat bestond op het Balkan-schiereiland. Het Koninkrijk bestond uit de huidige landen Bosnië en Herzegovina, Servië, Kosovo, Montenegro, Macedonië, Slovenië en Kroatië. De eerste elf jaar heette het land het Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen. Het opvallende aan het volkslied van het Koninkrijk Joegoslavïe was dat dit lied geen tekst had, omdat sommige volkeren, met name de Bosniërs, ontevreden zouden zijn als het lied in het Servo-Kroatisch gezongen zou worden. Dit is dan uiteindelijk ook niet gebeurd omdat de koning niet meer onvrede wilde hebben in het koninkrijk.
Geschiedenis
Voorgeschiedenis
Het koninkrijk Joegoslavië ontstond uit verschillende landen en gebieden. Aan het begin van de 19e eeuw was het grootste gedeelte van dit gebied in handen van het Ottomaanse Rijk. Tijdens de 19e eeuw raakte het rijk steeds verder in verval, waardoor o.a. het vorstendom Servië en vorstendom Montenegro onafhankelijk werden. Beide vorstendommen werden later een koninkrijk. Noord-Macedonië behoorde een tijd lang tot het vorstendom Bulgarije, maar werd na de Balkanoorlogen onderdeel van Servië. Andere gebieden van het Ottomaanse Rijk werden onderdeel van Oostenrijk-Hongarije. Dit was het geval met Slovenië, Kroatië en Bosnië en Herzegovina. Deze landen waren verdeeld in verschillende Kroonlanden (provincies), zoals het koninkrijk Kroatië en Slavonië en het hertogdom Krain.
In 1908 begon Oostenrijk-Hongarije zich uit te breiden naar het zuiden van de Balkan. Oostenrijk-Hongarije bestuurde in die tijd Bosnië, wat nog officieel een provincie van het Ottomaanse Rijk was. Dat jaar besloot Oostenrijk-Hongarije om Bosnië onderdeel te maken van hun rijk. Dit leidde tot een internationale crisis; de Bosnische crisis. Uiteindelijk werd dit opgelost, maar de volkeren op de zuidelijke Balkan bleven bang om opgeslokt te worden. 10 jaar bestond deze angst nog steeds en zette de Serviër Gavrilo Princip er toe aan om de Oostenrijks-Hongaarse kroonprins Frans Ferdinand van Oostenrijk-Este te vermoorden. Princip wilde dat er een einde kwam aan Oostenrijk-Hongarije en alle zuidelijke Slavische volkeren in één land verenigd werden. Dit ging zowel om de Serviërs en Montenegrijnen als de Kroaten, Bosniërs en Slovenen (die in Oostenrijk-Hongarije) leefden. De moord is de directe aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog.
Oprichting
Tijdens de Eerste Wereldoorlog viel Oostenrijk-Hongarije de Balkan binnen en bezette o.a. Montenegro en Servië. Deze twee landen kozen vervolgens de kant van de Geallieerden. Oostenrijk-Hongarije viel uiteen aan het einde van de oorlog. Hierdoor ontstond de vraag: Wat moest er met de Balkan gebeuren?. Al tientallen jaren waren ideeën voor een "Balkan-federatie". Na de oorlog werd al snel de Staat van Slovenen, Kroaten en Serven opgericht. Dit zou een paar maanden later het "koninkrijk van Slovenen, Kroaten en Serven" worden, Joegoslavië dus.
De Servische koninklijke familie, huis Karađorđević, werd de koninklijke familie van Joegoslavië. De Servische koning, Peter I, werd hierdoor ook koning van het land. De koninklijke familie van Montenegro, huis Petrović, werd hierdoor van de troon gestoten. Koning Nikolaas I was hier niet blij mee en voerde jarenlang een strijd tegen het Joegoslavisch gezag.
Democratische periode (1918-1929)
Na het ontstaan van Joegoslavië werden er plannen gemaakt voor een grondwet. Joegoslavië zou een constitutionele monarchie worden. Dit betekent dat de koning vrijwel geen macht zou hebben, zoals Nederland en België. In plaats daarvan zou de macht in de handen van de regering en het parlement komen te liggen. Ook zouden er verkiezingen komen; Joegoslavië zou dus een democratie worden. De eerste grondwet (Vidovdan-grondwet) werd in 1921 aangenomen.
Joegoslavië kreeg al meteen met een hoop politieke problemen te maken. De verschillende partijen waren het oneens over hoe de grondwet eruit moest zien. Een belangrijk conflict ging over het zelfbestuur van de verschillende volkeren. Sommige partijen wilden dat de Joegoslavische staat de meeste macht in handen had (centralisatie), terwijl andere partijen juist meer macht wilde geven aan de deelstaten (federatie). Daarnaast speelden de rechten van de arbeiders en nationalisme een belangrijke rol. Dit zorgde voor instabiliteit. Partijen wilden niet met elkaar samenwerken en politici stapten zelfs over naar een andere partij. Uiteindelijk werd Joegoslavië in 1921 een eenheidsstaat, waarin de volkeren vrijwel geen zelfbestuur hadden.
In 1921 overleed koning Peter I. Hij werd vervolgens opgevolgd door Alexander I. In de beginjaren werd Joegoslavië gedomineerd door Servië. Servië was het grootste gebied van Joegoslavië met de meeste inwoners. Ook was de koninklijke familie Servisch. Hierdoor wilde Servische politici Joegoslavië ook Servisch maken. Zij probeerden ook verkiezingen te vervalsen in regio's waar andere minderheden woonden. Vooral de Kroaten waren hier niet blij mee.
In 1928 liepen de spanningen zo hoog op dat een Servisch politicus in het parlement op vijf Kroatische politici schoot. Twee van hen overleden ter plekke. Als reactie vertrokken enkele partijen uit het parlement. De partijen verklaarden in Zagreb dat ze het land wilden veranderen. Er moest een federatie komen, waarin alle volkeren meer zelfbestuur kregen.
Militaire dictatuur (1929-1934)
Op 6 januari 1929 vond er een staatsgreep plaats. Koning Alexander I schafte grondwet af en werd dictator van Joegoslavië. Alexander I wilde hiermee voorkomen dat het land uiteenviel. Hij hernoemde het land ook tot het "koninkrijk Joegoslavië". De naam Joegoslavië was een word wat hij zelf bedacht had. Hij wilde namelijk de verschillende volkeren in Joegoslavië verenigen door een nieuw soort nationalisme. Volgens de koning hadden volkeren namelijk een gemeenschappelijke geschiedenis en cultuur.
In 1931 besloot de koning dat er nieuwe grondwet moest komen. Joegoslavië kreeg hierdoor weer verkiezingen. Voor het eerst mochten ook alle mannen stemmen in het land. Wel bleef de koning veel macht houden. Zo mocht hij een van de twee kamers van het parlement helemaal zelf kiezen. De Kroaten waren niet blij met de nieuwe grondwet. Ze voelden zich onderdrukt en er werd geweld tegen hen gepleegd. Een deel van hen had zich ook verenigd in de fascistische organisatie Ustaše, die tegen Joegoslavië was. In 1934 besloot de koning daarom om een aantal Kroatische gevangenen vrij te laten.
Op 9 oktober 1934 kwam er een einde aan de militaire dictatuur. Koning Alexander I werd toen vermoord tijdens een bezoek aan het Franse Marseille. Hij werd vermoord door de Bulgaar Veličko Kerin. De moord was in opdracht van de Ustaše.
Regentschap (1934-1941)
Na de dood van Alexander I kwam zijn zoon Peter II aan de macht. Peter II was toen slechts 11 jaar oud en te jong om te regeren. Hierdoor kwam er een regent; zijn oom Paul. Paul zou het land regeren totdat zijn neefje meerderjarig (18) was. Hoewel er nog twee andere regenten waren, had Paul de meeste macht in handen.
In de jaren 1930 ontstonden steeds meer spanningen tussen de Serviërs en Kroaten. De Kroaten wilden hun eigen deelstaat, waardoor de Serviërs dit ook wilden. Er stonden problemen over het verdelen van Bosnië. In deze regio woonden zowel Serviërs als Kroaten, maar ook veel Bosnische moslims. In 1939 kregen de Kroaten hun eigen parlement en meer zelfbestuur. Dit zorgden voor woede bij de Serviërs. Ook wilden de Kroaten meer gebied. Tegen 1941 was Joegoslavië al enorm zwak en op het punt om uiteen te vallen.
Tweede Wereldoorlog
Zie Invasie van Joegoslavië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Het begin van het einde
Aan het begin Tweede Wereldoorlog werden een aantal delen van het land verdeeld onder de buurlanden, de neutrale landen en de andere delen vielen onder vazal-staten, de zogeheten marionet-staten (asmogendheden).
Asmogendheden
Neutrale landen
Joegoslavische revolutie
Halverwege de Tweede Wereldoorlog verklaarde Joegoslavië zich onafhankelijk. Echter waren de communisten van generaal Tito intussen veel sterker geworden dan de monarchisten en in 1944 wonnen de communisten. Joegoslavië werd een communistische staat.
Bestuurlijke indeling
Joegoslavië was verdeeld in 9 provincies.
.svg){kind=small}
_(1868-1918).svg)
.svg){kind=small}
.svg)
.svg){kind=small}
.svg)
.svg)
