Sinterklaas: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Regel 17: Regel 17:
 
Ook op de meeste basisscholen maken groep 5 t/m groep 8 surprises voor elkaar. Dat gaat zo: je schrijft op een briefje wat voor cadeautjes je wil en je kan er ook nog je hobby's erbij zetten. Dan doet de meester/juf de briefjes door elkaar zodat je niet weet welk lootje je pakt.
  
Ook op de meeste basisscholen maken groep 5 t/m groep 8 surprises voor elkaar. Dat gaat zo: je schrijft op een briefje wat voor cadeautjes je wil en je kan er ook nog je hobby's erbij zetten. Dan doet de meester/juf de briefjes door elkaar zodat je niet weet welk lootje je pakt.
 
je pakt een lootje en kijkt of je jezelf hebt getrokken. Als je jezelf hebt getrokken moet je je lootje terugdoen en een nieuwe pakken. Dan kijk je wat diegene (die je hebt getrokken) wil.
  
je pakt een lootje en kijkt of je jezelf hebt getrokken. Als je jezelf hebt getrokken moet je je lootje terugdoen en een nieuwe pakken. Dan kijk je wat diegene (die je hebt getrokken) wil.
−
Vervolgens koop je een klein cadeautje (meestal rond de 5 euro) en maak je een surprise. Dit kan van alles zijn. Zoals natuurlijk een zwarte piet, sinterklaas of een stoomboot, maar het kan ook iets persoonlijks zijn. Houdt degene die je hebt getrokken bijv. van Hello Kitty, dan kun je een Hello Kitty surprise maken. Bij de surprise maak je een gedicht.
 +
Vervolgens koop je een klein cadeautje (meestal rond de 5 euro) en maak je een surprise. Dit kan van alles zijn. Zoals natuurlijk een zwarte piet, sinterklaas of een stoomboot, maar het kan ook iets persoonlijks zijn. Houdt degene die je hebt getrokken bijv. van Hello Kitty, dan kun je een Hello Kitty surprise maken. Bij de surprise maak je een gedicht.n Nederland zet men vanaf ten minste de 15e eeuw de schoen. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. Uit archiefstukken blijkt dat vanaf 1427 in de Sint-Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, pakjesavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas.
  +
  +
  +
Drie kinderen hebben hun schoen gezet en zingen een sinterklaasliedje, 1873
  +
  +
Sinterklaas in de 17e eeuw. Het meisje krijgt een pop en snoepgoed, de jongen links heeft minder reden om blij te zijn. Rechts wijst iemand in de schoorsteen, waar de geschenken zouden zijn vandaan gekomen. (Jan Steen, Het Sint-Nicolaasfeest, circa 1663)
  +
  +
Er bestaan twee versies van Jan Steens Sinterklaasavond. De bekendste, nu in het Amsterdamse Rijksmuseum, is gemaakt voor een katholiek. Het meisje in het midden heeft een pop gekregen in de vorm van een heilige. In de hier getoonde versie, die kennelijk voor protestanten is gemaakt, krijgt het meisje een eenvoudige ronde koek. 1660, Jan Havicksz. Steen, Museum Catharijneconvent
  +
Uit de 16e eeuw bestaan beschrijvingen van het schoen zetten door kinderen in de huiskamer. Kunstschilder Jan Steen heeft in de 17e eeuw de sinterklaasochtend op twee schilderijen vastgelegd. Daarop is ook goed te zien wat de kinderen in hun schoen kregen. Vaak was dat naast speelgoed verschillende soorten snoepgoed zoals speculaas, kruidnoten, pepernoten, borstplaat, chocoladeletters, taaipoppen en marsepein. Dit zijn eeuwenoude lekkernijen die in traditionele vormen werden gemaakt. Als drank werd chocolademelk en warme bisschopswijn geschonken. Opvallend is dat vooral jongens een roe of zakje zout in de schoen vonden.
  +
  +
Tegenwoordig is het sinterklaasfeest een familiefeest en zetten kinderen hun schoen klaar vanaf het moment dat de Sint in het land is aangekomen. Traditioneel wordt de schoen bij de haard gezet, want Zwarte Piet komt vanaf het dak door de schoorsteen naar binnen. In woningen zonder schoorsteen wordt de schoen veelal gezet voor de verwarming, bij de voordeur, bij de achterdeur of bij een raam dat open kan. De volgende dag vinden de kinderen dan wat lekkers of een klein cadeautje in hun schoen. Het wordt op prijs gesteld als de kinderen iets terugdoen, en dus leggen ze vaak een tekening voor Sinterklaas en de Pieten in de schoen, of een wortel, hooi of suikerklontjes voor de schimmel van Sinterklaas. Ook zingen zij diverse sinterklaasliedjes bij de schoen om Sinterklaas te verwelkomen.
  +
  +
Pakjesavond
  +
Een pakjesavond was vóór de Tweede Wereldoorlog geen algemeen verschijnsel. De crisisjaren speelden daarin een grote rol. De toenemende welvaart na de oorlog bood echter meer ruimte voor een geefcultuur, een geschenkenfeest in het kader van het oer-Hollandse sinterklaasfeest. Het schoentje zetten op pakjesavond was in veel gezinnen vlak na de Tweede Wereldoorlog gebruikelijk. Dit ceremonieel was omgeven door een sfeer van geheimzinnigheid.
  +
  +
Sinterklaas transformeerde echter gaandeweg van onzichtbare magische brenger van wonderbaarlijke gaven tot een opa-achtige kindervriend, die de kinderen met zijn Zwarte Pieten thuis met een zak vol cadeautjes bezocht.
  +
  +
Ouders gaven hun kinderen in eerste instantie zelfgemaakte cadeaus en later gekochte cadeautjes. Ook grote bedrijven en volksbonden zorgden ervoor dat de kinderen van hun werknemers of leden met Sinterklaas iets kregen.
  +
  +
Pakjesavond is er allang niet meer alleen voor kinderen. Volwassenen geven elkaar, meestal anoniem, geschenken, al dan niet voorzien van een sinterklaasgedicht of verpakt als 'surprise'. Vaak wordt door middel van lootjes trekken anoniem bepaald voor wie men een cadeautje moet kopen. Nog een andere variant is het sinterklaasdobbelen.
  +
  +
Pakjesavond is vooral een Nederlands fenomeen. In België kent men zoiets niet. Daar wordt gebruikelijk de ochtend van de zesde december uitgekozen als pakjesochtend. Liedjes worden hier gezongen op de avond dat kinderen hun schoentje zetten.
  +
  +
  +
Het Sint-Nicolaasfeest, Richard Brakenburg, 1685
  +
  +
  +
Richard Brakenburg, 1700
  +
  +
  +
Een moeder toont haar huilende zoon zijn schoen met de roe (Cornelis Troost)
  +
Sinterklaasliedjes
  +
1rightarrow blue.svg Zie Sinterklaaslied voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
  +
  +
Illustratie uit: Jan Schenkman, St. Nikolaas en zijn knecht (Amsterdam, 1905, ij het versje 'Aankomst van St. Nikolaas' (blz. 2)
  +
Sinterklaasliedjes worden gedurende de hele sinterklaastijd gezongen, met name tijdens de aankomst en de intocht van Sinterklaas, bij het zetten van de schoen, tijdens een bezoek van Sint en Piet, en aan het begin van pakjesavond. Het zingen voor Sinterklaas is een van de belangrijkste gewoonten die met dit folkloristische feest verbonden zijn.
  +
  +
De liedjes worden in de eerste plaats mondeling doorgegeven (van ouder op kind) en behoren tot de weinige Nederlandse liedcultuur die nog altijd in de traditie van de actieve zangbeoefening staat.
  +
  +
De oudste heiligenliederen over Sint-Nicolaas stammen uit de zestiende en zeventiende eeuw. In de zeventiende en achttiende eeuw waren liedjes over de Sint als huwelijksmaker wijd verbreid. In de negentiende eeuw werden er een aantal bestaande volksliedjes over Sinterklaas opgetekend, zoals 'Sinterklaas goed heiligman', 'Sinterklaas kapoentje' en 'Sinterklaasje bonne bonne bonne'.
  +
  +
De huidige traditionele sinterklaasliedjes stammen vrijwel geheel uit de tweede helft van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw. Het gaat om liedjes van tekstdichters als J.P. Heije ('Zie, de maan schijnt door de bomen'), Jan Schenkman ('Zie, ginds komt de stoomboot / Uit Spanje weer aan') en Katharina Leopold ('O, kom er eens kijken / Wat ik in mijn schoentje vind').
  +
  +
Paard
  +
Bestand:Intocht van Sinterklaas (Amsterdam 1959).ogv
  +
Sinterklaas rijdt op Bianca over het Damrak, 1959
  +
Sedert begin jaren negentig van de 20e eeuw heeft het paard van Sinterklaas in Nederland een naam: Amerigo. In de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw zijn er ook al verschillende namen voor het paard gebruikt, onder meer "Majestueuzo" en "Bianca". In Vlaanderen heet het paard Slecht Weer Vandaag.
  +
  +
  +
Afbeelding uit 1850
  +
  +
  +
Afbeelding uit 1905
  +
  +
  +
Sinterklaas komt aan in Amsterdam, 2007
  +
  +
  +
Sinterklaas komt aan in Schiedam, 2009
  +
Kleding
  +
  +
Sint en Piet in traditionele kledij
  +
De kleding van Sinterklaas is afgeleid van die van een bisschop, inclusief de pontificalia, maar bevat enkele opvallende afwijkingen daarvan, en Sinterklaas is daardoor duidelijk te onderscheiden van een echte bisschop. Opgemerkt dient te worden dat de kleding van Sinterklaas vaak om praktische redenen eenvoudiger is uitgevoerd dan hier beschreven.
  +
  +
Wat bij Sinterklaas doorgaans een tabberd of tabbaard wordt genoemd, is in de katholieke liturgie de soutane of toog/toga: een lang priesterkleed dat bij bisschoppen paars is. De eigenlijke soutane heeft 33 knoopjes,("33" verwijst naar het aantal levensjaren van Christus) maar bij Sinterklaas is deze vaak eenvoudiger uitgevoerd. Wanneer de Sint gaat paardrijden, draagt hij vaak een tot broekrok vermaakte tabberd. Over de tabberd draagt de Sint een albe. De albe is met kant afgezet en eindigt tussen knieën en enkels. Op de albe draagt de Sint over zijn schouders een rode stola. Om deze op zijn plaats te houden, draagt Sinterklaas vaak een cingel (koord met kwastjes aan het einde) om zijn middel. Een van de grootste en opvallendste paramenten is de rode koormantel. Deze mantel draagt Sinterklaas over alle andere kledingstukken heen. Het is een wijde rode lap die vanaf de schouders tot bijna op de grond hangt en aan de voorkant met een ketting en twee haakjes wordt vastgemaakt. De mantel heeft meestal ook nog een kap met mooie gouden franjes eraan. De mantels van Sinterklaas zijn allemaal met goud en band versierd. De binnenkant is goudgeel of wit.
  +
  +
Op zijn hoofd draagt Sinterklaas een rode mijter. Deze wijkt zowel qua vorm als kleur enigszins af van de mijters die bisschoppen thans dragen: rode mijters worden in de Katholieke Kerk niet gedragen. Meestal zijn ze wit of een andere basiskleur met een bij de gelegenheid passende versiering. Ook de kromstaf is van oorsprong een waardigheidsteken van een bisschop dat afkomstig was van de Etrusken. De staf van Sinterklaas heeft wel een duidelijk andere vorm dan die van een bisschop: de krul is groter en steekt aan beide zijden van de staf uit. De krul is een symbolische slang, teken van wijsheid en oneindigheid, die uitloopt in een verticale lijn naar beneden, de afdaling van geest of wijsheid naar aardse sferen.
  +
  +
Verder draagt hij meestal zwarte schoenen, lange witte handschoenen, soms paarse. Om zijn ringvinger draagt hij een gouden bisschopsring met een robijn erin. Deze hoort traditioneel om de rechterringvinger, maar vaak draagt Sinterklaas hem links zodat hij met het handen geven niet zo in de weg zit.
  +
  +
Lekkernijen
  +
  +
Koekplank voor het maken van een speculaaspop van Sinterklaas, 18e eeuw
  +
De Sint was ook een ‘hylicksman’; niet zozeer een goedheiligman als wel een huwelijksmakelaar (jonge mensen gaven hun geliefde met Sint-Nicolaas een speculaaspop, als deze werd aangenomen was de liefde wederzijds)
  +
Typische lekkernijen die bij het sinterklaasfeest horen zijn:
  +
  +
Speculaaspoppen
  +
Chocola, zoals chocolademunten, chocoladesigaretten, chocolademuizen en chocoladekikkers
  +
Chocoladeletters
  +
Banketletters (ook: amandelletter of boterletter, zie ook banket)
  +
Borstplaat
  +
Marsepein
  +
Strooigoed
  +
Taaitaai
  +
Pepernoten
  +
Kruidnoten
  +
Schuimpjes
  +
Suikergoed
  +
Karolientjes
  +
Bisschopswijn
  +
Buikman
  +
Krol of anijskrol
  +
Borsthoning
  +
In het Tecklenburger Land is het Klaushähnchen een lekkernij tijdens Sinterklaas
  +
  +
Taaitaai
  +
  +
  +
Pepernoten
  +
  +
  +
Kruidnoten en suikergoed
  +
  +
  +
Borstplaat
  +
  +
  +
Marsepein
  +
  +
  +
Speculaaskoekjes
  +
  +
  +
Mykolajchyky; koekjes voor het sinterklaasfeest in Oekraïne
  +
  +
  +
Twee Klaushähnchen
  +
  +
  +
Boterletter
  +
Intocht
  +
1rightarrow blue.svg Zie Intocht van Sinterklaas voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
  +
  +
De intocht van Sinterklaas op een (stoom)boot in 2005
  +
  +
Sinterklaas onderweg van de boot naar het gemeentehuis, waar hij wordt ontvangen door de burgemeester (2015).
  +
De intocht van Sinterklaas met zijn gevolg is het officiële sein voor kinderen dat ze vanaf dat moment hun schoen mogen klaarzetten - en als ze zoet zijn geweest er ook de volgende ochtend iets in mogen verwachten.
  +
  +
Landelijk
  +
De landelijke intocht heeft plaats half november op de eerste zaterdag na Sint-Maarten (11 november). Deze intocht wordt rechtstreeks uitgezonden op televisie. Sinds 1985 maakt Sinterklaas voor zijn landelijke intocht meestal gebruik van de 'Pakjesboot 12', in het dagelijks leven het stoomschip Hydrograaf.
  +
  +
In België komt Sinterklaas omstreeks dezelfde dag aan. Ook hier altijd na de andere kindervriend Sint-Maarten. Sinterklaas en zijn hele gevolg komen elk jaar aan in Antwerpen, wat rechtstreeks wordt uitgezonden op één of Ketnet onder de naam Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint. In 2003 had de intocht per uitzondering plaats in Oostende.
  +
  +
  +
Intocht in Ravenstein
  +
  +
  +
Pakjesboot 12 in Kampen
  +
  +
  +
Sint komt aan land in Gennep
  +
  +
  +
Een kindertekening over de intocht van 1996
  +
Plaatselijk
  +
Bestand:Sinterklaas in Volendam (1930).ogv
  +
De aankomst van Sinterklaas in Volendam in 1930
  +
Bestand:St. Nicolaas in ons land-514975.ogv
  +
De aankomst van Sinterklaas in Eindhoven in 1945
  +
De plaatselijke intochten zijn meestal dezelfde middag als de landelijke intocht, maar in het zuiden van Nederland en in België vaak ook de zondag daaropvolgend. Vaak komt hij dan te paard, maar ook andere vervoermiddelen zijn niet ongewoon.
  +
  +
De allereerste intocht van Sinterklaas vond plaats in 1888, weliswaar op 6 december, in Venray[1]. In Amsterdam wordt al sinds 1934 een jaarlijkse intocht van Sinterklaas gehouden.
  +
  +
Uittocht
  +
In sommige plaatsen in Nederland wordt sinds begin 21e eeuw ook een uittocht van Sinterklaas gehouden op 6 december. Dit is onder andere het geval in Scheveningen en Hoek van Holland.
  +
  +
Oorsprong en geschiedenis
  +
Nicolaas van Myra
  +
1rightarrow blue.svg Zie Nicolaas van Myra voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
  +
  +
Sinter Claes en de drie jongens, die hij tot leven zou hebben gebracht. 16e eeuwse afbeelding op de Dam. St.-Nicolaas is de patroon van Amsterdam
  +
Veel tradities in het huidige sinterklaasfeest gaan terug tot de Nicolaas van Myra, hoewel er ook elementen van feesten en vereringen van voor de tijd van het christendom in herkenbaar zijn. Nicolaas van Myra is geboren in Patara te Lycië dat in Antalya, Turkije ligt, maar in het jaar 280 bij het toenmalige Romeinse Rijk hoorde. Later werd hij bisschop van Myra, de hoofdplaats van Lycië. Hij stierf op 6 december 342. Eeuwen later, na de inval van de moslims in het gebied, werden de stoffelijke resten van de heilige in 1087 gestolen en naar Bari gebracht.[2]
  +
  +
Als heilige in het oosters christendom werd Nicolaas aanvankelijk alleen in het oosten van Europa geëerd, in het bijzonder in Griekenland en Rusland. Omdat Nicolaas de schutspatroon van de zeevaarders was kreeg hij ook in de West-Europese kustnaties een grote aanhang. In de 13e eeuw werd zijn naamdag vastgesteld op 6 december. Vanaf dat moment verspreidde zich de Nicolaasverering over heel Europa.
  +
  +
Verschillende legendes staan aan de grondslag van Sint-Nicolaas als beschermheilige van kinderen. Zo is er de legende van de drie scholieren die door een herbergier werden gedood maar door Sint-Nicolaas weer tot leven werden gewekt, de legende van de drie arme dochters die dankzij giften van Sint-Nicolaas konden trouwen, of de legende van het kind dat in het bad door Sint-Nicolaas werd behoed voor verbranding.
  +
  +
In de middeleeuwen werd op Duitse en noord-Franse kloosterscholen het Sint-Nicolaasfeest gevierd. Tijdens een mirakelspel verscheen de heilige voor de kinderen, en hij beloonde ijverige leerlingen en vermaande luie leerlingen.[3] De Sint-Nicolaasviering liep samen met het kinderbisschopsspel (ca. 1300 - ca. 1600). Op 6 december werd in die tijd een kinderbisschop met aanhang gekozen. Zij werden tot 28 december (Onnozele Kinderen) van voedsel en geschenken voorzien. Andere kinderen kregen geld en een vrije dag om op 6 december feest te kunnen vieren. De waarschijnlijk oudste vermelding daarover komt uit Dordrecht, 1360: "op St. her Nyclaes dach I L. gr. aen die schoelers voer het oerlof".[noten 1] In 1363 gaf de heer van Gouda, Jan van Blois, te Dordrecht "den scoelnaers tot hoere hoechtijt van St. Nyclaes en horen bisscop 5 L. 4 S."[noten 2] In 1403 is er sprake van het uitdelen van "honic, claescoeck en taert aen die kynders, op hunne patroen St. Nyclaes".[noten 3][4][5] Kinderen gingen in die tijd verkleed in een optocht door de straten en kregen bisschopsgeld van voorbijgangers. In de Utrechtse Nicolaaskerk werd vanaf 1427 geld in kinderschoenen gedaan.
  +
  +
In de late middeleeuwen ontstonden de Sint-Nicolaasmarkten. Na het kerkbezoek kocht men op de markt de geschenken voor het Sint-Nicolaasfeest. De speculaasvrijer was een karakteristiek geschenk. Het was een speculaaspop die een jongen schonk aan een meisje. Als zij de klaaskoek aannam was dat een goed teken voor een relatie. De gewoonte gaat mogelijk terug op de functie van Sint-Nicolaas als "hijlickmaker" (hijlick: huwelijk), in de legende waarin hij drie meisjes hun bruidsschat geeft. Het sinterklaasfeest werd in grotere steden een woelig volksfeest dat soms tot opstootjes en openbare dronkenschap leidde.
  +
  +
Van de religieuze verering en van zijn rol als patroonheilige voor verschillende beroepsgroepen is nu weinig of niets meer over; alleen het kinderfeest wordt tegenwoordig nog gevierd.
  +
  +
Protestantse bezwaren
  +
  +
Uit Struwwelpeter:
  +
Daar kwam de groote Nik'laas aan,
  +
Die had een' inkt pot voor zich staan,
  +
Zoo groot, ja, grooter dan de maan.
  +
Hij sprak: 'Komt kind'ren, hoort mij aan,
  +
En laat dien moor met vrede gaan!
  +
Het is zijn schuld toch waarlijk niet.'
  +
Dat hij zoo zwart als steenkool ziet'
  +
— Vertaling: W.P. Razoux
  +
Het sinterklaasfeest heeft het in Nederland na de Reformatie moeten opnemen tegen protestantse bezwaren tegen de katholieke heiligenverering. Protestantse predikanten probeerden het feest af te schaffen, omdat zij het als een katholiek bijgeloof veroordeelden. Rond 1600 werd het bijvoorbeeld in Delft verboden om deze feestdag te vieren[6] en vaardigden sommige steden een verbod af op schoenzetten, of openbare verkoop van sinterklaaslekkernijen. Ook de kerkhervormer Maarten Luther verzette zich tegen het feest. Hij vond dat het geven van geschenken meer paste bij het kerstfeest.[7] Het feest was echter zo populair dat dit streven weinig succes heeft gehad, zelfs niet bij het strengst protestantse volksdeel. Het feest verdween weliswaar voor een deel uit de straat, maar in huiselijke kring bleef het bestaan. Nog in 1895 sprak de burgemeester van Sluis zich uit tegen de viering op openbare scholen, maar in de 20e eeuw kreeg het feest steeds meer de wind in de zeilen.
  +
  +
Sinterklaas of Sint-Nicolaas
  +
Wanneer de samenvoeging van het woord Sinterklaas uit Sint-Nicolaas is ontstaan is niet bekend, maar de mogelijk vroegste vermelding in schrift stamt uit 1283: senter cloes bunre (sinterklaasbunder) is de naam voor een bunder land te Rijkhoven. Vermoedelijk was de opbrengst van het land bestemd voor een Sint-Nicolaasaltaar.[8]
  +
  +
De volgende verklaringen voor de vorming van Sinterklaas uit Sint-Nicolaas zijn ooit voorgesteld:
  +
  +
de ontwikkeling van een wisselvorm voor heiligennamen beginnend met een R, zoals Sinte Remeis naar Sinter Meis, waarna analoog daaraan die vorm werd gekopieerd voor Sint Nicolaas
  +
een versteende taalvorm van het datief vrouwelijk enkelvoud, ontstaan uit bijvoorbeeld sinter claes messe
  +
de zwakke betoning van de eerste lettergreep van Niclaes, waardoor de vervorming sinter de kans kreeg de zwakke N te verdringen; dus sinteneklaas naar sintereklaas
  +
De theorie dat Sinterklaas een samentrekking van Sint heer Nicolaas zou zijn, wordt niet meer aangehangen.[9]
  +
  +
Modern kinderfeest
  +
  +
Sinterklaas als boeman, waartegen weerstand ontstond. (Uit De Beminnelijke Gerrit (1830) van Roelf Gerrit Rijkens. Het leesboekje veroordeelt het angstbeeld)
  +
In de loop der jaren transformeerde Sinterklaas tot een boeman of kinderschrik, die gebruikt werd om kinderen schrik aan te jagen. In de late 18e eeuw keerde men zich tegen het straatfeest van Sinterklaas en de leegloperij en ook tegen dit beeld van de boeman. Het feest moest gebruikt worden om kinderen gehoorzaamheid en ijver bij te brengen. Sinterklaas werd een onderdeel van de opvoeding en het feest kreeg een plaats in het onderwijs en het gezin. De boeman was afgedaan, de traditionele bisschop werd teruggehaald. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw begon Sinterklaas in persoon zijn opwachting te maken in de maatschappij. Tot dan toe was hij slechts een mythisch persoon geweest, wiens sporen weliswaar in de schoentjes op 6 december van zijn aanwezigheid getuigden, maar die verder niet zichtbaar was.
  +
  +
De geografische herkomst van de folkloristische Sinterklaas is volgens de huidige Nederlandse traditie niet meer Klein-Azië of Italië, maar Spanje. Waarom dat zo is, is onduidelijk. Soms wordt er op gewezen dat Zuid-Italië met Bari een deel van de Kroon van Aragón is geweest
  +
  +
  +
Sancte Claus, goed heylig man!
  +
Trek uwe beste Tabaert aen,
  +
Reiz daer mee na Amsterdam,
  +
Van Amsterdam na Spanje,
  +
Daer Appelen van Oranje,
  +
Daer Appelen van granaten,
  +
Die rollen door de Straaten.
  +
Sancte Claus, myn goede Vriend!
  +
Ik heb U allen tyd gedient,
  +
Wille U my nu wat geven,
  +
Ik zal U dienen alle myn Leven
  +
— John Pintard, 1810
  +
Van oudsher wordt in sinterklaasliedjes niet gezegd dat Sinterklaas uit Spanje komt, maar dat hij naar Spanje reist om lekkernijen te halen. Het oudst bekende voorbeeld waarin Sinterklaas en Spanje samen genoemd worden is het naaststaand pamflet. Sinterklaas reist daarin naar Amsterdam en gaat vervolgens in Spanje sinaasappelen en granaatappelen halen.[10][11] John Pintard, oprichter van New-York Historical Society, liet het pamflet in 1810 drukken, maar het vers was waarschijnlijk al ouder.[noten 4] Het is in ieder geval gebaseerd op een veel ouder 4-regelig rijmpje "Sinter Klaas, o Heil'ge Man. Trek je beste Tabbaart an; En wilje me dan wat geven, Zo dien ik je al men leven." (1655) maar daar wordt Spanje nog niet in genoemd.[12][noten 5]
  +
  +
Algemeen wordt aangenomen dat de onderwijzer Jan Schenkman (1806-1863) waarschijnlijk de eerste was die Sinterklaas uit Spanje liet komen. Volgens hem was Sinterklaas de "Bisschop van Spanje".[13] Schenkman introduceerde ook de knecht die later Zwarte Piet zou gaan heten, en de stoomboot waarmee hij naar ons land kwam. Hij gebruikte in zijn prentenboekje "Sint Nicolaas en zijn knecht" uit circa 1850 de inmiddels fameuze beginregels "Zie, ginds komt de stoomboot/ Uit Spanje weer aan!".[14][noten 6] Schenkmans boekje was gewild, en de afbeeldingen zorgden er ook voor dat het uiterlijk van Sinterklaas - een statige oude man met witte baard en haren, rode mijter en mantel - in de navolgende decennia als het enige echte werd aangenomen.
  +
  +
Aan het begin van de 20e eeuw bestonden nog veel verschillen tussen de stedelijke viering en de viering op het platteland. Het nu nog incidenteel voorkomende klaasjagen, sunteklaaslopen of andere lokale varianten waren op het platteland nog gebruikelijk maar in steden was het feest al georganiseerd rond pakjesavond en het bezoek van Sinterklaas. Onder invloed van het onderwijs en later de commercialisering en de massamedia ontstond een standaardisatie van het sinterklaasfeest, naar het feest zoals we dat nu kennen.[3]
  +
  +
Sinterklaas is in de loop der eeuwen getransformeerd van een beschermheilige van de kinderen, via een boeman en hardhandige pedagoog, naar een folkloristische kindervriend. Ondeugendheden staan in de moderne vorm van het feest genoteerd in het Boek van Sinterklaas en het kind moet de goedheiligman beloven niet meer in herhaling te vallen. De zak van Sinterklaas is er niet meer voor om kinderen mee te nemen naar Spanje maar om de geschenken in te vervoeren.
  +
  +
De surpriseavond, de uitwisseling van geschenken in vermakelijke verpakkingen begeleid door belerende of gekscherende gedichten, is een relatief nieuw fenomeen. Nu is dat vrij gebruikelijk, maar volgens een enquête in 1943 van het Meertens Instituut werd dat toen maar sporadisch gedaan.[15]
  +
  +
Zwarte Piet
  +
  +
Sint-Nicolaas en zijn knecht, hier nog gekleed als een page. (Jan Schenkman, 1850)
  +
1rightarrow blue.svg Zie Zwarte Piet voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
  +
Sinterklaas had aanvankelijk geen helper[bron?], maar in 1850 introduceerde Schenkman in zijn leesboekje Sint Nicolaas en zijn Knecht drie nieuwe zaken, die allemaal een vaste plaats hebben gekregen in de sinterklaasfolklore: een knecht voor Sinterklaas, de intocht en de stoomboot.[bron?] Die knecht had in zijn boekje nog geen naam, hij was een gekleurde jongeman, gekleed als een page. In de loop der tijd heeft hij verschillende namen gehad; zo heette hij bijvoorbeeld Jan de knecht, Trappadoeli, Nicodemus, Assiepan, Sabbas, Hans Moef, Pikkie, Robbert, Krik-krak, Micheltje, Hansje van Vese (of Hansje van Kese), Jacques Jour (of Sjaak Sjoor).[15] In 1859 werd voor het eerst een artikel gedrukt waarin hij Pieter wordt genoemd,[noten 7][noten 8] en in 1895 was Zwarte Piet al in zwang geraakt.[noten 9] Het bleef niet bij één Zwarte Piet; in 1880 traden al twee knechten op.[noten 10] Na de Tweede Wereldoorlog organiseerden Canadese militairen in Nederland een sinterklaasviering met een massa Zwarte Pieten.[16] Sindsdien wordt Sinterklaas vergezeld door vele Pieten, tegenwoordig vaak met voor ieder een eigen taak, onder leiding van een Hoofd-Piet. Terwijl Sinterklaas altijd statig en gedistingeerd is, gedragen de Pieten zich als acrobaten en grappenmakers die vaak kwajongensstreken uithalen.
  +
  +
Gaandeweg rezen er echter, met name vanuit andere landen en uit naam van de VN, ook steeds meer bezwaren tegen het uiterlijk van Zwarte Piet, ingegeven door het associëren hiervan aan de slavernij. In 2013 laaide de discussie hierover zover op dat er een werkgroep in het leven werd geroepen die moest onderzoeken of de sinterklaastraditie racistische elementen bevatte.[17] Het sinterklaasfeest ging dat jaar echter gewoon door in zijn traditionele vorm. In datzelfde jaar werd het Nederlandse sinterklaasfeest ingediend bij het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed. Dit centrum moest het feest goedkeuren, zodat het geplaatst kon worden op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het sinterklaasfeest is al eerder op de Belgische nationale inventaris geplaatst.[18] In augustus 2014 kwam het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed met een eerste alternatief waarin enkele zaken waren aangepast. Zo zag Zwarte Piet er niet meer uit als een Moor, maar had hij zwarte vegen in zijn gezicht als van roet.[19] In 2015 begon men ook in Vlaanderen het uiterlijk van Zwarte Piet aan te passen.
  +
  +
Varianten op Sinterklaas
  +
Nederlandse en Belgische varianten
  +
Het sinterklaasfeest wordt in vrijwel geheel België en Nederland gevierd.
  +
  +
In de Nedersaksische dialecten van Noordoost-Nederland wordt Sinterklaas Sunterklaos, Sunderklaos of Sunneklaos genoemd, zoals in het aangrenzende Noord-Duitsland. In het Limburgs heet hij Sinterklaos.
  +
  +
Op de Waddeneilanden wordt het sinterklaasfeest vanouds op een andere manier gevierd. Hier kent men rond 5 december Sunterklaas of Sunneklaas. In de straten lopen de mannen gemaskerd en verkleed als 'Sunneklazen', 'Klaasomes', 'Sunderums' of 'Sunterklazen' rond. Vrouwen en kinderen moeten binnenshuis blijven. Wie buiten komt krijgt 'slaag'. De uitdaging is, om toch buiten te lopen en de mannen te ontwijken. Op Ameland zijn de baanvegers, Oude Sinterklazen en omes bekend. Op Terschelling vegen de streetfegers de straten leeg voordat de Sunderums (Sintheer-omes) de huizen bezoeken. Op Schiermonnikoog wordt Klozum (Klaasoom) gevierd, hier doen ook vrouwen mee aan de maskerade. Op Texel wordt, precies een week na het sinterklaasfeest, het feest Ouwe Sunderklaas gehouden. Verkleed en gemaskerd voeren de dorpsbewoners op straat toneelstukjes op, waarin gebeurtenissen van het achterliggende jaar op de hak worden genomen. Volgens achterhaalde theorieën uit de 19e en 20e eeuw ging het om een heidens feest, bedoeld om de boze geesten te verjagen. Het gebruik stamt waarschijnlijk eerder uit de 17e en 18e eeuw, toen een groot deel van de mannelijke bevolking van het vroege voorjaar tot laat in de herfst werkzaam was op de Hollandse vloot of als walvisvaarders. Het sinterklaasfeest markeert hun thuiskomst.[bron?]
  +
  +
In Grouw (Grou) in Friesland viert men op 21 februari Sint Piter.
  +
  +
In Deventer was het tot en met 2010 traditie dat de intocht van Sinterklaas op 5 december plaats vond.
  +
  +
Ook in Vlaanderen heeft het sinterklaasfeest concurrentie: in sommige streken, in de regio van Aalst en in de Westhoek (Ieper, Veurne en Poperinge) en in de regio van het Waasland Beveren wordt op 11 november Sint-Maarten vereerd. De bijbehorende legende is die van Martinus van Tours. Zie ook Sint-Maarten; overlapping met sinterklaasfeest.
  +
  +
In Wallonië is het gebruikelijk om Sinterklaas af te beelden op een ezel.[20]
  +
  +
Sinterklaas in andere landen
  +
  +
Dr. Nigelaüs / Samichlaus (met staf) en Knecht Ruprecht (met roe)
  +
  +
St.-Nicolaas met korf en roe, 1873
  +
  +
Nikola deelt cadeaus uit in Kroatië, 2011
  +
Het sinterklaasfeest wordt in verschillende vormen in heel Europa gevierd van Frankrijk tot Bulgarije en van Italië tot Oekraïne. Maarten Luther schafte het sinterklaasfeest af in 1535; het Kerstkind wordt de brenger van geschenken. Toch bleef het gebruik bestaan. Ook werden de gebruiken rondom Sinterklaas meegenomen naar de Verenigde Staten, waar de naam in sommige gevallen verbasterde in Santa Claus (de kerstman).
  +
  +
In het Noord-Franse Lotharingen wordt het sinterklaasfeest gevierd op 6 december. Sint-Nicolaas is de beschermheilige van deze streek. De hulp van Sinterklaas heet Père Fouettard (de zweepvader) en is een roodharige man met een woeste rode baard en een grote mantel met hoofdkap. Père Fouettard heeft drie kinderen afgeslacht[bron?] en Sinterklaas heeft deze kinderen weer tot leven gebracht, waarna Père Fouettard de hulp van Sinterklaas werd. Père Fouettard strafte stoute kinderen met de zweep (tegenwoordig geeft hij in dat geval een zweepje aan het kind).
  +
  +
In het Duitstalige deel van Zwitserland heet Sinterklaas St. Nikolaus of Samichlaus of Santiglaus en zit hij op een ezel. De hulp heet Schmutzli. Er worden rijmpjes opgezegd in plaats van liedjes gezongen en hij komt niet uit Spanje, maar uit het bos. In Oostenrijk viert men het feest van Nicolo, z'n helpers heten krampussen en zien eruit als duivels.
  +
  +
In Luxemburg komt Kleeschen of Zinniklos uit de hemel en bezoekt met zijn duistere gezel (Houseker of Hǒséker) het land. De persoon die de Houseker speelt wordt uitgedost als een paard en meegevoerd aan een ketting. In andere gevallen rijdt hij op een paard of probeert als schimmelrijder te verschijnen. In weer een andere vorm is hij bekleed met stro en draagt de ketting zelf.
  +
  +
In de Duitse stad Bremen vieren de kinderen op 6 december het feest van Sünnerklaas. Een Zwarte Piet is er niet bij. De kinderen lopen van winkel tot winkel, waarbij ze liedjes zingen en rijmpjes opzeggen. Daarvoor krijgen ze cadeautjes. Vroeger waren deze liedjes in het Nederduits, maar sinds de jaren zestig van de 20e eeuw verdween deze traditie en zongen ze voortaan in het Duits. Ook in het door Nederlandse emigranten gestichte stadje Friedrichstadt in Sleeswijk-Holstein werd tot in de 19e eeuw het sinterklaasfeest gevierd.
  +
  +
Op de Duitse Waddeneilanden kende men tot in de 19e eeuw gemaskerde gestalten zoals op de Nederlandse Wadden, bijvoorbeeld het Hulken op het eiland Amrum en het Rummelpottlaufen op Sylt en Föhr, maar dan in de tijd rond kerst en Nieuwjaar. Op Wangerooge was Sunnerklaus een verklede en gemaskerde persoon, die kleine kinderen op kerstavond schrik aanjoeg; in het nabijgelegen Jeverland werd hij Knecht Ruprecht genoemd, elders ook wel Bullerklas.[bron?]
  +
  +
In Tsjechië verkleden kinderen zich in trio's als Sinterklaas, de duivel en een engel, en gaan ze op de avond van 5 december van deur tot deur om liedjes te zingen voor de bewoners. Hun beloning is snoepgoed.
  +
  +
De manier waarop Sinterklaas aankomt, verschilt in de verschillende landen. Maar het is bijna altijd in een of andere vorm van een processie van een heilige, zoals die bekend is uit het katholieke geloof. De oudste intocht per boot is die van Bari, die sinds 1087 jaarlijks plaatsvindt. In de Duitse gemeente Blomberg is Sinterklaas sinds 1965 al een begrip. Deze zogenaamde Blombergse Sinterklaas is overgewaaid uit Nederland. In de grensgebieden wordt op sommige plekken ook het sinterklaasfeest gevierd.
  +
  +
Hoewel in de loop der eeuwen Nederlanders naar Zuid-Afrika zijn geëmigreerd, is het sinterklaasfeest er niet in de geschiedenis ingebed. Incidenteel wordt het wel gevierd, maar voor een duiding van het feest wordt naar de Nederlandse traditie gewezen.
  +
  +
In Rusland werden alle vormen van religie tijdens het communistisch tijdperk onderdrukt. Zo verdween in de 20e eeuw ook Sinterklaas en werd vervangen door Ded Moroz (Grootvader Vorst). Ded Moroz komt niet langs op 5 of 6 december of met kerst, maar op oudjaarsdag.
  +
  +
  +
Sinterklaas met de duivel en engelen tijdens een viering van Slowaakse immigranten in Canada
  +
  +
  +
Uitbeelding van Nicolo in Salzburg (met krampussen en engel)
  +
  +
  +
Nikolaus (met staf) en krampus (met zak en roe), 1896
  +
  +
  +
Traditionele rondrit door de stad op ezel, 6 december, Fribourg
  +
  +
  +
Père Fouettard (met zak en ketting), 1953
  +
  +
  +
Sinterklaas en Zwarte Pieten op Montessorischool in Malang, Tropenmuseum, 1935
  +
  +
  +
Nikolaus, Krampus en Knecht Ruprecht, 1986
  +
  +
  +
Mikulas, 5 december 2010, Servië
  +
  +
  +
St.-Niklaas in Oost-Friesland, Das festliche Jahr in Sitten, Gebräuchen und Festen der germanischen Völker, 1863
  +
  +
  +
Afbeelding uit 1912
  +
Germaanse en Noordse parallellen
  +
1rightarrow blue.svg Zie ook Germaanse mythologie en Noordse mythologie
  +
  +
Grýla en de Jólasveinar, stoute kinderen worden meegenomen in de zak
  +
Het rijden over de daken wijst mogelijk naar de Noordse oppergod Odin, die deze kunst ook beheerste (zie ook Wilde Jacht en Schimmelrijder). Nicolaas' uiterlijk zou ook overeenkomen met het uiterlijk van Odin.[21] Odin reed op een schimmel, de achtbenige Sleipnir, waarmee hij door de lucht vloog.
  +
  +
De cadeautjes voor het paard van Sinterklaas, die voor de kachel worden gezet zodat ze door de schoorsteen meegenomen kunnen worden, verwijzen naar de offers die aan de god werden geschonken.[bron?] (Vreugde)vuren werden vervangen door een vuur, open haard.
  +
  +
Er bestaan geen historische documenten die een oorsprong uit de Germaanse mythologie aantonen, maar Germaanse elementen kunnen toch niet klakkeloos worden genegeerd.[22]
  +
  +
De overlevering van de verklaring van het sinterklaasfeest uit Germaanse gebruiken wordt ook beïnvloed door de Nazitijd. Hoewel het sinterklaasfeest in Duitsland een kleine rol speelde, werd het net als andere traditionele feesten een onderdeel van de Groot-Germaanse propaganda. Ook in de niet nationaalsocialistische pers verschenen voor die tijd al artikelen die wezen naar een eventuele Germaanse oorsprong, maar voor de Nederlandse nationaalsocialistische volkskundigen stond die duiding van het sinterklaasfeest wel vast. De argumenten die daarvoor werden aangevoerd waren van hetzelfde kaliber als die van de pseudowetenschappelijke en propagandistische instituten Ahnenerbe en Amt Rosenberg.[23]
  +
  +
Televisie
  +
1rightarrow blue.svg Zie ook Lijst van sinterklaasprogramma's en -films
  +
Bestand:Eindhoven- intocht van St. Nicolaas-526232.ogv
  +
Polygoonjournaal over de intocht van Sinterklaas in Eindhoven, uitgezonden op 1 november 1941.
  +
Sinterklaas behoort inmiddels tot de standaardpersonages op de televisie. Er zijn over de jaren talloze sinterklaasprogramma's gemaakt en ook in de bioscoop is de goedheiligman niet ongezien.
  +
  +
Nederland
  +
Lange tijd was er op de Nederlandse televisie een standaardgroepje dat verscheen in (bijna) alle sinterklaasprogramma's: Sint Bram van der Vlugt, Hoofdpiet en Wegwijspiet. Eind jaren negentig begonnen steeds meer zenders sinterklaasprogramma's die, naast de standaardcast, ook andere karakters prominent in het verhaal betrokken. Gevolg is dat het standaardgroepje steeds minder te zien was, en er anno 2008 een grote variëteit aan Pieten is. Hieronder een lijst van de bekendste karakters en acteurs.
  +
  +
Bij de publieke omroep is nog steeds één televisiesint. Vanaf 2011 nam Stefan de Walle deze rol over van Bram van der Vlugt.[noten 11] Bij het tv-programma PAU!L van Paul de Leeuw verscheen toch nog Van der Vlugt.
  +
  +
De bekendste Nederlandse sinterklaasprogramma's zijn het Sinterklaasjournaal en De Club van Sinterklaas. Het Sinterklaasjournaal is een journaal waarin alle gebeurtenissen omtrent Sinterklaas zouden worden uitgezonden, plus kort nieuws en een weervoorspelling. Het wordt uitgezonden op NPO 1 (2001 - heden) en bij NPO Zapp op NPO 3.
  +
  +
De Club van Sinterklaas is sinds 1999 een dagelijkse soapserie rondom Sinterklaas en de Zwarte Pieten. De voormalige jaarlijkse theatershow Het Feest van Sinterklaas sloot aan op deze serie, die datzelfde jaar (1999) bij RTL 4 begon. De Club en Het Feest werden sinds 2000 pas samen uitgezonden op Fox Kids, vanaf 2005 Jetix en in 2009 zond RTL 4 de televisieserie uit. Het Feest van Sinterklaas ging datzelfde jaar (2009) naar SBS 6 en werd tevens voor het laatst georganiseerd. Weer datzelfde jaar kwam RTL 4 met een concurrerend theatraal popconcert rondom de sinterklaassoap, genaamd Het Club van Sinterklaas Feest, maar viel voor de jeugdserie zelf het doek. In 2012 kwam er een vervolgende doorstart in de bioscoop, en Het Club van Sinterklaas Feest is sinds 2009 een jaarlijkse traditie.
  +
  +
Acteurs
  +
Jan Gajentaan was vanaf 1950 de Amsterdamse sinterklaas en tevens de eerste "nationale" televisiesinterklaas. In 1960 werd zijn rol overgenomen door Dick van Bommel (de landelijke intocht op televisie was dat jaar die van Rotterdam), maar de twee opvolgende jaren zou Gajentaan weer Sinterklaas zijn. In 1963 werd zijn rol (in Amsterdam) overgenomen door Gerard de Klerk. Vanaf 1964 was de landelijke intocht op tv elk jaar in een andere plaats, en werd Adrie van Oorschot de landelijke sinterklaas.
  +
  +
Rol Acteur Periode (jaren) Bekend van onder andere
  +
Sinterklaas Jan Gajentaan 1952-1959 en 1961-1963 Landelijke Intocht, Intocht in Amsterdam
  +
Dick van Bommel 1960 Landelijke Intocht, Intocht in Rotterdam
  +
Gerard de Klerk 1964 Landelijke Intocht, Intocht in Amsterdam
  +
Adrie van Oorschot 1965-1985 Landelijke Intocht / 1968 Het zoekgeraakte boek / 1970 De witte Piet / 1971 Een huis in een schoen / 1972 Het jaar van Zwarte Piet / 1973 De droom van Sinterklaas / 1977 Sinterklaas is jarig / 1978 Mikke makke marsepein / 1979 Het boek van Jaap
  +
Bram van der Vlugt 1986-heden Landelijke Intocht (1986-2010) / Diverse films, series en gastoptredens (1986-heden) / De Club van Sinterklaas (1999, 2001-2007, 2009) / Het Feest van Sinterklaas (1999-2007) / Sinterklaasjournaal (2001-2010) / Bennie Stout / Pak van Mijn Hart / Reclame Bol.com (2014)
  +
Stefan de Walle[24] 2011-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Fred Butter 2000, 2008 Het Grote Sinterklaasverhaal / De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas
  +
Fred van der Hilst 2006, 2009-heden Sinterklaas & Pakjesboot 13 / Slot Marsepeinstein / Welkom Sinterklaas
  +
Robert-Jan Wik 2004-2008 Sinterklaas en het Geheim van de Robijn / Sinterklaas en het Uur van de Waarheid / Sinterklaas en het Geheim van het Grote Boek
  +
Wim Rijken 2009-heden Sinterklaas en de Verdwenen Pakjesboot / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / Sinterklaas en het Raadsel van 5 December / Sinterklaas en de Pepernoten Chaos
  +
Robert ten Brink 2010-2012 Het Club van Sinterklaas Feest
  +
Peter Faber 2012 Sint & Diego: De Magische Bron van Myra
  +
Wilbert Gieske 2012-heden De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter / De Club van Sinterklaas & de Pietenschool
  +
Hans Kesting 2012-heden in show van Paul de Leeuw
  +
Hoofdpiet Piet Römer 1968-1983 Landelijke Intocht
  +
Frits Lambrechts 1984-1993 Landelijke Intocht
  +
Erik de Vogel 1994-1997 Landelijke Intocht / Telekids
  +
Erik van Muiswinkel 1998-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / De Club van Sinterklaas
  +
Wegwijspiet Michiel Kerbosch 1981-2005, 2006 Landelijke Intocht / Diverse films, series en gastoptredens (1981-2006) / Sinterklaasjournaal / De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas / Telekids / Sinterklaas & Pakjesboot 13
  +
Coole Piet Diego Harold Verwoert 2001-heden De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas / Het Club van Sinterklaas Feest / Sinterklaas en het Geheim van het Grote Boek / Sinterklaas en de Verdwenen Pakjesboot / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / Sinterklaas en het Raadsel van 5 December / Sint & Diego: De Magische Bron van Myra / Sinterklaas & Diego: Het Geheim van de Ring
  +
Verslaggeving Mies Bouwman 1952-1963, 1965-1972 Landelijke Intocht
  +
Wim Quint 1964 Landelijke Intocht
  +
Hannie Lips 1964 Landelijke Intocht
  +
Herman Broekhuizen 1964 Landelijke Intocht
  +
Sonja Barend 1976 Landelijke Intocht
  +
Wieteke van Dort 1977, 1979 Landelijke Intocht
  +
Koos Postema 1979 Landelijke Intocht
  +
Edwin Rutten 1973, 1984 Landelijke Intocht
  +
Voice-over en verslaggeving Aart Staartjes 1982-1983, 1985-2001 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Nieuwslezer Diewertje Blok 2001-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Verslaggeving Rik Hoogendoorn 2002-2006 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Jeroen Kramer 2007-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Dolores Leeuwin 2004, 2012-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Chefpiet Don van Dijke 1997-heden De Club van Sinterklaas / Slot Marsepeinstein / Telekids / Sinterklaas & Pakjesboot 13 / Hallo met Sinterklaas
  +
Huispiet Maarten Wansink 2001-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / Zapp Sinterklaasfeest
  +
Rijmpiet Hugo Haenen 1997-2002 Landelijke Intocht / Het Feest van Sinterklaas
  +
Jeroen van Koningsbrugge 2005 Sinterklaasjournaal
  +
Rare Piet Rob Kamphues 2003-2010, 2012 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Sorrypiet Marc-Marie Huijbregts 2003-2010 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Paardenpiet Anne Rats 2001-2005, 2007, 2009 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Pietje Paniek Jochem Myjer 2009-2010, 2012-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
  +
Testpiet Beryl van Praag 2001-heden De Club van Sinterklaas / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter
  +
Muziekpiet Wim Schluter 1999-heden De Club van Sinterklaas / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter
  +
Opa Piet Peter Faber 2014 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Zapp Sinterklaasfeest
  +
Paard Amerigo 1952-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / De Club van Sinterklaas / Slot Marsepeinstein / Het Club van Sinterklaas Feest
  +
(1) voor de commerciële omroepen
  +
  +
Vlaanderen
  +
Sinds 1993-1994 wordt in Vlaanderen het programma Dag Sinterklaas uitgezonden. Deze reeks eindigt op 5 december met de laatste aflevering waarin de Sint vertrekt om het snoep en speelgoed langs huizen te brengen en daarna terug reist naar Spanje. De acteur Jan Decleir speelt hierin de hoofdrol, Vlaamse kinderen groeien dan ook op met dit beeld van de Goedheiligman. Naar Nederlands voorbeeld speelt hij ook mee in de Nederlandse film Het paard van Sinterklaas en het vervolg Waar is het paard van Sinterklaas?.
  +
  +
Acteurs
  +
Rol Acteur Periode (jaren) Bekend van onder andere
  +
Sinterklaas Jan Decleir 1993, 2003-heden Dag Sinterklaas
  +
Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
  +
Sinteressante dingen
  +
Zwarte Piet Frans Van der Aa 1993, 2003-heden Dag Sinterklaas
  +
Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
  +
Sinteressante dingen
  +
Ramon Iglesias Pieter Embrechts 2003-2005, 2007-2008, 2010-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
  +
Conchita Garcia Els Dottermans 2004-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
  +
Sinteressante dingen
  +
Kapitein Paelinckx Adriaan Van den Hoof 2003, 2005-2007, 2009-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
  +
Sinteressante dingen
  +
Kapitein Verscheepen Tom Van Dyck 2004-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
  +
Sinteressante dingen
  +
Professor Van den Uytleg Lucas Van den Eynde 2006-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
  +
Sinteressante dingen
  +
Trivia
  +
Bij wijze van grap heeft het Nederlands Normalisatie-instituut een norm gemaakt waarin op humoristische wijze is vastgelegd hoe Sinterklaas gevierd dient te worden, NEN 0512 genaamd.
  +
Het Belgische postbedrijf bpost heeft een aparte postcode ingesteld om kinderpost aan Sinterklaas beter te kunnen verwerken. Het gebruik ervan voorkomt dat de post eerst automatisch wordt doorgestuurd naar Spanje. Er hoeft geen postzegel op als de postcode '0612 Hemel' wordt gebruikt. Bpost bezorgt vervolgens een kleine attentie.
  +
In november 2007 stelde het Nederlands Centrum voor Volkscultuur voor om van 5 december een nationale feestdag te maken, omdat het sinterklaasfeest het meest populaire volksfeest van Nederland is.
  +
Zie ook
  +
Hulpsinterklaas
  +
Sint Nicolaasga (dorp in Nederland, net als Sinterklaas genoemd naar Nicolaas van Myra)
  +
Sint-Nicolaaskerk (Amsterdam)
  +
Sint-Niklaas (Vlaamse stad onder het patronaat van de Heilige Nicolaas van Myra)
  +
Externe links
  +
Jan Schenkman
  +
Jan Schenkman en kinderboeken, Koninklijke Bibliotheek
  +
Tekst en illustraties van Jan Schenkmans Sint Nicolaas en zijn knecht, 1850
  +
Overig
  +
Het Meertens Instituut over het sinterklaasfeest
  +
Ter Gouw, Jan, De volksvermaken, 1871
  +
Sinterklaas, Amsterdam en de Sint-Nicolaaskerk op amsterdam.nl
  +
Rituelen en Tradities: Sinterklaas. Jef de Jager
  +
(en) St. Nicholas center Informatie over het sinterklaasfeest wereldwijd
  +
Nederlands Normalisatie-instituut (NEN): Sinterklaasnorm. Herziene versie, 2010.
  +
Beeld en Geluid Wiki: Aankomst Sinterklaas
  +
Bronnen, noten en/of referenties
  +
Faber, Paul (red.), Sinterklaas overzee. Avonturen van een reislustige heilige. Amsterdam, KIT Publishers, 2006, ISBN 90 6832 490X.
  +
Groot, A.D. de, Sint Nicolaas, patroon van liefde. Een psychologische studie over de Nicolaus-figuur en zijn verering in vroeger eeuwen en nu. Amsterdam, Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, 1949.
  +
Helsloot, John en Eugenie Boer, Het Sinterklaasboek. Zwolle, Waanders, 2009.
  +
Janssen, Louis, Nicolaas, de duivel en de doden. Opstellen over volkscultuur. Baarn, Ambo, 1993, ISBN 90 263 1275X.
  +
Schenkman, Jan, Sint Nicolaas en zijn knecht. Amsterdam, G. Theod. Bom, 1850.
  +
Verwijs, Eelco, De Christelijke Feesten. I. Sinterklaas. Den Haag, Martinus Nijhoff, 1863.
  +
Infoblad Sint Nicolaas Utrecht, Museum Catharijneconvent, 2009
  +
Noten
  +
Omhoog ↑ scholieren kregen 1 pond groten (geld) voor hun vrijaf
  +
Omhoog ↑ scholieren krijgen voor het feest van St. Nicolaas en hun bisschop (Sinterklaas) 5 pond en 4 schelling
  +
Omhoog ↑ honing, sinterklaaskoek en taart voor de kinderen, ter ere van hun patroon St. Nicolaas
  +
Omhoog ↑ Verwijs (1863) pp.73-74: Eelco Verwijs noemt in zijn boek een aantal lokale varianten op het lied. In Amsterdam (en Deventer) gebruikte men net als in New York de regels "...Rijd er mee naar Amsterdam / Van Amsterdam naar Spanje / ..." Hij vermeldt er geen datum bij, maar het is waarschijnlijker dat de tekst destijds verhuisd is van Nederland naar New York dan andersom. Aangenomen kan dus worden dat de tekst al voor 1810 moet hebben bestaan. In West-Vlaanderen zong men de volgende tekst: "Sinte Niklaes van Tolentyn / Breng mij mee wat lekkerding / Wy ryden meê naar Spanje / Om appelkens van Oranje / Om appelkens van Condé / Breng myn broerken ook wat meê." Nicolaas van Tolentino was een Italiaanse heilige uit de 13e eeuw.
  +
Omhoog ↑ Verwijs (1863) pp. 76-78: De zinsnede "...Rijd er mee naar Amsterdam / Van Amsterdam naar Spanje..." komt overigens ook in andere Nederlandstalige volksliedjes voor, en in een Duits volkslied luidt het: "...Von Brabant nach Engelland / Von Engelland nach Spanien / Mit Aepfeln und Kastanien!" Zelfs in een Italiaans zonnelied komt een dergelijk metrum voor: " ...Ca voglio ire n' Franza / Da Franza a Lombardia / Dove sta Madamma Lucia"
  +
Omhoog ↑ Schenkman was in zijn tijd niet de enige die Sinterklaas met Spanje verbond. P.A. de Génestet schreef in 1849 het gedicht "De Sint-Nikolaasavond" waarin hij in vers 61 het heeft over al die sprookjes (...) die ge u herinren zult nog uit uw kinderdagen zoals u komt zóó uit Spanje?. Omdat er wordt verwezen naar "sprookjes uit uw kinderdagen" was de combinatie Sinterklaas en Spanje al voor 1849 in bredere kring gebruikelijk. Genestet laat echter in het midden of hij verwijst naar het lied zoals Pintard dat publiceerde, of naar Spanje als domicilie van Sinterklaas. Schenkman is voor zover bekend de eerste die vastlegt dat Sinterklaas bisschop van Spanje is.
  +
Omhoog ↑ Anoniem, (1859) Amsterdam, 3 december. St. Nikolaas De Tijd, 6 december, p. 1: "Menigeen laat hem vergezellen door een ander personaadje, een ... die onder den naam van "Pieter mijn knecht" niet minder populair is dan de Heilige Bisschop zelf, ..."'
  +
Omhoog ↑ Mogelijk was de figuur Zwarte Piet vóór 1850 al gangbaar. De naam Pieter-mê-knecht werd in 1850, de tijd dat Schenkman zijn boekje publiceerde, namelijk ook al door Joseph Alberdingk Thijm gebruikt in een handgeschreven opdracht in een boekje St. Niklaasgoed, dat hij aan E.J. Potgieter stuurde. Waarschijnlijk was die naam bedoeld voor een knecht van Sinterklaas. En in 1884 beschreef Alberdingk Thijm in De Amsterdammer een sinterklaasfeest uit zijn jeugd (1828) waarin Sinterklaas werd vergezeld door een "kroesharige neger" die hij (in 1884) ook Pieter me knecht noemde. Of dit een geschminkte of een zwarte man was is niet bekend, net zo min of de naam Pieter me knecht, die Alberdingk Thijm op 64-jarige leeftijd gebruikte, in 1828 ook gebruikt was.
  +
Omhoog ↑ Anoniem, (1895) Stadsnieuws: Vandaag had het al flink gewaaid. Het nieuws van den dag Amsterdam: kleine courant, 6 december, dag, p. 6: "Maar gelukkig, Sinterklaas kan alles, ook met storm over de daken rijden en zijn paard ook en Zwarte Piet ook en we hebben daarom alle hoop ..."
  +
Omhoog ↑ Arnhemsche Courant 9-12-1880: "Bisschop Nikolaas reed in vol ornaat met zijne twee knechts met een vierspan rond" Het krantenartikel noemt knechten, maar het wordt niet duidelijk of het hier om Zwarte Pieten gaat.
  +
Omhoog ↑ Deze Sint had geen gelukkige start; bij de intocht droeg hij zijn mijter achterstevoren.
  +
Referenties
  +
Omhoog ↑ Eerste intocht Sinterklaas in Venray, nieuwsarchief weekblad Peel en Maas, 8 december 1888
  +
Omhoog ↑ St. Nicholas Center
  +
↑ Omhoog naar: a b Sinterklaas Meertens Instituut. Url bezocht op 20 februari 2012
  +
Omhoog ↑ Dossier Sinterklaas Koninklijke Bibliotheek
  +
Omhoog ↑ Verwijs, Eelco (1863) De christelijke feesten. Den Haag: Martinus Nijhoff. pp. 26-27
  +
Omhoog ↑ Zie het Gemeente, Keurboek.jpg Keurboek van Delft
  +
Omhoog ↑ "Maarten Luther verzette zich tegen Sinterklaasfeest", CIP.nl, 17 november 2010
  +
Omhoog ↑ Vroegmiddelnederlands woordenboek: senterclaesbunre
  +
Omhoog ↑ Pijnenburg, W.J.J. (1986) "Sinterklaas van Oudenbiezen", Naamkunde. Jaargang 20. Instituut voor Naamkunde, Leuven / P.J. Meertens-instituut, Amsterdam 1988
  +
Omhoog ↑ Prent met vers, gepubliceerd door John Pintard, 1810
  +
Omhoog ↑ Knip, K. An orange for Christmas NRC Handelsblad - Wetenschap, pagina 13, 4 december 2010
  +
Omhoog ↑ Benthem, H. van (2009) Sint-Nicolaasliederen: oorspronkelijke teksten en melodieën blz 61. Leidschendam: Kemper Conseil Publishing
  +
Omhoog ↑ St. Nikolaas bij een snoeper uit Sint Nikolaas en zijn knecht van Jan Schenkman
  +
Omhoog ↑ Strouken, Ineke e.a. (...) Sinterklaas. Van heilige tot kindervriend Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed
  +
↑ Omhoog naar: a b Helsloot, J.I.A. (2001) De opkomst van Sinterklaas als nationaal feest in Nederland. Een schets op grond van twee volkskundevragenlijsten van het Meertens Instituut. In: Faszination Nikolaus. Kult, Brauch, Kommerz, (pp. 104-139).
  +
Omhoog ↑ Sijs, Nicoline van der (2009) Cookies, Coleslaw, and Stoops Amsterdam: Amsterdam University Press p. 254
  +
Omhoog ↑ Kamer mengt zich in Zwarte Piet-discussie, nrc.nl, 22-10-2013
  +
Omhoog ↑ Meertens instituut
  +
Omhoog ↑ Sint moet groter gevolg en roetpiet krijgen, elsevier.nl, 31-08-2014
  +
Omhoog ↑ Geschiedenis van Sinterklaas Figurentheater Propop vzw
  +
Omhoog ↑ M. Otten, Edda, (Amsterdam: ANBO, 2004), Het lied van Regin (aantekeningen) en het lied van Fafnir (aantekeningen)
  +
Omhoog ↑ Roelofs, D. (2009) Zwarte Piet, wie kent hem niet... Een onderzoek naar de ontwikkeling in de beeldvorming van Zwarte Piet in Nederlandse televisieseries Amsterdam: UvA Scripties Online
  +
Omhoog ↑ Jansen, L. (1999) Feest in oorlogstijd. Kerstmis en Sinterklaas tijdens de Duitse bezetting.
  +
Omhoog ↑ Van der Vlugt stopt met Sinterklaas, RTL Nieuws, 21 mei 2011
  +
Wikimedia Commons Zie de categorie Sinterklaas van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
  +
Sinterklaasfeest
  +
Pakjesavond: Lootjes trekken · Sinterklaasdobbelen · Surprise
  +
Zwarte Pieten: Hoofdpiet · Wegwijspiet · Coole Piet Diego
  +
Snoepgoed: Bisschopswijn · Borstplaat · Boterletter · Chocoladeletter · Chocolademunten · Karolientjes · Kruidnoten · Marsepein · Pepernoten · Schuimpje · Speculaas · Strooigoed · Taaitaai
  +
Media: De club van Sinterklaas · Het Sinterklaasjournaal · Slot Marsepeinstein · Het grote Sinterklaasverhaal · Dag Sinterklaas · Kleine Klaas
  +
Liedjes en gedichten: Sinterklaas is jarig · Sinterklaas, wie kent hem niet · De streken van tante Toets · Paniek in de confettifabriek
  +
Intocht: Vlag van Nederland Intocht van Sinterklaas · Pakjesboot 12 | Vlag van België Hij komt, hij komt... De intrede van de Sint
  +
Overig: Amerigo · Nicolaas van Myra
  +
Categorieën: Personage uit folkloreSinterklaasfeest
  +
Navigatiemenu
  +
Niet aangemeldOverlegBijdragenRegistrerenAanmeldenArtikelOverlegLezenBrontekst bekijkenGeschiedenis
  +
  +
Zoeken
  +
Artikel
  +
Hoofdpagina
  +
Vind een artikel
  +
Vandaag
  +
Etalage
  +
Categorieën
  +
Recente wijzigingen
  +
Nieuwe artikelen
  +
Willekeurige pagina
  +
Informatie
  +
Gebruikersportaal
  +
Snelcursus
  +
Hulp en contact
  +
Donaties
  +
Hulpmiddelen
  +
Links naar deze pagina
  +
Verwante wijzigingen
  +
Bestand uploaden
  +
Speciale pagina's
  +
Permanente koppeling
  +
Paginagegevens
  +
Wikidata-item
  +
Deze pagina citeren
  +
Afdrukken/exporteren
  +
Boek maken
  +
Downloaden als PDF
  +
Printervriendelijke versie
  +
In andere projecten
  +
Mediabestanden
  +
In andere talen
  +
Deutsch
  +
English
  +
Español
  +
Føroyskt
  +
Frysk
  +
עברית
  +
한국어
  +
Plattdüütsch
  +
Norsk nynorsk
  +
Norsk bokmål
  +
Papiamentu
  +
Polski
  +
Русский
  +
Simple English
  +
Српски / srpski
  +
Svenska
  +
Tagalog
  +
Koppelingen bewerken
  +
Deze pagina is het laatst bewerkt op 16 jan 2016 om 21:23.
  +
De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.
  +
Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de Wikimedia Foundation, Inc., een organisatie zonder winstoogmerk.
   
 
Op 5 december (of op 1,2,3,4 december) ga je de surprises mee naar school nemen. Je zet je surprise in het klaslokaal neer, en die dag ga je met je klas de hele dag surprises openmaken.
  
Op 5 december (of op 1,2,3,4 december) ga je de surprises mee naar school nemen. Je zet je surprise in het klaslokaal neer, en die dag ga je met je klas de hele dag surprises openmaken.

Versie van 3 feb 2016 14:19

Bestand:Sinterklaas.jpg
Sinterklaas in 2007.

Sinterklaas (ook wel Sint-Nicolaas) is eigenlijk een heilige die vroeger leefde.

Maar nu is hij een legende; een man die cadeautjes geeft in de winter aan kinderen, genaamd Sinterklaas. Hij woont in Spanje en komt elk jaar in november met de stoomboot aan vanuit Spanje naar Nederland. De Sint heeft altijd zijn trouwe knecht bij zich, Zwarte Piet, en rijdt op een paard genaamd Amerigo.

Sinterklaas kreeg de naam Sint omdat hij zo'n heilig man was. De naam Sinterklaas is een afkorting van Sint heer (Ni)Klaas .

Wie was Sinterklaas in het echt?

In de 4e eeuw leefde Nicolaas van Myra, een heilige bisschop. Hij kwam uit Myra, dat ten tijde van zijn leven Grieks was. Zijn verjaardag wordt nu gevierd op 5 december, hoewel dat officieel zijn sterfdatum als bisschop is.

Nicolaas van Myra of dus Sint-Nicolaas is nu de hoofdfiguur van het gelijknamige jaarlijkse kinderfeest dat op 5 december (pakjesavond) in Nederland en op 6 december (de eigenlijke katholieke naamdag van Sint-Nicolaas) wordt gevierd.

Surprise

Het is de gewoonte om elkaar met Sinterklaas surprises (cadeautjes) te geven met gedichtjes erbij. Meestal weet je dan niet van elkaar wie de gever is en wordt er gedaan alsof het Sinterklaas en Zwarte Piet zijn.

Ook op de meeste basisscholen maken groep 5 t/m groep 8 surprises voor elkaar. Dat gaat zo: je schrijft op een briefje wat voor cadeautjes je wil en je kan er ook nog je hobby's erbij zetten. Dan doet de meester/juf de briefjes door elkaar zodat je niet weet welk lootje je pakt. je pakt een lootje en kijkt of je jezelf hebt getrokken. Als je jezelf hebt getrokken moet je je lootje terugdoen en een nieuwe pakken. Dan kijk je wat diegene (die je hebt getrokken) wil. Vervolgens koop je een klein cadeautje (meestal rond de 5 euro) en maak je een surprise. Dit kan van alles zijn. Zoals natuurlijk een zwarte piet, sinterklaas of een stoomboot, maar het kan ook iets persoonlijks zijn. Houdt degene die je hebt getrokken bijv. van Hello Kitty, dan kun je een Hello Kitty surprise maken. Bij de surprise maak je een gedicht.n Nederland zet men vanaf ten minste de 15e eeuw de schoen. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. Uit archiefstukken blijkt dat vanaf 1427 in de Sint-Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, pakjesavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas.


Drie kinderen hebben hun schoen gezet en zingen een sinterklaasliedje, 1873

Sinterklaas in de 17e eeuw. Het meisje krijgt een pop en snoepgoed, de jongen links heeft minder reden om blij te zijn. Rechts wijst iemand in de schoorsteen, waar de geschenken zouden zijn vandaan gekomen. (Jan Steen, Het Sint-Nicolaasfeest, circa 1663)

Er bestaan twee versies van Jan Steens Sinterklaasavond. De bekendste, nu in het Amsterdamse Rijksmuseum, is gemaakt voor een katholiek. Het meisje in het midden heeft een pop gekregen in de vorm van een heilige. In de hier getoonde versie, die kennelijk voor protestanten is gemaakt, krijgt het meisje een eenvoudige ronde koek. 1660, Jan Havicksz. Steen, Museum Catharijneconvent Uit de 16e eeuw bestaan beschrijvingen van het schoen zetten door kinderen in de huiskamer. Kunstschilder Jan Steen heeft in de 17e eeuw de sinterklaasochtend op twee schilderijen vastgelegd. Daarop is ook goed te zien wat de kinderen in hun schoen kregen. Vaak was dat naast speelgoed verschillende soorten snoepgoed zoals speculaas, kruidnoten, pepernoten, borstplaat, chocoladeletters, taaipoppen en marsepein. Dit zijn eeuwenoude lekkernijen die in traditionele vormen werden gemaakt. Als drank werd chocolademelk en warme bisschopswijn geschonken. Opvallend is dat vooral jongens een roe of zakje zout in de schoen vonden.

Tegenwoordig is het sinterklaasfeest een familiefeest en zetten kinderen hun schoen klaar vanaf het moment dat de Sint in het land is aangekomen. Traditioneel wordt de schoen bij de haard gezet, want Zwarte Piet komt vanaf het dak door de schoorsteen naar binnen. In woningen zonder schoorsteen wordt de schoen veelal gezet voor de verwarming, bij de voordeur, bij de achterdeur of bij een raam dat open kan. De volgende dag vinden de kinderen dan wat lekkers of een klein cadeautje in hun schoen. Het wordt op prijs gesteld als de kinderen iets terugdoen, en dus leggen ze vaak een tekening voor Sinterklaas en de Pieten in de schoen, of een wortel, hooi of suikerklontjes voor de schimmel van Sinterklaas. Ook zingen zij diverse sinterklaasliedjes bij de schoen om Sinterklaas te verwelkomen.

Pakjesavond Een pakjesavond was vóór de Tweede Wereldoorlog geen algemeen verschijnsel. De crisisjaren speelden daarin een grote rol. De toenemende welvaart na de oorlog bood echter meer ruimte voor een geefcultuur, een geschenkenfeest in het kader van het oer-Hollandse sinterklaasfeest. Het schoentje zetten op pakjesavond was in veel gezinnen vlak na de Tweede Wereldoorlog gebruikelijk. Dit ceremonieel was omgeven door een sfeer van geheimzinnigheid.

Sinterklaas transformeerde echter gaandeweg van onzichtbare magische brenger van wonderbaarlijke gaven tot een opa-achtige kindervriend, die de kinderen met zijn Zwarte Pieten thuis met een zak vol cadeautjes bezocht.

Ouders gaven hun kinderen in eerste instantie zelfgemaakte cadeaus en later gekochte cadeautjes. Ook grote bedrijven en volksbonden zorgden ervoor dat de kinderen van hun werknemers of leden met Sinterklaas iets kregen.

Pakjesavond is er allang niet meer alleen voor kinderen. Volwassenen geven elkaar, meestal anoniem, geschenken, al dan niet voorzien van een sinterklaasgedicht of verpakt als 'surprise'. Vaak wordt door middel van lootjes trekken anoniem bepaald voor wie men een cadeautje moet kopen. Nog een andere variant is het sinterklaasdobbelen.

Pakjesavond is vooral een Nederlands fenomeen. In België kent men zoiets niet. Daar wordt gebruikelijk de ochtend van de zesde december uitgekozen als pakjesochtend. Liedjes worden hier gezongen op de avond dat kinderen hun schoentje zetten.


Het Sint-Nicolaasfeest, Richard Brakenburg, 1685


Richard Brakenburg, 1700


Een moeder toont haar huilende zoon zijn schoen met de roe (Cornelis Troost) Sinterklaasliedjes 1rightarrow blue.svg Zie Sinterklaaslied voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Illustratie uit: Jan Schenkman, St. Nikolaas en zijn knecht (Amsterdam, 1905, ij het versje 'Aankomst van St. Nikolaas' (blz. 2) Sinterklaasliedjes worden gedurende de hele sinterklaastijd gezongen, met name tijdens de aankomst en de intocht van Sinterklaas, bij het zetten van de schoen, tijdens een bezoek van Sint en Piet, en aan het begin van pakjesavond. Het zingen voor Sinterklaas is een van de belangrijkste gewoonten die met dit folkloristische feest verbonden zijn.

De liedjes worden in de eerste plaats mondeling doorgegeven (van ouder op kind) en behoren tot de weinige Nederlandse liedcultuur die nog altijd in de traditie van de actieve zangbeoefening staat.

De oudste heiligenliederen over Sint-Nicolaas stammen uit de zestiende en zeventiende eeuw. In de zeventiende en achttiende eeuw waren liedjes over de Sint als huwelijksmaker wijd verbreid. In de negentiende eeuw werden er een aantal bestaande volksliedjes over Sinterklaas opgetekend, zoals 'Sinterklaas goed heiligman', 'Sinterklaas kapoentje' en 'Sinterklaasje bonne bonne bonne'.

De huidige traditionele sinterklaasliedjes stammen vrijwel geheel uit de tweede helft van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw. Het gaat om liedjes van tekstdichters als J.P. Heije ('Zie, de maan schijnt door de bomen'), Jan Schenkman ('Zie, ginds komt de stoomboot / Uit Spanje weer aan') en Katharina Leopold ('O, kom er eens kijken / Wat ik in mijn schoentje vind').

Paard Bestand:Intocht van Sinterklaas (Amsterdam 1959).ogv Sinterklaas rijdt op Bianca over het Damrak, 1959 Sedert begin jaren negentig van de 20e eeuw heeft het paard van Sinterklaas in Nederland een naam: Amerigo. In de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw zijn er ook al verschillende namen voor het paard gebruikt, onder meer "Majestueuzo" en "Bianca". In Vlaanderen heet het paard Slecht Weer Vandaag.


Afbeelding uit 1850


Afbeelding uit 1905


Sinterklaas komt aan in Amsterdam, 2007


Sinterklaas komt aan in Schiedam, 2009 Kleding

Sint en Piet in traditionele kledij De kleding van Sinterklaas is afgeleid van die van een bisschop, inclusief de pontificalia, maar bevat enkele opvallende afwijkingen daarvan, en Sinterklaas is daardoor duidelijk te onderscheiden van een echte bisschop. Opgemerkt dient te worden dat de kleding van Sinterklaas vaak om praktische redenen eenvoudiger is uitgevoerd dan hier beschreven.

Wat bij Sinterklaas doorgaans een tabberd of tabbaard wordt genoemd, is in de katholieke liturgie de soutane of toog/toga: een lang priesterkleed dat bij bisschoppen paars is. De eigenlijke soutane heeft 33 knoopjes,("33" verwijst naar het aantal levensjaren van Christus) maar bij Sinterklaas is deze vaak eenvoudiger uitgevoerd. Wanneer de Sint gaat paardrijden, draagt hij vaak een tot broekrok vermaakte tabberd. Over de tabberd draagt de Sint een albe. De albe is met kant afgezet en eindigt tussen knieën en enkels. Op de albe draagt de Sint over zijn schouders een rode stola. Om deze op zijn plaats te houden, draagt Sinterklaas vaak een cingel (koord met kwastjes aan het einde) om zijn middel. Een van de grootste en opvallendste paramenten is de rode koormantel. Deze mantel draagt Sinterklaas over alle andere kledingstukken heen. Het is een wijde rode lap die vanaf de schouders tot bijna op de grond hangt en aan de voorkant met een ketting en twee haakjes wordt vastgemaakt. De mantel heeft meestal ook nog een kap met mooie gouden franjes eraan. De mantels van Sinterklaas zijn allemaal met goud en band versierd. De binnenkant is goudgeel of wit.

Op zijn hoofd draagt Sinterklaas een rode mijter. Deze wijkt zowel qua vorm als kleur enigszins af van de mijters die bisschoppen thans dragen: rode mijters worden in de Katholieke Kerk niet gedragen. Meestal zijn ze wit of een andere basiskleur met een bij de gelegenheid passende versiering. Ook de kromstaf is van oorsprong een waardigheidsteken van een bisschop dat afkomstig was van de Etrusken. De staf van Sinterklaas heeft wel een duidelijk andere vorm dan die van een bisschop: de krul is groter en steekt aan beide zijden van de staf uit. De krul is een symbolische slang, teken van wijsheid en oneindigheid, die uitloopt in een verticale lijn naar beneden, de afdaling van geest of wijsheid naar aardse sferen.

Verder draagt hij meestal zwarte schoenen, lange witte handschoenen, soms paarse. Om zijn ringvinger draagt hij een gouden bisschopsring met een robijn erin. Deze hoort traditioneel om de rechterringvinger, maar vaak draagt Sinterklaas hem links zodat hij met het handen geven niet zo in de weg zit.

Lekkernijen

Koekplank voor het maken van een speculaaspop van Sinterklaas, 18e eeuw De Sint was ook een ‘hylicksman’; niet zozeer een goedheiligman als wel een huwelijksmakelaar (jonge mensen gaven hun geliefde met Sint-Nicolaas een speculaaspop, als deze werd aangenomen was de liefde wederzijds) Typische lekkernijen die bij het sinterklaasfeest horen zijn:

Speculaaspoppen Chocola, zoals chocolademunten, chocoladesigaretten, chocolademuizen en chocoladekikkers Chocoladeletters Banketletters (ook: amandelletter of boterletter, zie ook banket) Borstplaat Marsepein Strooigoed Taaitaai Pepernoten Kruidnoten Schuimpjes Suikergoed Karolientjes Bisschopswijn Buikman Krol of anijskrol Borsthoning In het Tecklenburger Land is het Klaushähnchen een lekkernij tijdens Sinterklaas

Taaitaai


Pepernoten


Kruidnoten en suikergoed


Borstplaat


Marsepein


Speculaaskoekjes


Mykolajchyky; koekjes voor het sinterklaasfeest in Oekraïne


Twee Klaushähnchen


Boterletter Intocht 1rightarrow blue.svg Zie Intocht van Sinterklaas voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De intocht van Sinterklaas op een (stoom)boot in 2005

Sinterklaas onderweg van de boot naar het gemeentehuis, waar hij wordt ontvangen door de burgemeester (2015). De intocht van Sinterklaas met zijn gevolg is het officiële sein voor kinderen dat ze vanaf dat moment hun schoen mogen klaarzetten - en als ze zoet zijn geweest er ook de volgende ochtend iets in mogen verwachten.

Landelijk De landelijke intocht heeft plaats half november op de eerste zaterdag na Sint-Maarten (11 november). Deze intocht wordt rechtstreeks uitgezonden op televisie. Sinds 1985 maakt Sinterklaas voor zijn landelijke intocht meestal gebruik van de 'Pakjesboot 12', in het dagelijks leven het stoomschip Hydrograaf.

In België komt Sinterklaas omstreeks dezelfde dag aan. Ook hier altijd na de andere kindervriend Sint-Maarten. Sinterklaas en zijn hele gevolg komen elk jaar aan in Antwerpen, wat rechtstreeks wordt uitgezonden op één of Ketnet onder de naam Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint. In 2003 had de intocht per uitzondering plaats in Oostende.


Intocht in Ravenstein


Pakjesboot 12 in Kampen


Sint komt aan land in Gennep


Een kindertekening over de intocht van 1996 Plaatselijk Bestand:Sinterklaas in Volendam (1930).ogv De aankomst van Sinterklaas in Volendam in 1930 Bestand:St. Nicolaas in ons land-514975.ogv De aankomst van Sinterklaas in Eindhoven in 1945 De plaatselijke intochten zijn meestal dezelfde middag als de landelijke intocht, maar in het zuiden van Nederland en in België vaak ook de zondag daaropvolgend. Vaak komt hij dan te paard, maar ook andere vervoermiddelen zijn niet ongewoon.

De allereerste intocht van Sinterklaas vond plaats in 1888, weliswaar op 6 december, in Venray[1]. In Amsterdam wordt al sinds 1934 een jaarlijkse intocht van Sinterklaas gehouden.

Uittocht In sommige plaatsen in Nederland wordt sinds begin 21e eeuw ook een uittocht van Sinterklaas gehouden op 6 december. Dit is onder andere het geval in Scheveningen en Hoek van Holland.

Oorsprong en geschiedenis Nicolaas van Myra 1rightarrow blue.svg Zie Nicolaas van Myra voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Sinter Claes en de drie jongens, die hij tot leven zou hebben gebracht. 16e eeuwse afbeelding op de Dam. St.-Nicolaas is de patroon van Amsterdam Veel tradities in het huidige sinterklaasfeest gaan terug tot de Nicolaas van Myra, hoewel er ook elementen van feesten en vereringen van voor de tijd van het christendom in herkenbaar zijn. Nicolaas van Myra is geboren in Patara te Lycië dat in Antalya, Turkije ligt, maar in het jaar 280 bij het toenmalige Romeinse Rijk hoorde. Later werd hij bisschop van Myra, de hoofdplaats van Lycië. Hij stierf op 6 december 342. Eeuwen later, na de inval van de moslims in het gebied, werden de stoffelijke resten van de heilige in 1087 gestolen en naar Bari gebracht.[2]

Als heilige in het oosters christendom werd Nicolaas aanvankelijk alleen in het oosten van Europa geëerd, in het bijzonder in Griekenland en Rusland. Omdat Nicolaas de schutspatroon van de zeevaarders was kreeg hij ook in de West-Europese kustnaties een grote aanhang. In de 13e eeuw werd zijn naamdag vastgesteld op 6 december. Vanaf dat moment verspreidde zich de Nicolaasverering over heel Europa.

Verschillende legendes staan aan de grondslag van Sint-Nicolaas als beschermheilige van kinderen. Zo is er de legende van de drie scholieren die door een herbergier werden gedood maar door Sint-Nicolaas weer tot leven werden gewekt, de legende van de drie arme dochters die dankzij giften van Sint-Nicolaas konden trouwen, of de legende van het kind dat in het bad door Sint-Nicolaas werd behoed voor verbranding.

In de middeleeuwen werd op Duitse en noord-Franse kloosterscholen het Sint-Nicolaasfeest gevierd. Tijdens een mirakelspel verscheen de heilige voor de kinderen, en hij beloonde ijverige leerlingen en vermaande luie leerlingen.[3] De Sint-Nicolaasviering liep samen met het kinderbisschopsspel (ca. 1300 - ca. 1600). Op 6 december werd in die tijd een kinderbisschop met aanhang gekozen. Zij werden tot 28 december (Onnozele Kinderen) van voedsel en geschenken voorzien. Andere kinderen kregen geld en een vrije dag om op 6 december feest te kunnen vieren. De waarschijnlijk oudste vermelding daarover komt uit Dordrecht, 1360: "op St. her Nyclaes dach I L. gr. aen die schoelers voer het oerlof".[noten 1] In 1363 gaf de heer van Gouda, Jan van Blois, te Dordrecht "den scoelnaers tot hoere hoechtijt van St. Nyclaes en horen bisscop 5 L. 4 S."[noten 2] In 1403 is er sprake van het uitdelen van "honic, claescoeck en taert aen die kynders, op hunne patroen St. Nyclaes".[noten 3][4][5] Kinderen gingen in die tijd verkleed in een optocht door de straten en kregen bisschopsgeld van voorbijgangers. In de Utrechtse Nicolaaskerk werd vanaf 1427 geld in kinderschoenen gedaan.

In de late middeleeuwen ontstonden de Sint-Nicolaasmarkten. Na het kerkbezoek kocht men op de markt de geschenken voor het Sint-Nicolaasfeest. De speculaasvrijer was een karakteristiek geschenk. Het was een speculaaspop die een jongen schonk aan een meisje. Als zij de klaaskoek aannam was dat een goed teken voor een relatie. De gewoonte gaat mogelijk terug op de functie van Sint-Nicolaas als "hijlickmaker" (hijlick: huwelijk), in de legende waarin hij drie meisjes hun bruidsschat geeft. Het sinterklaasfeest werd in grotere steden een woelig volksfeest dat soms tot opstootjes en openbare dronkenschap leidde.

Van de religieuze verering en van zijn rol als patroonheilige voor verschillende beroepsgroepen is nu weinig of niets meer over; alleen het kinderfeest wordt tegenwoordig nog gevierd.

Protestantse bezwaren

Uit Struwwelpeter: Daar kwam de groote Nik'laas aan, Die had een' inkt pot voor zich staan, Zoo groot, ja, grooter dan de maan. Hij sprak: 'Komt kind'ren, hoort mij aan, En laat dien moor met vrede gaan! Het is zijn schuld toch waarlijk niet.' Dat hij zoo zwart als steenkool ziet' — Vertaling: W.P. Razoux Het sinterklaasfeest heeft het in Nederland na de Reformatie moeten opnemen tegen protestantse bezwaren tegen de katholieke heiligenverering. Protestantse predikanten probeerden het feest af te schaffen, omdat zij het als een katholiek bijgeloof veroordeelden. Rond 1600 werd het bijvoorbeeld in Delft verboden om deze feestdag te vieren[6] en vaardigden sommige steden een verbod af op schoenzetten, of openbare verkoop van sinterklaaslekkernijen. Ook de kerkhervormer Maarten Luther verzette zich tegen het feest. Hij vond dat het geven van geschenken meer paste bij het kerstfeest.[7] Het feest was echter zo populair dat dit streven weinig succes heeft gehad, zelfs niet bij het strengst protestantse volksdeel. Het feest verdween weliswaar voor een deel uit de straat, maar in huiselijke kring bleef het bestaan. Nog in 1895 sprak de burgemeester van Sluis zich uit tegen de viering op openbare scholen, maar in de 20e eeuw kreeg het feest steeds meer de wind in de zeilen.

Sinterklaas of Sint-Nicolaas Wanneer de samenvoeging van het woord Sinterklaas uit Sint-Nicolaas is ontstaan is niet bekend, maar de mogelijk vroegste vermelding in schrift stamt uit 1283: senter cloes bunre (sinterklaasbunder) is de naam voor een bunder land te Rijkhoven. Vermoedelijk was de opbrengst van het land bestemd voor een Sint-Nicolaasaltaar.[8]

De volgende verklaringen voor de vorming van Sinterklaas uit Sint-Nicolaas zijn ooit voorgesteld:

de ontwikkeling van een wisselvorm voor heiligennamen beginnend met een R, zoals Sinte Remeis naar Sinter Meis, waarna analoog daaraan die vorm werd gekopieerd voor Sint Nicolaas een versteende taalvorm van het datief vrouwelijk enkelvoud, ontstaan uit bijvoorbeeld sinter claes messe de zwakke betoning van de eerste lettergreep van Niclaes, waardoor de vervorming sinter de kans kreeg de zwakke N te verdringen; dus sinteneklaas naar sintereklaas De theorie dat Sinterklaas een samentrekking van Sint heer Nicolaas zou zijn, wordt niet meer aangehangen.[9]

Modern kinderfeest

Sinterklaas als boeman, waartegen weerstand ontstond. (Uit De Beminnelijke Gerrit (1830) van Roelf Gerrit Rijkens. Het leesboekje veroordeelt het angstbeeld) In de loop der jaren transformeerde Sinterklaas tot een boeman of kinderschrik, die gebruikt werd om kinderen schrik aan te jagen. In de late 18e eeuw keerde men zich tegen het straatfeest van Sinterklaas en de leegloperij en ook tegen dit beeld van de boeman. Het feest moest gebruikt worden om kinderen gehoorzaamheid en ijver bij te brengen. Sinterklaas werd een onderdeel van de opvoeding en het feest kreeg een plaats in het onderwijs en het gezin. De boeman was afgedaan, de traditionele bisschop werd teruggehaald. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw begon Sinterklaas in persoon zijn opwachting te maken in de maatschappij. Tot dan toe was hij slechts een mythisch persoon geweest, wiens sporen weliswaar in de schoentjes op 6 december van zijn aanwezigheid getuigden, maar die verder niet zichtbaar was.

De geografische herkomst van de folkloristische Sinterklaas is volgens de huidige Nederlandse traditie niet meer Klein-Azië of Italië, maar Spanje. Waarom dat zo is, is onduidelijk. Soms wordt er op gewezen dat Zuid-Italië met Bari een deel van de Kroon van Aragón is geweest


Sancte Claus, goed heylig man! Trek uwe beste Tabaert aen, Reiz daer mee na Amsterdam, Van Amsterdam na Spanje, Daer Appelen van Oranje, Daer Appelen van granaten, Die rollen door de Straaten. Sancte Claus, myn goede Vriend! Ik heb U allen tyd gedient, Wille U my nu wat geven, Ik zal U dienen alle myn Leven — John Pintard, 1810 Van oudsher wordt in sinterklaasliedjes niet gezegd dat Sinterklaas uit Spanje komt, maar dat hij naar Spanje reist om lekkernijen te halen. Het oudst bekende voorbeeld waarin Sinterklaas en Spanje samen genoemd worden is het naaststaand pamflet. Sinterklaas reist daarin naar Amsterdam en gaat vervolgens in Spanje sinaasappelen en granaatappelen halen.[10][11] John Pintard, oprichter van New-York Historical Society, liet het pamflet in 1810 drukken, maar het vers was waarschijnlijk al ouder.[noten 4] Het is in ieder geval gebaseerd op een veel ouder 4-regelig rijmpje "Sinter Klaas, o Heil'ge Man. Trek je beste Tabbaart an; En wilje me dan wat geven, Zo dien ik je al men leven." (1655) maar daar wordt Spanje nog niet in genoemd.[12][noten 5]

Algemeen wordt aangenomen dat de onderwijzer Jan Schenkman (1806-1863) waarschijnlijk de eerste was die Sinterklaas uit Spanje liet komen. Volgens hem was Sinterklaas de "Bisschop van Spanje".[13] Schenkman introduceerde ook de knecht die later Zwarte Piet zou gaan heten, en de stoomboot waarmee hij naar ons land kwam. Hij gebruikte in zijn prentenboekje "Sint Nicolaas en zijn knecht" uit circa 1850 de inmiddels fameuze beginregels "Zie, ginds komt de stoomboot/ Uit Spanje weer aan!".[14][noten 6] Schenkmans boekje was gewild, en de afbeeldingen zorgden er ook voor dat het uiterlijk van Sinterklaas - een statige oude man met witte baard en haren, rode mijter en mantel - in de navolgende decennia als het enige echte werd aangenomen.

Aan het begin van de 20e eeuw bestonden nog veel verschillen tussen de stedelijke viering en de viering op het platteland. Het nu nog incidenteel voorkomende klaasjagen, sunteklaaslopen of andere lokale varianten waren op het platteland nog gebruikelijk maar in steden was het feest al georganiseerd rond pakjesavond en het bezoek van Sinterklaas. Onder invloed van het onderwijs en later de commercialisering en de massamedia ontstond een standaardisatie van het sinterklaasfeest, naar het feest zoals we dat nu kennen.[3]

Sinterklaas is in de loop der eeuwen getransformeerd van een beschermheilige van de kinderen, via een boeman en hardhandige pedagoog, naar een folkloristische kindervriend. Ondeugendheden staan in de moderne vorm van het feest genoteerd in het Boek van Sinterklaas en het kind moet de goedheiligman beloven niet meer in herhaling te vallen. De zak van Sinterklaas is er niet meer voor om kinderen mee te nemen naar Spanje maar om de geschenken in te vervoeren.

De surpriseavond, de uitwisseling van geschenken in vermakelijke verpakkingen begeleid door belerende of gekscherende gedichten, is een relatief nieuw fenomeen. Nu is dat vrij gebruikelijk, maar volgens een enquête in 1943 van het Meertens Instituut werd dat toen maar sporadisch gedaan.[15]

Zwarte Piet

Sint-Nicolaas en zijn knecht, hier nog gekleed als een page. (Jan Schenkman, 1850) 1rightarrow blue.svg Zie Zwarte Piet voor het hoofdartikel over dit onderwerp. Sinterklaas had aanvankelijk geen helper[bron?], maar in 1850 introduceerde Schenkman in zijn leesboekje Sint Nicolaas en zijn Knecht drie nieuwe zaken, die allemaal een vaste plaats hebben gekregen in de sinterklaasfolklore: een knecht voor Sinterklaas, de intocht en de stoomboot.[bron?] Die knecht had in zijn boekje nog geen naam, hij was een gekleurde jongeman, gekleed als een page. In de loop der tijd heeft hij verschillende namen gehad; zo heette hij bijvoorbeeld Jan de knecht, Trappadoeli, Nicodemus, Assiepan, Sabbas, Hans Moef, Pikkie, Robbert, Krik-krak, Micheltje, Hansje van Vese (of Hansje van Kese), Jacques Jour (of Sjaak Sjoor).[15] In 1859 werd voor het eerst een artikel gedrukt waarin hij Pieter wordt genoemd,[noten 7][noten 8] en in 1895 was Zwarte Piet al in zwang geraakt.[noten 9] Het bleef niet bij één Zwarte Piet; in 1880 traden al twee knechten op.[noten 10] Na de Tweede Wereldoorlog organiseerden Canadese militairen in Nederland een sinterklaasviering met een massa Zwarte Pieten.[16] Sindsdien wordt Sinterklaas vergezeld door vele Pieten, tegenwoordig vaak met voor ieder een eigen taak, onder leiding van een Hoofd-Piet. Terwijl Sinterklaas altijd statig en gedistingeerd is, gedragen de Pieten zich als acrobaten en grappenmakers die vaak kwajongensstreken uithalen.

Gaandeweg rezen er echter, met name vanuit andere landen en uit naam van de VN, ook steeds meer bezwaren tegen het uiterlijk van Zwarte Piet, ingegeven door het associëren hiervan aan de slavernij. In 2013 laaide de discussie hierover zover op dat er een werkgroep in het leven werd geroepen die moest onderzoeken of de sinterklaastraditie racistische elementen bevatte.[17] Het sinterklaasfeest ging dat jaar echter gewoon door in zijn traditionele vorm. In datzelfde jaar werd het Nederlandse sinterklaasfeest ingediend bij het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed. Dit centrum moest het feest goedkeuren, zodat het geplaatst kon worden op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het sinterklaasfeest is al eerder op de Belgische nationale inventaris geplaatst.[18] In augustus 2014 kwam het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed met een eerste alternatief waarin enkele zaken waren aangepast. Zo zag Zwarte Piet er niet meer uit als een Moor, maar had hij zwarte vegen in zijn gezicht als van roet.[19] In 2015 begon men ook in Vlaanderen het uiterlijk van Zwarte Piet aan te passen.

Varianten op Sinterklaas Nederlandse en Belgische varianten Het sinterklaasfeest wordt in vrijwel geheel België en Nederland gevierd.

In de Nedersaksische dialecten van Noordoost-Nederland wordt Sinterklaas Sunterklaos, Sunderklaos of Sunneklaos genoemd, zoals in het aangrenzende Noord-Duitsland. In het Limburgs heet hij Sinterklaos.

Op de Waddeneilanden wordt het sinterklaasfeest vanouds op een andere manier gevierd. Hier kent men rond 5 december Sunterklaas of Sunneklaas. In de straten lopen de mannen gemaskerd en verkleed als 'Sunneklazen', 'Klaasomes', 'Sunderums' of 'Sunterklazen' rond. Vrouwen en kinderen moeten binnenshuis blijven. Wie buiten komt krijgt 'slaag'. De uitdaging is, om toch buiten te lopen en de mannen te ontwijken. Op Ameland zijn de baanvegers, Oude Sinterklazen en omes bekend. Op Terschelling vegen de streetfegers de straten leeg voordat de Sunderums (Sintheer-omes) de huizen bezoeken. Op Schiermonnikoog wordt Klozum (Klaasoom) gevierd, hier doen ook vrouwen mee aan de maskerade. Op Texel wordt, precies een week na het sinterklaasfeest, het feest Ouwe Sunderklaas gehouden. Verkleed en gemaskerd voeren de dorpsbewoners op straat toneelstukjes op, waarin gebeurtenissen van het achterliggende jaar op de hak worden genomen. Volgens achterhaalde theorieën uit de 19e en 20e eeuw ging het om een heidens feest, bedoeld om de boze geesten te verjagen. Het gebruik stamt waarschijnlijk eerder uit de 17e en 18e eeuw, toen een groot deel van de mannelijke bevolking van het vroege voorjaar tot laat in de herfst werkzaam was op de Hollandse vloot of als walvisvaarders. Het sinterklaasfeest markeert hun thuiskomst.[bron?]

In Grouw (Grou) in Friesland viert men op 21 februari Sint Piter.

In Deventer was het tot en met 2010 traditie dat de intocht van Sinterklaas op 5 december plaats vond.

Ook in Vlaanderen heeft het sinterklaasfeest concurrentie: in sommige streken, in de regio van Aalst en in de Westhoek (Ieper, Veurne en Poperinge) en in de regio van het Waasland Beveren wordt op 11 november Sint-Maarten vereerd. De bijbehorende legende is die van Martinus van Tours. Zie ook Sint-Maarten; overlapping met sinterklaasfeest.

In Wallonië is het gebruikelijk om Sinterklaas af te beelden op een ezel.[20]

Sinterklaas in andere landen

Dr. Nigelaüs / Samichlaus (met staf) en Knecht Ruprecht (met roe)

St.-Nicolaas met korf en roe, 1873

Nikola deelt cadeaus uit in Kroatië, 2011 Het sinterklaasfeest wordt in verschillende vormen in heel Europa gevierd van Frankrijk tot Bulgarije en van Italië tot Oekraïne. Maarten Luther schafte het sinterklaasfeest af in 1535; het Kerstkind wordt de brenger van geschenken. Toch bleef het gebruik bestaan. Ook werden de gebruiken rondom Sinterklaas meegenomen naar de Verenigde Staten, waar de naam in sommige gevallen verbasterde in Santa Claus (de kerstman).

In het Noord-Franse Lotharingen wordt het sinterklaasfeest gevierd op 6 december. Sint-Nicolaas is de beschermheilige van deze streek. De hulp van Sinterklaas heet Père Fouettard (de zweepvader) en is een roodharige man met een woeste rode baard en een grote mantel met hoofdkap. Père Fouettard heeft drie kinderen afgeslacht[bron?] en Sinterklaas heeft deze kinderen weer tot leven gebracht, waarna Père Fouettard de hulp van Sinterklaas werd. Père Fouettard strafte stoute kinderen met de zweep (tegenwoordig geeft hij in dat geval een zweepje aan het kind).

In het Duitstalige deel van Zwitserland heet Sinterklaas St. Nikolaus of Samichlaus of Santiglaus en zit hij op een ezel. De hulp heet Schmutzli. Er worden rijmpjes opgezegd in plaats van liedjes gezongen en hij komt niet uit Spanje, maar uit het bos. In Oostenrijk viert men het feest van Nicolo, z'n helpers heten krampussen en zien eruit als duivels.

In Luxemburg komt Kleeschen of Zinniklos uit de hemel en bezoekt met zijn duistere gezel (Houseker of Hǒséker) het land. De persoon die de Houseker speelt wordt uitgedost als een paard en meegevoerd aan een ketting. In andere gevallen rijdt hij op een paard of probeert als schimmelrijder te verschijnen. In weer een andere vorm is hij bekleed met stro en draagt de ketting zelf.

In de Duitse stad Bremen vieren de kinderen op 6 december het feest van Sünnerklaas. Een Zwarte Piet is er niet bij. De kinderen lopen van winkel tot winkel, waarbij ze liedjes zingen en rijmpjes opzeggen. Daarvoor krijgen ze cadeautjes. Vroeger waren deze liedjes in het Nederduits, maar sinds de jaren zestig van de 20e eeuw verdween deze traditie en zongen ze voortaan in het Duits. Ook in het door Nederlandse emigranten gestichte stadje Friedrichstadt in Sleeswijk-Holstein werd tot in de 19e eeuw het sinterklaasfeest gevierd.

Op de Duitse Waddeneilanden kende men tot in de 19e eeuw gemaskerde gestalten zoals op de Nederlandse Wadden, bijvoorbeeld het Hulken op het eiland Amrum en het Rummelpottlaufen op Sylt en Föhr, maar dan in de tijd rond kerst en Nieuwjaar. Op Wangerooge was Sunnerklaus een verklede en gemaskerde persoon, die kleine kinderen op kerstavond schrik aanjoeg; in het nabijgelegen Jeverland werd hij Knecht Ruprecht genoemd, elders ook wel Bullerklas.[bron?]

In Tsjechië verkleden kinderen zich in trio's als Sinterklaas, de duivel en een engel, en gaan ze op de avond van 5 december van deur tot deur om liedjes te zingen voor de bewoners. Hun beloning is snoepgoed.

De manier waarop Sinterklaas aankomt, verschilt in de verschillende landen. Maar het is bijna altijd in een of andere vorm van een processie van een heilige, zoals die bekend is uit het katholieke geloof. De oudste intocht per boot is die van Bari, die sinds 1087 jaarlijks plaatsvindt. In de Duitse gemeente Blomberg is Sinterklaas sinds 1965 al een begrip. Deze zogenaamde Blombergse Sinterklaas is overgewaaid uit Nederland. In de grensgebieden wordt op sommige plekken ook het sinterklaasfeest gevierd.

Hoewel in de loop der eeuwen Nederlanders naar Zuid-Afrika zijn geëmigreerd, is het sinterklaasfeest er niet in de geschiedenis ingebed. Incidenteel wordt het wel gevierd, maar voor een duiding van het feest wordt naar de Nederlandse traditie gewezen.

In Rusland werden alle vormen van religie tijdens het communistisch tijdperk onderdrukt. Zo verdween in de 20e eeuw ook Sinterklaas en werd vervangen door Ded Moroz (Grootvader Vorst). Ded Moroz komt niet langs op 5 of 6 december of met kerst, maar op oudjaarsdag.


Sinterklaas met de duivel en engelen tijdens een viering van Slowaakse immigranten in Canada


Uitbeelding van Nicolo in Salzburg (met krampussen en engel)


Nikolaus (met staf) en krampus (met zak en roe), 1896


Traditionele rondrit door de stad op ezel, 6 december, Fribourg


Père Fouettard (met zak en ketting), 1953


Sinterklaas en Zwarte Pieten op Montessorischool in Malang, Tropenmuseum, 1935


Nikolaus, Krampus en Knecht Ruprecht, 1986


Mikulas, 5 december 2010, Servië


St.-Niklaas in Oost-Friesland, Das festliche Jahr in Sitten, Gebräuchen und Festen der germanischen Völker, 1863


Afbeelding uit 1912 Germaanse en Noordse parallellen 1rightarrow blue.svg Zie ook Germaanse mythologie en Noordse mythologie

Grýla en de Jólasveinar, stoute kinderen worden meegenomen in de zak Het rijden over de daken wijst mogelijk naar de Noordse oppergod Odin, die deze kunst ook beheerste (zie ook Wilde Jacht en Schimmelrijder). Nicolaas' uiterlijk zou ook overeenkomen met het uiterlijk van Odin.[21] Odin reed op een schimmel, de achtbenige Sleipnir, waarmee hij door de lucht vloog.

De cadeautjes voor het paard van Sinterklaas, die voor de kachel worden gezet zodat ze door de schoorsteen meegenomen kunnen worden, verwijzen naar de offers die aan de god werden geschonken.[bron?] (Vreugde)vuren werden vervangen door een vuur, open haard.

Er bestaan geen historische documenten die een oorsprong uit de Germaanse mythologie aantonen, maar Germaanse elementen kunnen toch niet klakkeloos worden genegeerd.[22]

De overlevering van de verklaring van het sinterklaasfeest uit Germaanse gebruiken wordt ook beïnvloed door de Nazitijd. Hoewel het sinterklaasfeest in Duitsland een kleine rol speelde, werd het net als andere traditionele feesten een onderdeel van de Groot-Germaanse propaganda. Ook in de niet nationaalsocialistische pers verschenen voor die tijd al artikelen die wezen naar een eventuele Germaanse oorsprong, maar voor de Nederlandse nationaalsocialistische volkskundigen stond die duiding van het sinterklaasfeest wel vast. De argumenten die daarvoor werden aangevoerd waren van hetzelfde kaliber als die van de pseudowetenschappelijke en propagandistische instituten Ahnenerbe en Amt Rosenberg.[23]

Televisie 1rightarrow blue.svg Zie ook Lijst van sinterklaasprogramma's en -films Bestand:Eindhoven- intocht van St. Nicolaas-526232.ogv Polygoonjournaal over de intocht van Sinterklaas in Eindhoven, uitgezonden op 1 november 1941. Sinterklaas behoort inmiddels tot de standaardpersonages op de televisie. Er zijn over de jaren talloze sinterklaasprogramma's gemaakt en ook in de bioscoop is de goedheiligman niet ongezien.

Nederland Lange tijd was er op de Nederlandse televisie een standaardgroepje dat verscheen in (bijna) alle sinterklaasprogramma's: Sint Bram van der Vlugt, Hoofdpiet en Wegwijspiet. Eind jaren negentig begonnen steeds meer zenders sinterklaasprogramma's die, naast de standaardcast, ook andere karakters prominent in het verhaal betrokken. Gevolg is dat het standaardgroepje steeds minder te zien was, en er anno 2008 een grote variëteit aan Pieten is. Hieronder een lijst van de bekendste karakters en acteurs.

Bij de publieke omroep is nog steeds één televisiesint. Vanaf 2011 nam Stefan de Walle deze rol over van Bram van der Vlugt.[noten 11] Bij het tv-programma PAU!L van Paul de Leeuw verscheen toch nog Van der Vlugt.

De bekendste Nederlandse sinterklaasprogramma's zijn het Sinterklaasjournaal en De Club van Sinterklaas. Het Sinterklaasjournaal is een journaal waarin alle gebeurtenissen omtrent Sinterklaas zouden worden uitgezonden, plus kort nieuws en een weervoorspelling. Het wordt uitgezonden op NPO 1 (2001 - heden) en bij NPO Zapp op NPO 3.

De Club van Sinterklaas is sinds 1999 een dagelijkse soapserie rondom Sinterklaas en de Zwarte Pieten. De voormalige jaarlijkse theatershow Het Feest van Sinterklaas sloot aan op deze serie, die datzelfde jaar (1999) bij RTL 4 begon. De Club en Het Feest werden sinds 2000 pas samen uitgezonden op Fox Kids, vanaf 2005 Jetix en in 2009 zond RTL 4 de televisieserie uit. Het Feest van Sinterklaas ging datzelfde jaar (2009) naar SBS 6 en werd tevens voor het laatst georganiseerd. Weer datzelfde jaar kwam RTL 4 met een concurrerend theatraal popconcert rondom de sinterklaassoap, genaamd Het Club van Sinterklaas Feest, maar viel voor de jeugdserie zelf het doek. In 2012 kwam er een vervolgende doorstart in de bioscoop, en Het Club van Sinterklaas Feest is sinds 2009 een jaarlijkse traditie.

Acteurs Jan Gajentaan was vanaf 1950 de Amsterdamse sinterklaas en tevens de eerste "nationale" televisiesinterklaas. In 1960 werd zijn rol overgenomen door Dick van Bommel (de landelijke intocht op televisie was dat jaar die van Rotterdam), maar de twee opvolgende jaren zou Gajentaan weer Sinterklaas zijn. In 1963 werd zijn rol (in Amsterdam) overgenomen door Gerard de Klerk. Vanaf 1964 was de landelijke intocht op tv elk jaar in een andere plaats, en werd Adrie van Oorschot de landelijke sinterklaas.

Rol Acteur Periode (jaren) Bekend van onder andere Sinterklaas Jan Gajentaan 1952-1959 en 1961-1963 Landelijke Intocht, Intocht in Amsterdam Dick van Bommel 1960 Landelijke Intocht, Intocht in Rotterdam Gerard de Klerk 1964 Landelijke Intocht, Intocht in Amsterdam Adrie van Oorschot 1965-1985 Landelijke Intocht / 1968 Het zoekgeraakte boek / 1970 De witte Piet / 1971 Een huis in een schoen / 1972 Het jaar van Zwarte Piet / 1973 De droom van Sinterklaas / 1977 Sinterklaas is jarig / 1978 Mikke makke marsepein / 1979 Het boek van Jaap Bram van der Vlugt 1986-heden Landelijke Intocht (1986-2010) / Diverse films, series en gastoptredens (1986-heden) / De Club van Sinterklaas (1999, 2001-2007, 2009) / Het Feest van Sinterklaas (1999-2007) / Sinterklaasjournaal (2001-2010) / Bennie Stout / Pak van Mijn Hart / Reclame Bol.com (2014) Stefan de Walle[24] 2011-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Fred Butter 2000, 2008 Het Grote Sinterklaasverhaal / De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas Fred van der Hilst 2006, 2009-heden Sinterklaas & Pakjesboot 13 / Slot Marsepeinstein / Welkom Sinterklaas Robert-Jan Wik 2004-2008 Sinterklaas en het Geheim van de Robijn / Sinterklaas en het Uur van de Waarheid / Sinterklaas en het Geheim van het Grote Boek Wim Rijken 2009-heden Sinterklaas en de Verdwenen Pakjesboot / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / Sinterklaas en het Raadsel van 5 December / Sinterklaas en de Pepernoten Chaos Robert ten Brink 2010-2012 Het Club van Sinterklaas Feest Peter Faber 2012 Sint & Diego: De Magische Bron van Myra Wilbert Gieske 2012-heden De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter / De Club van Sinterklaas & de Pietenschool Hans Kesting 2012-heden in show van Paul de Leeuw Hoofdpiet Piet Römer 1968-1983 Landelijke Intocht Frits Lambrechts 1984-1993 Landelijke Intocht Erik de Vogel 1994-1997 Landelijke Intocht / Telekids Erik van Muiswinkel 1998-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / De Club van Sinterklaas Wegwijspiet Michiel Kerbosch 1981-2005, 2006 Landelijke Intocht / Diverse films, series en gastoptredens (1981-2006) / Sinterklaasjournaal / De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas / Telekids / Sinterklaas & Pakjesboot 13 Coole Piet Diego Harold Verwoert 2001-heden De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas / Het Club van Sinterklaas Feest / Sinterklaas en het Geheim van het Grote Boek / Sinterklaas en de Verdwenen Pakjesboot / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / Sinterklaas en het Raadsel van 5 December / Sint & Diego: De Magische Bron van Myra / Sinterklaas & Diego: Het Geheim van de Ring Verslaggeving Mies Bouwman 1952-1963, 1965-1972 Landelijke Intocht Wim Quint 1964 Landelijke Intocht Hannie Lips 1964 Landelijke Intocht Herman Broekhuizen 1964 Landelijke Intocht Sonja Barend 1976 Landelijke Intocht Wieteke van Dort 1977, 1979 Landelijke Intocht Koos Postema 1979 Landelijke Intocht Edwin Rutten 1973, 1984 Landelijke Intocht Voice-over en verslaggeving Aart Staartjes 1982-1983, 1985-2001 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Nieuwslezer Diewertje Blok 2001-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Verslaggeving Rik Hoogendoorn 2002-2006 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Jeroen Kramer 2007-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Dolores Leeuwin 2004, 2012-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Chefpiet Don van Dijke 1997-heden De Club van Sinterklaas / Slot Marsepeinstein / Telekids / Sinterklaas & Pakjesboot 13 / Hallo met Sinterklaas Huispiet Maarten Wansink 2001-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / Zapp Sinterklaasfeest Rijmpiet Hugo Haenen 1997-2002 Landelijke Intocht / Het Feest van Sinterklaas Jeroen van Koningsbrugge 2005 Sinterklaasjournaal Rare Piet Rob Kamphues 2003-2010, 2012 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Sorrypiet Marc-Marie Huijbregts 2003-2010 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Paardenpiet Anne Rats 2001-2005, 2007, 2009 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Pietje Paniek Jochem Myjer 2009-2010, 2012-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal Testpiet Beryl van Praag 2001-heden De Club van Sinterklaas / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter Muziekpiet Wim Schluter 1999-heden De Club van Sinterklaas / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter Opa Piet Peter Faber 2014 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Zapp Sinterklaasfeest Paard Amerigo 1952-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / De Club van Sinterklaas / Slot Marsepeinstein / Het Club van Sinterklaas Feest (1) voor de commerciële omroepen

Vlaanderen Sinds 1993-1994 wordt in Vlaanderen het programma Dag Sinterklaas uitgezonden. Deze reeks eindigt op 5 december met de laatste aflevering waarin de Sint vertrekt om het snoep en speelgoed langs huizen te brengen en daarna terug reist naar Spanje. De acteur Jan Decleir speelt hierin de hoofdrol, Vlaamse kinderen groeien dan ook op met dit beeld van de Goedheiligman. Naar Nederlands voorbeeld speelt hij ook mee in de Nederlandse film Het paard van Sinterklaas en het vervolg Waar is het paard van Sinterklaas?.

Acteurs Rol Acteur Periode (jaren) Bekend van onder andere Sinterklaas Jan Decleir 1993, 2003-heden Dag Sinterklaas Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint Sinteressante dingen Zwarte Piet Frans Van der Aa 1993, 2003-heden Dag Sinterklaas Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint Sinteressante dingen Ramon Iglesias Pieter Embrechts 2003-2005, 2007-2008, 2010-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint Conchita Garcia Els Dottermans 2004-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint Sinteressante dingen Kapitein Paelinckx Adriaan Van den Hoof 2003, 2005-2007, 2009-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint Sinteressante dingen Kapitein Verscheepen Tom Van Dyck 2004-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint Sinteressante dingen Professor Van den Uytleg Lucas Van den Eynde 2006-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint Sinteressante dingen Trivia Bij wijze van grap heeft het Nederlands Normalisatie-instituut een norm gemaakt waarin op humoristische wijze is vastgelegd hoe Sinterklaas gevierd dient te worden, NEN 0512 genaamd. Het Belgische postbedrijf bpost heeft een aparte postcode ingesteld om kinderpost aan Sinterklaas beter te kunnen verwerken. Het gebruik ervan voorkomt dat de post eerst automatisch wordt doorgestuurd naar Spanje. Er hoeft geen postzegel op als de postcode '0612 Hemel' wordt gebruikt. Bpost bezorgt vervolgens een kleine attentie. In november 2007 stelde het Nederlands Centrum voor Volkscultuur voor om van 5 december een nationale feestdag te maken, omdat het sinterklaasfeest het meest populaire volksfeest van Nederland is. Zie ook Hulpsinterklaas Sint Nicolaasga (dorp in Nederland, net als Sinterklaas genoemd naar Nicolaas van Myra) Sint-Nicolaaskerk (Amsterdam) Sint-Niklaas (Vlaamse stad onder het patronaat van de Heilige Nicolaas van Myra) Externe links Jan Schenkman Jan Schenkman en kinderboeken, Koninklijke Bibliotheek Tekst en illustraties van Jan Schenkmans Sint Nicolaas en zijn knecht, 1850 Overig Het Meertens Instituut over het sinterklaasfeest Ter Gouw, Jan, De volksvermaken, 1871 Sinterklaas, Amsterdam en de Sint-Nicolaaskerk op amsterdam.nl Rituelen en Tradities: Sinterklaas. Jef de Jager (en) St. Nicholas center Informatie over het sinterklaasfeest wereldwijd Nederlands Normalisatie-instituut (NEN): Sinterklaasnorm. Herziene versie, 2010. Beeld en Geluid Wiki: Aankomst Sinterklaas Bronnen, noten en/of referenties Faber, Paul (red.), Sinterklaas overzee. Avonturen van een reislustige heilige. Amsterdam, KIT Publishers, 2006, ISBN 90 6832 490X. Groot, A.D. de, Sint Nicolaas, patroon van liefde. Een psychologische studie over de Nicolaus-figuur en zijn verering in vroeger eeuwen en nu. Amsterdam, Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, 1949. Helsloot, John en Eugenie Boer, Het Sinterklaasboek. Zwolle, Waanders, 2009. Janssen, Louis, Nicolaas, de duivel en de doden. Opstellen over volkscultuur. Baarn, Ambo, 1993, ISBN 90 263 1275X. Schenkman, Jan, Sint Nicolaas en zijn knecht. Amsterdam, G. Theod. Bom, 1850. Verwijs, Eelco, De Christelijke Feesten. I. Sinterklaas. Den Haag, Martinus Nijhoff, 1863. Infoblad Sint Nicolaas Utrecht, Museum Catharijneconvent, 2009 Noten Omhoog ↑ scholieren kregen 1 pond groten (geld) voor hun vrijaf Omhoog ↑ scholieren krijgen voor het feest van St. Nicolaas en hun bisschop (Sinterklaas) 5 pond en 4 schelling Omhoog ↑ honing, sinterklaaskoek en taart voor de kinderen, ter ere van hun patroon St. Nicolaas Omhoog ↑ Verwijs (1863) pp.73-74: Eelco Verwijs noemt in zijn boek een aantal lokale varianten op het lied. In Amsterdam (en Deventer) gebruikte men net als in New York de regels "...Rijd er mee naar Amsterdam / Van Amsterdam naar Spanje / ..." Hij vermeldt er geen datum bij, maar het is waarschijnlijker dat de tekst destijds verhuisd is van Nederland naar New York dan andersom. Aangenomen kan dus worden dat de tekst al voor 1810 moet hebben bestaan. In West-Vlaanderen zong men de volgende tekst: "Sinte Niklaes van Tolentyn / Breng mij mee wat lekkerding / Wy ryden meê naar Spanje / Om appelkens van Oranje / Om appelkens van Condé / Breng myn broerken ook wat meê." Nicolaas van Tolentino was een Italiaanse heilige uit de 13e eeuw. Omhoog ↑ Verwijs (1863) pp. 76-78: De zinsnede "...Rijd er mee naar Amsterdam / Van Amsterdam naar Spanje..." komt overigens ook in andere Nederlandstalige volksliedjes voor, en in een Duits volkslied luidt het: "...Von Brabant nach Engelland / Von Engelland nach Spanien / Mit Aepfeln und Kastanien!" Zelfs in een Italiaans zonnelied komt een dergelijk metrum voor: " ...Ca voglio ire n' Franza / Da Franza a Lombardia / Dove sta Madamma Lucia" Omhoog ↑ Schenkman was in zijn tijd niet de enige die Sinterklaas met Spanje verbond. P.A. de Génestet schreef in 1849 het gedicht "De Sint-Nikolaasavond" waarin hij in vers 61 het heeft over al die sprookjes (...) die ge u herinren zult nog uit uw kinderdagen zoals u komt zóó uit Spanje?. Omdat er wordt verwezen naar "sprookjes uit uw kinderdagen" was de combinatie Sinterklaas en Spanje al voor 1849 in bredere kring gebruikelijk. Genestet laat echter in het midden of hij verwijst naar het lied zoals Pintard dat publiceerde, of naar Spanje als domicilie van Sinterklaas. Schenkman is voor zover bekend de eerste die vastlegt dat Sinterklaas bisschop van Spanje is. Omhoog ↑ Anoniem, (1859) Amsterdam, 3 december. St. Nikolaas De Tijd, 6 december, p. 1: "Menigeen laat hem vergezellen door een ander personaadje, een ... die onder den naam van "Pieter mijn knecht" niet minder populair is dan de Heilige Bisschop zelf, ..."' Omhoog ↑ Mogelijk was de figuur Zwarte Piet vóór 1850 al gangbaar. De naam Pieter-mê-knecht werd in 1850, de tijd dat Schenkman zijn boekje publiceerde, namelijk ook al door Joseph Alberdingk Thijm gebruikt in een handgeschreven opdracht in een boekje St. Niklaasgoed, dat hij aan E.J. Potgieter stuurde. Waarschijnlijk was die naam bedoeld voor een knecht van Sinterklaas. En in 1884 beschreef Alberdingk Thijm in De Amsterdammer een sinterklaasfeest uit zijn jeugd (1828) waarin Sinterklaas werd vergezeld door een "kroesharige neger" die hij (in 1884) ook Pieter me knecht noemde. Of dit een geschminkte of een zwarte man was is niet bekend, net zo min of de naam Pieter me knecht, die Alberdingk Thijm op 64-jarige leeftijd gebruikte, in 1828 ook gebruikt was. Omhoog ↑ Anoniem, (1895) Stadsnieuws: Vandaag had het al flink gewaaid. Het nieuws van den dag Amsterdam: kleine courant, 6 december, dag, p. 6: "Maar gelukkig, Sinterklaas kan alles, ook met storm over de daken rijden en zijn paard ook en Zwarte Piet ook en we hebben daarom alle hoop ..." Omhoog ↑ Arnhemsche Courant 9-12-1880: "Bisschop Nikolaas reed in vol ornaat met zijne twee knechts met een vierspan rond" Het krantenartikel noemt knechten, maar het wordt niet duidelijk of het hier om Zwarte Pieten gaat. Omhoog ↑ Deze Sint had geen gelukkige start; bij de intocht droeg hij zijn mijter achterstevoren. Referenties Omhoog ↑ Eerste intocht Sinterklaas in Venray, nieuwsarchief weekblad Peel en Maas, 8 december 1888 Omhoog ↑ St. Nicholas Center ↑ Omhoog naar: a b Sinterklaas Meertens Instituut. Url bezocht op 20 februari 2012 Omhoog ↑ Dossier Sinterklaas Koninklijke Bibliotheek Omhoog ↑ Verwijs, Eelco (1863) De christelijke feesten. Den Haag: Martinus Nijhoff. pp. 26-27 Omhoog ↑ Zie het Gemeente, Keurboek.jpg Keurboek van Delft Omhoog ↑ "Maarten Luther verzette zich tegen Sinterklaasfeest", CIP.nl, 17 november 2010 Omhoog ↑ Vroegmiddelnederlands woordenboek: senterclaesbunre Omhoog ↑ Pijnenburg, W.J.J. (1986) "Sinterklaas van Oudenbiezen", Naamkunde. Jaargang 20. Instituut voor Naamkunde, Leuven / P.J. Meertens-instituut, Amsterdam 1988 Omhoog ↑ Prent met vers, gepubliceerd door John Pintard, 1810 Omhoog ↑ Knip, K. An orange for Christmas NRC Handelsblad - Wetenschap, pagina 13, 4 december 2010 Omhoog ↑ Benthem, H. van (2009) Sint-Nicolaasliederen: oorspronkelijke teksten en melodieën blz 61. Leidschendam: Kemper Conseil Publishing Omhoog ↑ St. Nikolaas bij een snoeper uit Sint Nikolaas en zijn knecht van Jan Schenkman Omhoog ↑ Strouken, Ineke e.a. (...) Sinterklaas. Van heilige tot kindervriend Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed ↑ Omhoog naar: a b Helsloot, J.I.A. (2001) De opkomst van Sinterklaas als nationaal feest in Nederland. Een schets op grond van twee volkskundevragenlijsten van het Meertens Instituut. In: Faszination Nikolaus. Kult, Brauch, Kommerz, (pp. 104-139). Omhoog ↑ Sijs, Nicoline van der (2009) Cookies, Coleslaw, and Stoops Amsterdam: Amsterdam University Press p. 254 Omhoog ↑ Kamer mengt zich in Zwarte Piet-discussie, nrc.nl, 22-10-2013 Omhoog ↑ Meertens instituut Omhoog ↑ Sint moet groter gevolg en roetpiet krijgen, elsevier.nl, 31-08-2014 Omhoog ↑ Geschiedenis van Sinterklaas Figurentheater Propop vzw Omhoog ↑ M. Otten, Edda, (Amsterdam: ANBO, 2004), Het lied van Regin (aantekeningen) en het lied van Fafnir (aantekeningen) Omhoog ↑ Roelofs, D. (2009) Zwarte Piet, wie kent hem niet... Een onderzoek naar de ontwikkeling in de beeldvorming van Zwarte Piet in Nederlandse televisieseries Amsterdam: UvA Scripties Online Omhoog ↑ Jansen, L. (1999) Feest in oorlogstijd. Kerstmis en Sinterklaas tijdens de Duitse bezetting. Omhoog ↑ Van der Vlugt stopt met Sinterklaas, RTL Nieuws, 21 mei 2011 Wikimedia Commons Zie de categorie Sinterklaas van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. Sinterklaasfeest Pakjesavond: Lootjes trekken · Sinterklaasdobbelen · Surprise Zwarte Pieten: Hoofdpiet · Wegwijspiet · Coole Piet Diego Snoepgoed: Bisschopswijn · Borstplaat · Boterletter · Chocoladeletter · Chocolademunten · Karolientjes · Kruidnoten · Marsepein · Pepernoten · Schuimpje · Speculaas · Strooigoed · Taaitaai Media: De club van Sinterklaas · Het Sinterklaasjournaal · Slot Marsepeinstein · Het grote Sinterklaasverhaal · Dag Sinterklaas · Kleine Klaas Liedjes en gedichten: Sinterklaas is jarig · Sinterklaas, wie kent hem niet · De streken van tante Toets · Paniek in de confettifabriek Intocht: Vlag van Nederland Intocht van Sinterklaas · Pakjesboot 12 | Vlag van België Hij komt, hij komt... De intrede van de Sint Overig: Amerigo · Nicolaas van Myra Categorieën: Personage uit folkloreSinterklaasfeest Navigatiemenu Niet aangemeldOverlegBijdragenRegistrerenAanmeldenArtikelOverlegLezenBrontekst bekijkenGeschiedenis

Zoeken Artikel Hoofdpagina Vind een artikel Vandaag Etalage Categorieën Recente wijzigingen Nieuwe artikelen Willekeurige pagina Informatie Gebruikersportaal Snelcursus Hulp en contact Donaties Hulpmiddelen Links naar deze pagina Verwante wijzigingen Bestand uploaden Speciale pagina's Permanente koppeling Paginagegevens Wikidata-item Deze pagina citeren Afdrukken/exporteren Boek maken Downloaden als PDF Printervriendelijke versie In andere projecten Mediabestanden In andere talen Deutsch English Español Føroyskt Frysk עברית 한국어 Plattdüütsch Norsk nynorsk Norsk bokmål Papiamentu Polski Русский Simple English Српски / srpski Svenska Tagalog Koppelingen bewerken Deze pagina is het laatst bewerkt op 16 jan 2016 om 21:23. De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie. Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de Wikimedia Foundation, Inc., een organisatie zonder winstoogmerk.

Op 5 december (of op 1,2,3,4 december) ga je de surprises mee naar school nemen. Je zet je surprise in het klaslokaal neer, en die dag ga je met je klas de hele dag surprises openmaken.

Intocht

De intocht van Sinterklaas vind ieder jaar plaats in november. De intocht van Sinterklaas in 2015 zal op 14 november plaatsvinden in Meppel. Het is de eerste keer dat Sinterklaas in Meppel aankomt. Vorig jaar, in 2014, kwam Sinterklaas aan in Gouda.

Pakjesavond

Voor de Tweede Wereldoorlog was er nog geen pakjesavond. Dat komt doordat weinig mensen dat toen konden betalen. Toen er meer welvaart (geld) was, konden er meer cadeautjes worden gekocht voor de kinderen. Schoentje zetten op pakjesavond was na de Tweede Wereldoorlog heel gewoon. Veel kinderen dachten dat Sinterklaas de pakjes voor de deur zette en aanbelde. Daarom gingen de kinderen altijd boven kijken of hij er al aan kwam. Eerst gaven de ouders hun kinderen allemaal zelfgemaakte cadeautjes, maar later kochten de ouders gewone cadeautjes uit de winkel. Eerst waren de pakjes alleen voor kinderen bedoeld. Tegenwoordig geven volwassenen, meestal anoniem, elkaar ook cadeautjes in de vorm van een surprise (cadeautjes ingepakt in een mooi knutselwerk). Er wordt door middel van "lootjes trekken" bepaald wie voor wie een surprise moet maken. Meestal stoppen ze er ook een mooi Sinterklaasgedicht bij.

In België kennen ze geen pakjesavond, daar viert men meestal pakjesochtend.

De datum van pakjesavond is eigenlijk heel simpel te verklaren, hier moeten we alleen wel diep voor in de tijd teruggaan. Vroeger begon een nieuwe dag niet om 12 uur 's nachts zoals nu, maar om 6 uur 's avonds. Vroeger na 6 uur in de avond was het dus al direct 6 december, de sterfdag van Sinterklaas welke wij nu kennen als het Sinterklaasfeest. Daarom valt pakjesavond in Nederland niet op 6, maar op 5 december.

Sinterklaas zijn kleding

De kleding van Sinterklaas lijkt op de kleding van een bisschop, maar er zijn hele duidelijke verschillen. Sinterklaas is namelijk geen bisschop. Het eerste wat Sinterklaas meestal aan heeft is een rokje, daaroverheen heeft hij een tabberd, daaroverheen heeft hij een albe (een albe is die witte jurk die Sinterklaas altijd aan heeft). De stola (die rode band met dat gouden kruis erop) houdt die albe op zijn plaats. Sinterklaas heeft ook een mijter op zijn hoofd, die is rood met een gouden kruis, dat is gewoon typisch Sinterklaas.

Zwarte Piet

Sinterklaas kreeg rond het midden van de 19e eeuw ook een knecht, dit was Zwarte Piet. Eerst zag Zwarte Piet er nog wat anders uit en gedroeg hij zich ook anders. Eerst was er nog maar één Zwarte Piet, na de Tweede Wereldoorlog zijn het er een heleboel geworden. Vervolgens is Zwarte Piet heel lang hetzelfde gebleven. Sinds het begin van deze eeuw vinden steeds meer mensen dat Zwarte Piet moet veranderen omdat ze het racistisch vinden dat hij zo zwart is. Je ziet dan ook steeds vaker dat Zwarte Piet niet echt zwart meer is, maar meerdere kleuren heeft.

Sinterklaasliedjes

Het zingen van Sinterklaasliedjes is wel een van belangrijkste dingen van het hele Sinterklaasfeest. Want ja, als je niet zingt voor Sinterklaas, kan je ook geen cadeautjes verwachten. Er zijn heel veel verschillende Sinterklaasliedjes, de meeste daarvan zijn geschreven in de 19e eeuw. Enkele bekende liedjes zijn: Zie Ginds Komt de Stoomboot, Zie de Maan Schijnt Door de Bomen en Sinterklaasje Bonne Bonne Bonne. Deze liedjes waarschuwen kinderen dat ze wel lief moeten zijn. Kinderen die niet lief zijn krijgen de roe of een zakje zout, en dat willen de kinderen natuurlijk niet. Ook op pakjesavond en als Sinterklaas weer vertrekt zingen de meeste kinderen Sinterklaasliedjes.

Het Sinterklaasjournaal

In de periode van het Sinterklaasfeest is er tegenwoordig ook een journaal speciaal voor kinderen: het Sinterklaasjournaal. Er worden verslagen gedaan over belevenissen van Sinterklaas en elk jaar beleeft hij weer een ander avontuur. Het programma wordt gepresenteerd door Dieuwertje Blok. Sinds 2012 is er ook het Sinterklaasjournaal op internet. Dit is na de aflevering op tv, omdat ze te weinig tijd hebben op de tv. Het programma is te zien op Z@ppelin (NPO 1 en NPO 3) om 18.00.

Externe links

Opdracht

Spelletjes

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Sinterklaas&oldid=431668"