Kroatië: verschil tussen versies
(Klaar! (nu echt :))) |
k (Link naar doorverwijspagina Bus gewijzigd in Autobus met DisamAssist) |
||
| (47 tussenliggende versies door 12 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 7: | Regel 7: | ||
==Geschiedenis== |
==Geschiedenis== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Diocletian's Palace from the air.jpg|right|miniatuur|400px|Het [[Paleis van Diocletianus]] in Split, het huidige stadscentrum met zowel Romeinse als Middeleeuwse gebouwen]] |
===Prehistorie & Romeinse tijd=== |
===Prehistorie & Romeinse tijd=== |
||
Al in de [[prehistorie]] woonden er mensen in Kroatië. In verschillende grotten zijn overblijfselen gevonden van [[Neanderthalers]], een oude, uitgestorven mensensoort. Sommige van deze mensen leefden maar liefst 130.00 jaar oud, andere zo'n 20.000. De Neanderthalers stierven op een gegeven moment uit. Toen kwam de moderne mens aan in het gebied waar nu Kroatië ligt. In de 4e eeuw voor Christus kwamen de Kelten in Kroatië wonen, rond diezelfde tijd stichtten ook de [[oude Grieken]] hier koloniën. In ander volk wat hier toen woonde waren de [[Illyriërs]], dat zijn de voorouders van de huidige [[Albanië|Albanezen]]. |
Al in de [[prehistorie]] woonden er mensen in Kroatië. In verschillende grotten zijn overblijfselen gevonden van [[Neanderthalers]], een oude, uitgestorven mensensoort. Sommige van deze mensen leefden maar liefst 130.00 jaar oud, andere zo'n 20.000. De Neanderthalers stierven op een gegeven moment uit. Toen kwam de moderne mens aan in het gebied waar nu Kroatië ligt. In de 4e eeuw voor Christus kwamen de Kelten in Kroatië wonen, rond diezelfde tijd stichtten ook de [[oude Grieken]] hier koloniën. In ander volk wat hier toen woonde waren de [[Illyriërs]], dat zijn de voorouders van de huidige [[Albanië|Albanezen]]. |
||
| − | In de 2e eeuw voor Christus probeerden de [[Romeinen]] Illyrië, dat was toen de naam voor Kroatië en haar buurlanden, te veroveren. Na drie oorlogen lukte dit pas. Het [[Romeinse Rijk]] had nu een nieuwe provincie: ''Illyricum''. Maar tussen het jaar 6 en 9 voerden de bewoners een opstand. Keizer [[Augustus (keizer)|Augustus]] onderdrukte die en splitste Illyricum in twee nieuwe provincies: ''Pannonia'' in het noorden en ''Dalmatia'' in het zuiden. Honderd jaar later splitste keizer [[Trajanus]] Pannonia weer op in twee nieuwe provincies: ''Pannonia Inferior'' en ''Pannonia Superior''. |
+ | In de 2e eeuw voor Christus probeerden de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] Illyrië, dat was toen de naam voor Kroatië en haar buurlanden, te veroveren. Na drie oorlogen lukte dit pas. Het [[Romeinse Rijk]] had nu een nieuwe provincie: ''Illyricum''. Maar tussen het jaar 6 en 9 voerden de bewoners een opstand. Keizer [[Augustus (keizer)|Augustus]] onderdrukte die en splitste Illyricum in twee nieuwe provincies: ''Pannonia'' in het noorden en ''Dalmatia'' in het zuiden. Honderd jaar later splitste keizer [[Trajanus]] Pannonia weer op in twee nieuwe provincies: ''Pannonia Inferior'' en ''Pannonia Superior''. |
In het jaar [[224]] werd er in de provincie Dalmatia ene Diocles geboren. Diocles was de zoon van een (vrijgelaten) [[slaaf]] en ging bij het [[leger]]. Hij werkte zich uiteindelijk op tot [[keizer]] van het Romeinse Rijk en veranderde zijn naam in [[Diocletianus]]. Diocletianus is één van de bekendste keizers en dat is niet voor niks. Hij voerde een nieuwe munt in, verbeterde het leger en veranderde het bestuur van het rijk compleet. Hij splitste het in twee delen, zodat het rijk makkelijker zou zijn te besturen. Na een tijdje had hij alle zaakjes goed op orde en trad hij als enige Romeinse keizer ooit af, eigenlijk net zoals prinses Beatrix of koning Albert aftraden. Na zijn [[abdicatie]] ging Diocletianus wonen in [[Split]], waar hij het [[Paleis van Diocletianus]] had laten bouwen. De rest van zijn leven besteedde hij vooral aan zijn grote hobby: [[tuinieren]]. Na zijn dood werd hij begraven in het [[mausoleum]] van het paleis. Vandaag de dag is het Paleis van Diocletianus het centrum van Split. Het is een mix geworden van Romeinse en Middeleeuwse gebouwen en staat op de werelderfgoedlijst. |
In het jaar [[224]] werd er in de provincie Dalmatia ene Diocles geboren. Diocles was de zoon van een (vrijgelaten) [[slaaf]] en ging bij het [[leger]]. Hij werkte zich uiteindelijk op tot [[keizer]] van het Romeinse Rijk en veranderde zijn naam in [[Diocletianus]]. Diocletianus is één van de bekendste keizers en dat is niet voor niks. Hij voerde een nieuwe munt in, verbeterde het leger en veranderde het bestuur van het rijk compleet. Hij splitste het in twee delen, zodat het rijk makkelijker zou zijn te besturen. Na een tijdje had hij alle zaakjes goed op orde en trad hij als enige Romeinse keizer ooit af, eigenlijk net zoals prinses Beatrix of koning Albert aftraden. Na zijn [[abdicatie]] ging Diocletianus wonen in [[Split]], waar hij het [[Paleis van Diocletianus]] had laten bouwen. De rest van zijn leven besteedde hij vooral aan zijn grote hobby: [[tuinieren]]. Na zijn dood werd hij begraven in het [[mausoleum]] van het paleis. Vandaag de dag is het Paleis van Diocletianus het centrum van Split. Het is een mix geworden van Romeinse en Middeleeuwse gebouwen en staat op de werelderfgoedlijst. |
||
| Regel 18: | Regel 18: | ||
===Middeleeuwen: Hongaren en Osmanen=== |
===Middeleeuwen: Hongaren en Osmanen=== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Oton Ivekovic, Krunidba kralja Tomislava.jpg|left|300px|miniatuur|De kroning van [[Tomislav]] op een schilderij uit 1904]] |
| − | De Illyriërs en de Romeinen maakten plaats voor een nieuw volk: De [[Slaven]]. Zij zijn de voorouders van de huidige Kroaten. De Slaven stichtten hier twee hertogdommen. Er kwamen veel [[Christendom| |
+ | De Illyriërs en de Romeinen maakten plaats voor een nieuw volk: De [[Slaven (volk)|Slaven]]. Zij zijn de voorouders van de huidige Kroaten. De Slaven stichtten hier twee hertogdommen. Er kwamen veel [[Christendom|christelijke]] [[missionaris]]sen om de bevolking te bekeren tot het christendom. Dit lukte aardig, ook vandaag de dag is Kroatië nog [[rooms-katholiek]]. In [[925]] verenigde [[Tomislav I van Kroatië|Tomislav]] de twee hertogdommen en werd zo de eerste koning van Kroatië. Het nieuwe Koninkrijk Kroatië was een van de machtigste landen geworden in Europa. Zowel de [[Hongarije|Hongaren]] als de [[Bulgarije|Bulgaren]] probeerden het land te veroveren, maar Tomislav hield ze tegen. |
Dit duurde alleen niet eeuwig: In 1097 versloegen de Hongaren de laatste Kroatische koning: [[Petar Svačić]]. Van nu af aan was de koning een Hongaar. In het begin waren de Hongaren ook écht de baas, maar vanaf 1273 kwam de Kroatische adel bijeen in Zagreb en besloot hier over veel dingen. Het zuiden van het land, rond de huidige stad [[Dubrovnik]], werd een apart land: de [[Republiek Ragusa]]. |
Dit duurde alleen niet eeuwig: In 1097 versloegen de Hongaren de laatste Kroatische koning: [[Petar Svačić]]. Van nu af aan was de koning een Hongaar. In het begin waren de Hongaren ook écht de baas, maar vanaf 1273 kwam de Kroatische adel bijeen in Zagreb en besloot hier over veel dingen. Het zuiden van het land, rond de huidige stad [[Dubrovnik]], werd een apart land: de [[Republiek Ragusa]]. |
||
| − | Terwijl de Republiek Ragusa een welvarend zeevaartland was geworden, werd Kroatië sinds de 15e eeuw |
+ | Terwijl de Republiek Ragusa een welvarend zeevaartland was geworden, werd Kroatië sinds de 15e eeuw aangevallen door de [[Osmanen]], de voorlopers van de Turken. Zij hadden een groot rijk: Het [[Osmaanse Rijk]] (ook wel Ottomaanse Rijk genoemd). Behalve het huidige [[Turkije]], hoorde ook de Balkan, delen van [[Noord-Afrika]] en delen van het [[Midden-Oosten]] hierbij. De Osmanen hadden uiteindelijk een groot deel van het binnenland in hun macht. Dat was voor de bevolking natuurlijk niet zo prettig, zij waren christelijk en de Osmanen waren [[moslim]]. Ondertussen zag [[Venetië]] haar kans schoon. De stad veroverde een groot deel van de Kroatische kust en vele eilanden. |
Aan het einde van de 18e eeuw waren de Osmanen, na veel gevechten, grotendeels verdreven uit Kroatië. De grens met Bosnië-Herzegovina was toen de grens tussen het Osmaanse Rijk en Europa. Aan de andere kant van de grens, in Bosnië, zijn ook nu nog veel mensen [[islam]]itisch, alhoewel meestal niet zo streng. Nadat [[Napoleon]] even de baas was geweest, werd Kroatië onderdeel van [[Oostenrijk-Hongarije]]. Dat bleef het tot na de [[Eerste Wereldoorlog]]. Oostenrijk-Hongarije verloor deze en viel uit een in verschillende landen. De Kroaten, [[Servië|Serven]] en [[Slovenië|Slovenen]] besloten samen één land te vormen: Het [[Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen]]. |
Aan het einde van de 18e eeuw waren de Osmanen, na veel gevechten, grotendeels verdreven uit Kroatië. De grens met Bosnië-Herzegovina was toen de grens tussen het Osmaanse Rijk en Europa. Aan de andere kant van de grens, in Bosnië, zijn ook nu nog veel mensen [[islam]]itisch, alhoewel meestal niet zo streng. Nadat [[Napoleon]] even de baas was geweest, werd Kroatië onderdeel van [[Oostenrijk-Hongarije]]. Dat bleef het tot na de [[Eerste Wereldoorlog]]. Oostenrijk-Hongarije verloor deze en viel uit een in verschillende landen. De Kroaten, [[Servië|Serven]] en [[Slovenië|Slovenen]] besloten samen één land te vormen: Het [[Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen]]. |
||
===Recente geschiedenis: Tweede Wereldoorlog, Joegoslavië & onafhankelijkheid=== |
===Recente geschiedenis: Tweede Wereldoorlog, Joegoslavië & onafhankelijkheid=== |
||
| − | [[Bestand:Tito.png|right|300px| |
+ | [[Bestand:Josip Broz Tito 1971.png|right|300px|miniatuur|[[Maarschalk Tito]], de baas van [[Joegoslavië]]]] |
De naam Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen bestond elf jaar. In 1924 werd het land omgedoopt tot het [[Koninkrijk Joegoslavië]] door [[Alexander 1 van Joegoslavië|Koning Alexander I]]. De koninklijke familie van Joegoslavië, de [[Karađorđević]]-familie, kwam uit Servië. Nadat Alexander I de naam van het land had gewijzigd, werd het land een [[dictatuur]] en waren de Serven er de baas. De Kroaten en de Macedoniërs, die er ook woonden, vonden dit maar niks en vermoordden de koning in 1934. |
De naam Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen bestond elf jaar. In 1924 werd het land omgedoopt tot het [[Koninkrijk Joegoslavië]] door [[Alexander 1 van Joegoslavië|Koning Alexander I]]. De koninklijke familie van Joegoslavië, de [[Karađorđević]]-familie, kwam uit Servië. Nadat Alexander I de naam van het land had gewijzigd, werd het land een [[dictatuur]] en waren de Serven er de baas. De Kroaten en de Macedoniërs, die er ook woonden, vonden dit maar niks en vermoordden de koning in 1934. |
||
| − | Zijn opvolger was zijn zoon [[Peter II van Joegoslavië|Peter II]]. In [[1941]] bereikte de [[Tweede Wereldoorlog]] zijn land. Joegoslavië werd van alle kanten aangevallen door [[Nazi-Duitsland]] en bondgenoten, zoals [[Italië]]. Zowel Italië [[Hongarije]] voegden stukken van het land toe aan hun eigen landen. Wat er nog overbleef werd samengevoegd tot de [[Onafhankelijke Staat Kroatië]]. Hoewel er in de naam ''onafhankelijk'' staat, was dit niet het geval. Het land was [[fascisme|fascistisch]] en ze konden niks doen zonder de toestemming van Duitsland. De nieuwe regering was niet populair en de [[Joegoslavische |
+ | Zijn opvolger was zijn zoon [[Peter II van Joegoslavië|Peter II]]. In [[1941]] bereikte de [[Tweede Wereldoorlog]] zijn land. Joegoslavië werd van alle kanten aangevallen door [[Nazi-Duitsland]] en bondgenoten, zoals [[Italië]]. Zowel Italië [[Hongarije]] voegden stukken van het land toe aan hun eigen landen. Wat er nog overbleef werd samengevoegd tot de [[Onafhankelijke Staat Kroatië]]. Hoewel er in de naam ''onafhankelijk'' staat, was dit niet het geval. Het land was [[fascisme|fascistisch]] en ze konden niks doen zonder de toestemming van Duitsland. De nieuwe regering was niet populair en de [[Joegoslavische partizanen]], onder leiding van [[Josip Broz]] probeerden het land te bevrijden. Dat lukte aardig en na de oorlog grepen zij de macht. |
Josip Broz noemde zich voortaan [[Maarschalk Tito]]. Het nu land had dezelfde grenzen als eerst, maar geen koning. Het nieuwe [[Joegoslavië]] was [[communisme|communistisch]], maar wilde niks te maken hebben met de [[Sovjet-Unie]]. Ook in de [[Koude Oorlog]] bleven ze neutraal. Het land kreeg wel economische hulp van het westen ([[Verenigde Staten]]), maar was dus communistisch. Het land had dus vrienden aan beide kanten van het [[IJzeren Gordijn]]. |
Josip Broz noemde zich voortaan [[Maarschalk Tito]]. Het nu land had dezelfde grenzen als eerst, maar geen koning. Het nieuwe [[Joegoslavië]] was [[communisme|communistisch]], maar wilde niks te maken hebben met de [[Sovjet-Unie]]. Ook in de [[Koude Oorlog]] bleven ze neutraal. Het land kreeg wel economische hulp van het westen ([[Verenigde Staten]]), maar was dus communistisch. Het land had dus vrienden aan beide kanten van het [[IJzeren Gordijn]]. |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Front view of the ICTY.jpg|miniatuur|left|250px|Het [[Joegoslavië-tribunaal]] in [[Den Haag]]]] |
Binnen het licht communistische Joegoslavië was Kroatië een deelrepubliek. Tito wilde koste wat kost Joegoslavië bij elkaar houden. Als een van de bevolkingsgroepen dan ook ging demonstreren voor meer onafhankelijkheid, werd dat gestopt. Ook in Kroatië zijn er opstanden geweest. De bekendste was de [[Kroatische lente]]: In [[1970]] en [[1971]] protesteerden studenten voor meer burgerrechten en meer onafhankelijkheid. Tito wist de opstand te stoppen, maar gaf uiteindelijk de deelrepublieken wel meer vrijheid. Toch had Kroatië het in die tijd zeker niet slecht. Het was na [[Slovenië]] de rijkste deelrepubliek en er kwamen volop toeristen naar de Kroatische kust. |
Binnen het licht communistische Joegoslavië was Kroatië een deelrepubliek. Tito wilde koste wat kost Joegoslavië bij elkaar houden. Als een van de bevolkingsgroepen dan ook ging demonstreren voor meer onafhankelijkheid, werd dat gestopt. Ook in Kroatië zijn er opstanden geweest. De bekendste was de [[Kroatische lente]]: In [[1970]] en [[1971]] protesteerden studenten voor meer burgerrechten en meer onafhankelijkheid. Tito wist de opstand te stoppen, maar gaf uiteindelijk de deelrepublieken wel meer vrijheid. Toch had Kroatië het in die tijd zeker niet slecht. Het was na [[Slovenië]] de rijkste deelrepubliek en er kwamen volop toeristen naar de Kroatische kust. |
||
| − | + | Na de dood van Tito in [[1980]] ging het slechter met de Joegoslavische economie, kwamen er steeds meer opstanden en de regering van Joegoslavië werd steeds minder machtig. Uiteindelijk verklaarde Kroatië zich in [[1991]], tegelijkertijd met Slovenië, onafhankelijk. Het Joegoslavische leger vond dit niks en viel het land binnen. In Kroatië woonden veel Serviërs, die waren tegen de onafhankelijkheid. Maar Kroatië vocht terug onder leiding van generaal [[Ante Gotovina]]. Hierdoor vluchtten vele Serviërs uit het land. De spanning liep hoog op en uiteindelijk moest de [[Verenigde Naties]] zelfs ingrijpen. |
|
In [[1992]] werd Kroatië lid van de [[Verenigde Naties]] en was het land erkend als onafhankelijk. Generaal Gotovina werd in 2005 gearresteerd en naar [[Den Haag]] gebracht. Daar werd hij in het [[Joegoslavië-tribunaal]] veroordeeld tot 24 jaar cel wegens oorlogsmisdaden. Dat was nodig, omdat anders de [[Europese Unie]] niet met Kroatië wilde praten over aansluiting bij de EU. Na iets meer dan een jaar, in november 2012, kwam hij na [[hoger beroep]] weer vrij. Hij keerde nog dezelfde dag terug naar zijn moederland Kroatië. Alsnog werd Kroatië op 1 juli 2013 lid van de EU. |
In [[1992]] werd Kroatië lid van de [[Verenigde Naties]] en was het land erkend als onafhankelijk. Generaal Gotovina werd in 2005 gearresteerd en naar [[Den Haag]] gebracht. Daar werd hij in het [[Joegoslavië-tribunaal]] veroordeeld tot 24 jaar cel wegens oorlogsmisdaden. Dat was nodig, omdat anders de [[Europese Unie]] niet met Kroatië wilde praten over aansluiting bij de EU. Na iets meer dan een jaar, in november 2012, kwam hij na [[hoger beroep]] weer vrij. Hij keerde nog dezelfde dag terug naar zijn moederland Kroatië. Alsnog werd Kroatië op 1 juli 2013 lid van de EU. |
||
| Regel 49: | Regel 49: | ||
====Wetenschappers==== |
====Wetenschappers==== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:St Marks Church Zagreb.jpg|miniatuur|280px|left|De Sint-Marcuskerk uit de 13e eeuw in [[Zagreb]]]] |
Er zijn een aantal Kroaten die bekend zijn over de hele wereld, maar de bekendste is toch wel [[Nikola Tesla]]. Hij werd in Kroatië geboren, maar zijn ouders waren Servisch. Daarom wordt hij door Kroaten een Kroaat genoemd en door Serviërs een Serviër. Hij is een bekende natuurkundige en uitvinder. Tesla is vooral bekend als ontdekker van [[wisselstroom]], dat is de soort stroom die uit het [[stopcontact]] komt, en heeft door deze ontdekking verschillende uitvindingen gedaan. |
Er zijn een aantal Kroaten die bekend zijn over de hele wereld, maar de bekendste is toch wel [[Nikola Tesla]]. Hij werd in Kroatië geboren, maar zijn ouders waren Servisch. Daarom wordt hij door Kroaten een Kroaat genoemd en door Serviërs een Serviër. Hij is een bekende natuurkundige en uitvinder. Tesla is vooral bekend als ontdekker van [[wisselstroom]], dat is de soort stroom die uit het [[stopcontact]] komt, en heeft door deze ontdekking verschillende uitvindingen gedaan. |
||
| − | Er zijn drie Kroaten die de [[Nobelprijs]] hebben gewonnen. Ivo Andrić won de Nobelprijs voor de Literatuur en Vladimir Prelog en Lavoslav Ružička wonnen de |
+ | Er zijn drie Kroaten die de [[Nobelprijs]] hebben gewonnen. Ivo Andrić won de Nobelprijs voor de Literatuur en Vladimir Prelog en Lavoslav Ružička wonnen de Nobelprijs voor Scheikunde. Dat zij drie Kroaten waren klopt niet helemaal, want in de tijd dat zij de Nobelprijs wonnen, hoorde Kroatië nog bij Joegoslavië. |
===Godsdienst=== |
===Godsdienst=== |
||
| − | De meeste mensen in Kroatië zijn [[ |
+ | De meeste mensen in Kroatië zijn [[rooms-katholiek]], 87,8% van de bevolking is dat. Veel Kroaten doen weinig aan hun geloof en gaan niet naar de kerk. Toch zegt maar 5,2% [[Atheïst]] te zijn. 4,4% van de bevolking is [[Orthodoxe kerk|orthodox]]. Dat zijn voornamelijk de Serviërs. De [[Bosnië-Herzegovina|Bosniakken]] en de [[Albanië|Albanezen]] die in het land wonen zijn meestal [[moslim]]. Zij maken 1,3% uit van de Kroatische bevolking. |
===Taal=== |
===Taal=== |
||
| − | [[Bestand:Ulica Nikole Tesle. |
+ | [[Bestand:Ulica Nikole Tesle Zagreb.JPG|miniatuur|right|300px|Een straatnaambordje in Zagreb. Deze straat is vernoemd naar de Nobelprijswinnaar [[Nikola Tesla]].]] |
| − | 96,12% van de bevolking heeft het [[Kroatisch]] als moedertaal. Deze taal lijkt veel op drie talen uit het voormalige Joegoslavië: het [[Servisch]], [[Bosnisch]] en het [[Montenegrijns]]. Toen Joegoslavië nog één land was, werd het dan ook beschouwd als één taal met de naam [[Servo-Kroatisch]]. Iemand die Kroatisch spreekt kan dus zonder moeite Servisch verstaan, maar hij kan wél horen dat het een Serviër is. Andersom werkt het net zo. |
+ | 96,12% van de bevolking heeft het [[Kroatisch]] als moedertaal. Deze taal lijkt veel op drie talen uit het voormalige Joegoslavië: het [[Servisch]], [[Bosnisch]] en het [[Montenegrijns]]. Toen Joegoslavië nog één land was, werd het dan ook beschouwd als één taal met de naam [[Servo-Kroatisch]]. Iemand die Kroatisch spreekt kan dus zonder moeite Servisch verstaan, maar hij kan wél horen dat het een Serviër is. Andersom werkt het net zo. |
| − | {| class="wikitable" |
||
| ⚫ | |||
| − | ! Nederlands || Kroatisch |
||
| ⚫ | |||
| − | | één || jedan |
||
| − | |- |
||
| − | | twee || dva |
||
| − | |- |
||
| − | | drie || tri |
||
| − | |- |
||
| − | | ja || da |
||
| − | |- |
||
| − | | nee || ne |
||
| − | |- |
||
| − | | alstublieft || molim |
||
| − | |- |
||
| − | | dankuwel || hvala |
||
| − | |} |
||
Het Kroatisch wordt geschreven in het [[Latijnse alfabet]], maar gebruikt wel rare tekentjes op sommige letters, zoals đ, č en ž. |
Het Kroatisch wordt geschreven in het [[Latijnse alfabet]], maar gebruikt wel rare tekentjes op sommige letters, zoals đ, č en ž. |
||
| Regel 84: | Regel 66: | ||
===Kroatische keuken=== |
===Kroatische keuken=== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Prsut s maslinama.jpg|right|miniatuur|300px|Dalmatische ham met olijven.]] |
| − | Er zijn drie verschillende keukens in Kroatië:<br> |
+ | Er zijn drie verschillende keukens in Kroatië:<br /> |
| − | De '''Mediterraanse keuken''' vind je langs de kust. De gerechten die ze in dit deel van Kroatië eten, eten ze bijvoorbeeld ook in Italië en [[Griekenland]]. Er worden hier verschillende soorten Kroatische [[pasta]]'s en [[Risotto]]'s (''rižot'') gegeten. Als je naast de zee leeft eet je natuurlijk veel [[vis]], maar ze zijn ook dol op Dalmatische ham (''dalmatinski pršut''). Deze gerookte ham wordt meestal met [[olijf|olijven]] gegeten. In dit deel van Kroatië wordt er ook ook wijn verbouwd en gedronken. Ze maken en drinken hier witte en rode prosecco-wijnen (''prošek'').<br> |
+ | De '''Mediterraanse keuken''' vind je langs de kust. De gerechten die ze in dit deel van Kroatië eten, eten ze bijvoorbeeld ook in Italië en [[Griekenland]]. Er worden hier verschillende soorten Kroatische [[Pasta (deegwaar)|pasta]]'s en [[Risotto]]'s (''rižot'') gegeten. Als je naast de zee leeft eet je natuurlijk veel [[vis]], maar ze zijn ook dol op Dalmatische ham (''dalmatinski pršut''). Deze gerookte ham wordt meestal met [[olijf|olijven]] gegeten. In dit deel van Kroatië wordt er ook ook wijn verbouwd en gedronken. Ze maken en drinken hier witte en rode prosecco-wijnen (''prošek'').<br /> |
| − | De '''Oostenrijkse en Hongaarse keuken''' vind je in het binnenland. Kroatië heeft lang bij deze landen gehoort, en heeft zo ook veel gerechten overgenomen, zoals de verschillende soorten [[goulash]] (''gulaš''), een gerecht wat ook in Nederland en België populair is. Ook veel taartjes en gebakjes komen uit deze keuken.<br> |
+ | De '''Oostenrijkse en Hongaarse keuken''' vind je in het binnenland. Kroatië heeft lang bij deze landen gehoort, en heeft zo ook veel gerechten overgenomen, zoals de verschillende soorten [[goulash]] (''gulaš''), een gerecht wat ook in Nederland en België populair is. Ook veel taartjes en gebakjes komen uit deze keuken.<br /> |
De laatste keuken is de '''Balkankeuken'''. Deze keuken vind je door heel het land. De meeste gerechten vind je ook in de [[Turkije|Turkse]] keuken. Voorbeelden zijn ''ċevapčiċi'', een soort [[kebab]], en Burek: gehakt, kaas en spinazie in bladerdeeg. Ook dit gerecht komt uit Turkije. In Kroatië wordt ook veel Turkse koffie gedronken. Deze is heel sterk en wordt altijd geserveerd met een glaasje water. |
De laatste keuken is de '''Balkankeuken'''. Deze keuken vind je door heel het land. De meeste gerechten vind je ook in de [[Turkije|Turkse]] keuken. Voorbeelden zijn ''ċevapčiċi'', een soort [[kebab]], en Burek: gehakt, kaas en spinazie in bladerdeeg. Ook dit gerecht komt uit Turkije. In Kroatië wordt ook veel Turkse koffie gedronken. Deze is heel sterk en wordt altijd geserveerd met een glaasje water. |
||
===Werelderfgoed=== |
===Werelderfgoed=== |
||
| − | [[Bestand:Dubrovnik.jpg| |
+ | [[Bestand:Overzicht Dubrovnik.jpg|miniatuur|300px|right|De oude stad van [[Dubrovnik]]]] |
| − | Kroatië heeft |
+ | Kroatië heeft negen monumenten op de [[Werelderfgoedlijst van UNESCO]]. Dat zijn: |
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| Regel 98: | Regel 80: | ||
!Sinds || Soort || Werelderfgoed |
!Sinds || Soort || Werelderfgoed |
||
|- |
|- |
||
| − | |width="25"|1979||width="20" align=center|Cultuur||Oude stad van [[Dubrovnik]] |
+ | | width="25" |1979|| width="20" align="center" |Cultuur||Oude stad van [[Dubrovnik]] |
| ⚫ | |||
| + | |1979|| align="center" |Cultuur||Historisch centrum van [[Split]] met het [[paleis van Diocletianus]] |
||
| ⚫ | |||
| + | |1979|| align="center" |Natuur||[[Nationaal park Plitvicemeren]] |
||
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | |1997|| align="center" |Cultuur||Episcopaal complex van de [[Euphrasiusbasiliek]] in het historische centrum van [[Poreč]] |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | |1997|| align="center" |Cultuur||Historische stad [[Trogir]] |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | |2000|| align="center" |Cultuur||[[Sint-Jacobuskathedraal (Šibenik)|St. Jacobuskathedraal]] in [[Šibenik]] |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | |2008|| align="center" |Cultuur||Vlakte van [[Stari Grad]] |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | |2016|| align="center" |Cultuur||[[Kerkhoven met middeleeuwse stećci-grafstenen]] |
|- |
|- |
||
| − | | |
+ | |2017|| align="center" |Cultuur||[[Venetiaanse verdedigingswerken van de 15e tot 17e eeuw]] |
|} |
|} |
||
| Regel 116: | Regel 102: | ||
==Bestuur== |
==Bestuur== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Croatian parliament.jpg|right|miniatuur|300px|Het parlement van Kroatië]] |
| − | Kroatië is sinds de [[grondwet]] uit [[1990]] een [[parlementaire democratie]]. Het [[parlement]] ([[Tweede Kamer]]) van Kroatië heet de ''Sabor''. Er is niet een vast aantal leden, zoals in Nederland en België. Het ledenaantal ligt tussen de 100 en 160 mensen in. |
+ | Kroatië is sinds de [[grondwet]] uit [[1990]] een [[parlementaire democratie]]. Het [[parlement]] ([[Tweede Kamer]]) van Kroatië heet de ''Sabor''. Er is niet een vast aantal leden, zoals in Nederland en België. Het ledenaantal ligt tussen de 100 en 160 mensen in. Op dit moment zijn het er 153. 140 hiervan zijn gekozen door de bevolking, 6 vertegenwoordigen de Kroatiërs in het buitenland en 5 vertegenwoordigen buitenlanders in Kroatië, zoals de Italianen. De leden worden gekozen voor vier jaar. |
| − | Kroatië is een [[eenkamerstelsel]]. Dat betekent dat er geen [[senaat]] ([[Eerste Kamer]]) is. |
+ | Kroatië is een [[eenkamerstelsel]]. Dat betekent dat er geen [[Senaat (volksvertegenwoordiging)|senaat]] ([[Eerste Kamer]]) is. |
| − | De [[regering]] van Kroatië heet de ''Vlada''. De baas is de [[minister-president]]. Op dit moment is dat [[ |
+ | De [[regering]] van Kroatië heet de ''Vlada''. De baas is de [[minister-president]]. Op dit moment is dat [[Andrej Plenković]]. Behalve een minister-president heeft Kroatië ook een [[president]]. Op dit moment is dat [[Zoran Milanović]]. Deze wordt gekozen door de bevolking en is de leider van het [[leger]] en benoemt ook de [[minister-president]]. Hij kan de minister-president niet zelf kiezen, dat doet het parlement. De president heeft dus weinig macht; De minister-president is veel machtiger. Toch is de president het [[staatshoofd]]. Hij vertegenwoordigd Kroatië dan ook in het buitenland. |
Kroatië is sinds 1 juli 2013 lid van de [[Europese Unie]]. Ook is het land sinds [[2009]] lid van de [[NAVO]]. |
Kroatië is sinds 1 juli 2013 lid van de [[Europese Unie]]. Ook is het land sinds [[2009]] lid van de [[NAVO]]. |
||
===Bestuurlijke indeling=== |
===Bestuurlijke indeling=== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Counties of Croatia-fr.svg|450px|right|miniatuur|De bestuurlijke indeling van Kroatië]] |
Kroatië is verdeeld in 21 provincies, in het Kroatisch ''županija'' genoemd. De baas van de provincie is de župan, wat eigenlijk [[graaf]] betekent. Deze heeft maximaal 12 helpers, de dožupan. |
Kroatië is verdeeld in 21 provincies, in het Kroatisch ''županija'' genoemd. De baas van de provincie is de župan, wat eigenlijk [[graaf]] betekent. Deze heeft maximaal 12 helpers, de dožupan. |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
| Regel 134: | Regel 120: | ||
| [[Zagreb (provincie)|Provincie Zagreb]] |
| [[Zagreb (provincie)|Provincie Zagreb]] |
||
| Zagrebačka županija |
| Zagrebačka županija |
||
| − | | align="right" | 3078 |
+ | | align="right" | 3078 km² |
| align="right" | 309.696 |
| align="right" | 309.696 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 140: | Regel 126: | ||
| [[Krapina-Zagorje]] |
| [[Krapina-Zagorje]] |
||
| Krapinsko-zagorska županija |
| Krapinsko-zagorska županija |
||
| − | | align="right" | 1230 |
+ | | align="right" | 1230 km² |
| align="right" | 142.432 |
| align="right" | 142.432 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 146: | Regel 132: | ||
| [[Sisak-Moslavina]] |
| [[Sisak-Moslavina]] |
||
| Sisačko-moslavačka županija |
| Sisačko-moslavačka županija |
||
| − | | align="right" | 4448 |
+ | | align="right" | 4448 km² |
| align="right" | 185.387 |
| align="right" | 185.387 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 152: | Regel 138: | ||
| [[Karlovac (provincie)|Karlovac]] |
| [[Karlovac (provincie)|Karlovac]] |
||
| Karlovačka županija |
| Karlovačka županija |
||
| − | | align="right" | 3622 |
+ | | align="right" | 3622 km² |
| align="right" | 141.787 |
| align="right" | 141.787 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 158: | Regel 144: | ||
| [[Varaždin (provincie)|Varaždin]] |
| [[Varaždin (provincie)|Varaždin]] |
||
| Varaždinska županija |
| Varaždinska županija |
||
| − | | align="right" | 1260 |
+ | | align="right" | 1260 km² |
| align="right" | 184.769 |
| align="right" | 184.769 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 164: | Regel 150: | ||
| [[Koprivnica-Križevci]] |
| [[Koprivnica-Križevci]] |
||
| Koprivničko-križevačka županija |
| Koprivničko-križevačka županija |
||
| − | | align="right" | 1734 |
+ | | align="right" | 1734 km² |
| align="right" | 124.467 |
| align="right" | 124.467 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 170: | Regel 156: | ||
| [[Bjelovar-Bilogora]] |
| [[Bjelovar-Bilogora]] |
||
| Bjelovarsko-bilogorska županija |
| Bjelovarsko-bilogorska županija |
||
| − | | align="right" | 2638 |
+ | | align="right" | 2638 km² |
| align="right" | 133.084 |
| align="right" | 133.084 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 176: | Regel 162: | ||
| [[Primorje-Gorski Kotar]] |
| [[Primorje-Gorski Kotar]] |
||
| Primorsko-goranska županija |
| Primorsko-goranska županija |
||
| − | | align="right" | 3590 |
+ | | align="right" | 3590 km² |
| align="right" | 305.505 |
| align="right" | 305.505 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 182: | Regel 168: | ||
| [[Lika-Senj]] |
| [[Lika-Senj]] |
||
| Ličko-senjska županija |
| Ličko-senjska županija |
||
| − | | align="right" | 5350 |
+ | | align="right" | 5350 km² |
| align="right" | 53.677 |
| align="right" | 53.677 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 188: | Regel 174: | ||
| [[Virovitica-Podravina]] |
| [[Virovitica-Podravina]] |
||
| Virovitičko-podravska županija |
| Virovitičko-podravska županija |
||
| − | | align="right" | 2021 |
+ | | align="right" | 2021 km² |
| align="right" | 93.389 |
| align="right" | 93.389 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 194: | Regel 180: | ||
| [[Požega-Slavonië]] |
| [[Požega-Slavonië]] |
||
| Požeško-slavonska županija |
| Požeško-slavonska županija |
||
| − | | align="right" | 1821 |
+ | | align="right" | 1821 km² |
| align="right" | 85.831 |
| align="right" | 85.831 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 200: | Regel 186: | ||
| [[Brod-Posavina]] |
| [[Brod-Posavina]] |
||
| Brodsko-posavska županija |
| Brodsko-posavska županija |
||
| − | | align="right" | 2027 |
+ | | align="right" | 2027 km² |
| align="right" | 176.765 |
| align="right" | 176.765 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 206: | Regel 192: | ||
| [[Zadar (provincie)|Zadar]] |
| [[Zadar (provincie)|Zadar]] |
||
| Zadarska županija |
| Zadarska županija |
||
| − | | align="right" | 3643 |
+ | | align="right" | 3643 km² |
| align="right" | 162.045 |
| align="right" | 162.045 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 212: | Regel 198: | ||
| [[Osijek-Baranja]] |
| [[Osijek-Baranja]] |
||
| Osječko-baranjska županija |
| Osječko-baranjska županija |
||
| − | | align="right" | 4149 |
+ | | align="right" | 4149 km² |
| align="right" | 330.506 |
| align="right" | 330.506 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 218: | Regel 204: | ||
| [[Šibenik-Knin]] |
| [[Šibenik-Knin]] |
||
| Šibensko-kninska županija |
| Šibensko-kninska županija |
||
| − | | align="right" | 2994 |
+ | | align="right" | 2994 km² |
| align="right" | 112.891 |
| align="right" | 112.891 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 224: | Regel 210: | ||
| [[Vukovar-Srijem]] |
| [[Vukovar-Srijem]] |
||
| Vukovarsko-srijemska županija |
| Vukovarsko-srijemska županija |
||
| − | | align="right" | 2448 |
+ | | align="right" | 2448 km² |
| align="right" | 204.768 |
| align="right" | 204.768 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 230: | Regel 216: | ||
| [[Split-Dalmatië]] |
| [[Split-Dalmatië]] |
||
| Splitsko-dalmatinska županija |
| Splitsko-dalmatinska županija |
||
| − | | align="right" | 4524 |
+ | | align="right" | 4524 km² |
| align="right" | 463.676 |
| align="right" | 463.676 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 236: | Regel 222: | ||
| [[Istrië (provincie)|Istrië]] |
| [[Istrië (provincie)|Istrië]] |
||
| Istarska županija |
| Istarska županija |
||
| − | | align="right" | 2813 |
+ | | align="right" | 2813 km² |
| align="right" | 206.344 |
| align="right" | 206.344 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 242: | Regel 228: | ||
| [[Dubrovnik-Neretva]] |
| [[Dubrovnik-Neretva]] |
||
| Dubrovačko-neretvanska županija |
| Dubrovačko-neretvanska županija |
||
| − | | align="right" | 1782 |
+ | | align="right" | 1782 km² |
| align="right" | 122.870 |
| align="right" | 122.870 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 248: | Regel 234: | ||
| [[Međimurje]] |
| [[Međimurje]] |
||
| Međimurska županija |
| Međimurska županija |
||
| − | | align="right" | 730 |
+ | | align="right" | 730 km² |
| align="right" | 118.426 |
| align="right" | 118.426 |
||
|- |
|- |
||
| Regel 254: | Regel 240: | ||
| [[Zagreb|Stad Zagreb]] |
| [[Zagreb|Stad Zagreb]] |
||
| Grad Zagreb |
| Grad Zagreb |
||
| − | | align="right" | 640 |
+ | | align="right" | 640 km² |
| align="right" | 779.145 |
| align="right" | 779.145 |
||
|} |
|} |
||
==Geografie== |
==Geografie== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Golden Cape.jpg|miniatuur|300px|left|[[Zlatni Rat]] (Kroatisch voor ''Gouden hoorn'') is een van de mooiste stranden van Kroatië.]] |
===Klimaat=== |
===Klimaat=== |
||
| − | Het binnenland van Kroatië heeft een [[continentaal klimaat]]. Het kan hier heel koud worden: de gemiddelde temperatuur is in [[januari]] -3°C, maar ook redelijk warm: In juli is de gemiddelde tempreratuur 18°C. De gebieden langs de kust hebben een [[Mediterraan klimaat]]. Hier zorgt de zee ervoor dat het klimaat heel het jaar niet te veel verschilt, maar ook hier zijn de zomers warmer. De koudste temperatuur ooit in Kroatië gemeten was −35.5 |
+ | Het binnenland van Kroatië heeft een [[continentaal klimaat]]. Het kan hier heel koud worden: de gemiddelde temperatuur is in [[januari]] -3 °C, maar ook redelijk warm: In juli is de gemiddelde tempreratuur 18 °C. De gebieden langs de kust hebben een [[Mediterraan klimaat]]. Hier zorgt de zee ervoor dat het klimaat heel het jaar niet te veel verschilt, maar ook hier zijn de zomers warmer. De koudste temperatuur ooit in Kroatië gemeten was −35.5 °C in [[Čarkovec]]. Die temperatuur werd gemeten in [[1919]]. De hoogste temperatuur ooit gemeten was in [[1950]] in [[Karlovec]]: 42.4 °C. Beide steden liggen in een gebied met een continentaal klimaat. |
===Landschap=== |
===Landschap=== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Plitvice01.jpg|right|miniatuur|400px|[[Nationaal park Plitvicemeren]]]] |
In Kroatië vind je veel verschillende landschappen. Kroatië ligt aan de [[Adriatische Zee]]. Aan de kust liggen twee regio's: het [[schiereiland]] [[Istrië]] en [[Dalmatië (regio)|Dalmatië]]. Voor de kust van Dalmatië liggen talloze (lange) eilanden. De Kroatische kust is populair bij toeristen. Niet alleen omdat het er zonnig is, maar ook omdat het er veel goedkoper is dan in bijvoorbeeld Zuid-Frankrijk of Italië. Kroatië heeft ook veel mooie stranden. De bekendste is waarschijnlijk [[Zlatni Rat]] op het eiland [[Brač]]. |
In Kroatië vind je veel verschillende landschappen. Kroatië ligt aan de [[Adriatische Zee]]. Aan de kust liggen twee regio's: het [[schiereiland]] [[Istrië]] en [[Dalmatië (regio)|Dalmatië]]. Voor de kust van Dalmatië liggen talloze (lange) eilanden. De Kroatische kust is populair bij toeristen. Niet alleen omdat het er zonnig is, maar ook omdat het er veel goedkoper is dan in bijvoorbeeld Zuid-Frankrijk of Italië. Kroatië heeft ook veel mooie stranden. De bekendste is waarschijnlijk [[Zlatni Rat]] op het eiland [[Brač]]. |
||
Het vasteland van Kroatië bestaat eigenlijk uit twee delen. Aan de kust van Dalmatië ligt het kleine plaatsje [[Neum]]. Neum hoort niet bij Kroatië, maar bij [[Bosnië en Herzegovina]]. Het is het enige kustplaatsje van dat land. Dit geeft wel problemen. Wil je van Split naar Dubrovnik rijden, dan moet je altijd de grens over en langs de douane. Vervelend! |
Het vasteland van Kroatië bestaat eigenlijk uit twee delen. Aan de kust van Dalmatië ligt het kleine plaatsje [[Neum]]. Neum hoort niet bij Kroatië, maar bij [[Bosnië en Herzegovina]]. Het is het enige kustplaatsje van dat land. Dit geeft wel problemen. Wil je van Split naar Dubrovnik rijden, dan moet je altijd de grens over en langs de douane. Vervelend! |
||
| − | In het gebied net achter de kust vind je veel [[bos]]sen. Het is hier soms ook best [[berg]]achtig. Hier vind je ook veel nationale parken. De bekendste is het [[Nationaal park Plitvicemeren]]. Dit natuurgebied is zo mooi, dat het zelfs op de [[UNESCO Werelderfgoedlijst]] staat. Er zijn zes [[meer|meren]], omringd door bossen. Deze meren zijn met elkaar verbonden door middel van maar liefst 90 [[waterval]]len. In de bossen wonen veel verschillende dieren, zoals [[beer|beren]], [[wolf|wolven]] en zeldzame [[vogel]]s. |
+ | In het gebied net achter de kust vind je veel [[Bos (landschap)|bos]]sen. Het is hier soms ook best [[berg]]achtig. Hier vind je ook veel nationale parken. De bekendste is het [[Nationaal park Plitvicemeren]]. Dit natuurgebied is zo mooi, dat het zelfs op de [[UNESCO Werelderfgoedlijst]] staat. Er zijn zes [[meer|meren]], omringd door bossen. Deze meren zijn met elkaar verbonden door middel van maar liefst 90 [[waterval]]len. In de bossen wonen veel verschillende dieren, zoals [[beer|beren]], [[wolf|wolven]] en zeldzame [[vogel]]s. |
Het Kroatische binnenland is heuvelig en redelijk kaal. Hier vind je veel akkerbouw. [[Slavonië]], het uiterste oosten, is juist weer heel vlak. Hier stromen ook veel verschillende [[rivier]]en. De bekendste is waarschijnlijk de [[Donau]]. Deze vormt voor een groot deel de grens met Servië, maar op een paar plekken zijn beide oevers van de rivier Kroatisch. Zo stroomt de rivier door het stadje [[Vukovar]]. |
Het Kroatische binnenland is heuvelig en redelijk kaal. Hier vind je veel akkerbouw. [[Slavonië]], het uiterste oosten, is juist weer heel vlak. Hier stromen ook veel verschillende [[rivier]]en. De bekendste is waarschijnlijk de [[Donau]]. Deze vormt voor een groot deel de grens met Servië, maar op een paar plekken zijn beide oevers van de rivier Kroatisch. Zo stroomt de rivier door het stadje [[Vukovar]]. |
||
====Feitjes==== |
====Feitjes==== |
||
| − | * De kustlijn van Kroatië is 5835 |
+ | * De kustlijn van Kroatië is 5835 km lang (het vasteland 1777 km en de eilanden 4058 km) |
| − | * In totaal heeft het land 2197 |
+ | * In totaal heeft het land 2197 km aan grenzen: [[Bosnië en Herzegovina]] (932 km), [[Slovenië]] (670 km), [[Hongarije]] (329 km), [[Servië]] (241 km) en [[Montenegro]] (25 km) |
| − | * De hoogste berg is de [[Dinara]] op de grens met Bosnië. Deze is 1831 |
+ | * De hoogste berg is de [[Dinara]] op de grens met Bosnië. Deze is 1831 m hoog. |
===Steden=== |
===Steden=== |
||
| − | [[Bestand:Zagreb.jpg|right| |
+ | [[Bestand:Zagreb trg bana Jelačića.jpg|right|400px|miniatuur|De binnenstad van Zagreb]] |
Kroatië heeft tien steden met meer dan 50.000 inwoners, namelijk: |
Kroatië heeft tien steden met meer dan 50.000 inwoners, namelijk: |
||
{| |
{| |
||
| Regel 290: | Regel 276: | ||
# [[Zadar]]: 69.556 inwoners |
# [[Zadar]]: 69.556 inwoners |
||
| width="10%" valign="top" | |
| width="10%" valign="top" | |
||
| − | <ol start=6> |
+ | <ol start="6"> |
<li> [[Karlovac]]: 59.395 inwoners |
<li> [[Karlovac]]: 59.395 inwoners |
||
<li> [[Slavonski Brod]]: 58.642 inwoners |
<li> [[Slavonski Brod]]: 58.642 inwoners |
||
| Regel 301: | Regel 287: | ||
Veel kuststeden, zoals Split en Rijeka, hebben ook een Italiaanse naam en hebben een Italiaans stadscentrum. Dat komt omdat de Italianen vroeger de baas waren aan de kust (zie ook het kopje "geschiedenis"). In het geval van Split is de Italiaanse naam ''Spalato''. De Italiaanse naam van Rijeka is ''Fiume''. |
Veel kuststeden, zoals Split en Rijeka, hebben ook een Italiaanse naam en hebben een Italiaans stadscentrum. Dat komt omdat de Italianen vroeger de baas waren aan de kust (zie ook het kopje "geschiedenis"). In het geval van Split is de Italiaanse naam ''Spalato''. De Italiaanse naam van Rijeka is ''Fiume''. |
||
| − | De steden in het binnenland zijn weer compleet anders. Zo zijn er in het centrum van Osijek veel gebouwen uit de [[barok]]. Ook zie je hier Hongaarse en [[Duitsland|Duitse]] invloeden. Tot en met 1945 was namelijk ongeveer de helft van de bevolking hier Duits. Zo is ook het centrum van Zagreb. |
+ | De steden in het binnenland zijn weer compleet anders. Zo zijn er in het centrum van Osijek veel gebouwen uit de [[Barok (stijlperiode)|barok]]. Ook zie je hier Hongaarse en [[Duitsland|Duitse]] invloeden. Tot en met 1945 was namelijk ongeveer de helft van de bevolking hier Duits. Zo is ook het centrum van Zagreb. |
==Economie== |
==Economie== |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:Istria3.JPG|left|miniatuur|300px|Een [[wijn]]gaard in [[Istrië]]. Ook wijn is een belangrijk exportproduct.]] |
| − | De [[munteenheid]], met een moeilijk woord ''valuta'', van Kroatië is de [[ |
+ | De [[munteenheid]], met een moeilijk woord ''valuta'', van Kroatië is de [[euro]]. De Kroatische [[economie]] groeit de laatste jaren sterk. Belangrijk is de [[dienstensector]], de lichte [[industrie]] en het [[toerisme]]. Het toerisme zorgt voor 20% van de inkomsten van het land. Elk jaar komen er meer dan 10 miljoen vakantiegangers naar Kroatië toe. |
| − | |||
| − | De Kroatische [[economie]] groeit de laatste jaren sterk. Belangrijk is de [[dienstensector]], de lichte [[industrie]] en het [[toerisme]]. Het toerisme zorgt voor 20% van de inkomsten van het land. Elk jaar komen er meer dan 10 miljoen vakantiegangers naar Kroatië toe. |
||
De [[werkloosheid]] is in Kroatië heel hoog. In 2013 was 20.9% van de bevolking werkloos. |
De [[werkloosheid]] is in Kroatië heel hoog. In 2013 was 20.9% van de bevolking werkloos. |
||
| Regel 314: | Regel 298: | ||
==Transport== |
==Transport== |
||
| − | [[Bestand:Croatia |
+ | [[Bestand:Croatia airlines a319-100 9a-cti landing arp.jpg|right|miniatuur|400px|Een vliegtuig van [[Croatia Airlines]]]] |
| − | Kroatië heeft een aantal [[snelweg]]en. Er ligt meer dan 1200 |
+ | Kroatië heeft een aantal [[snelweg]]en. Er ligt meer dan 1200 km aan snelweg. Sinds de onafhankelijkheid worden deze verbeterd en zijn er ook nieuwe aangelegd. De meeste snelwegen zijn [[tolweg]]en. |
Een belangrijke snelweg is de A1. Deze loopt van Zagreb naar Split, maar het doel is om die langs de Kroatisch kust te verlengen naar Dubrovnik en uiteindelijk naar de grens met Montenegro. Er is alleen wel een probleem. Dubrovnik is afgesloten met de rest van Kroatië door het Bosnische stadje Neum (zie ook het kopje geografie). De snelweg zou dus bij de Bosnische grens ophouden, dan zou je door de [[douane]] moeten, door het stadje heen rijden, weer door de douane en tenslotte in Kroatië de snelweg weer op moeten. Dat kost natuurlijk heel veel tijd. Daarom is er besloten om een brug te bouwen van het Kroatische vasteland naar het schiereiland [[Pelješac]]. Die brug gaat de [[Pelješacbrug]] heten. In 2007 is de bouw begonnen, maar deze is in 2010 gestopt vanwege geldproblemen. Als het goed is gaat de bouw in 2015 weer verder. Dan kunnen de bewoners van Dubrovnik en andere plaatsen in Kroatië eindelijk naar Zagreb zonder de grens over te moeten. |
Een belangrijke snelweg is de A1. Deze loopt van Zagreb naar Split, maar het doel is om die langs de Kroatisch kust te verlengen naar Dubrovnik en uiteindelijk naar de grens met Montenegro. Er is alleen wel een probleem. Dubrovnik is afgesloten met de rest van Kroatië door het Bosnische stadje Neum (zie ook het kopje geografie). De snelweg zou dus bij de Bosnische grens ophouden, dan zou je door de [[douane]] moeten, door het stadje heen rijden, weer door de douane en tenslotte in Kroatië de snelweg weer op moeten. Dat kost natuurlijk heel veel tijd. Daarom is er besloten om een brug te bouwen van het Kroatische vasteland naar het schiereiland [[Pelješac]]. Die brug gaat de [[Pelješacbrug]] heten. In 2007 is de bouw begonnen, maar deze is in 2010 gestopt vanwege geldproblemen. Als het goed is gaat de bouw in 2015 weer verder. Dan kunnen de bewoners van Dubrovnik en andere plaatsen in Kroatië eindelijk naar Zagreb zonder de grens over te moeten. |
||
| − | De [[trein]] wordt maar weinig gebruikt in Kroatië, vooral in Dalmatië. Het [[openbaar vervoer]] bestaat dus vooral uit [[bus]]sen en [[veerboot|veerboten]]. Die veerboten vertrekken uit verschillende havensteden naar de eilanden voor de kust van Kroatië. De [[Jadrolinija]] zorgt voor het bootvervoer. Ze varen niet alleen binnen Kroatië, maar ze hebben ook veerdiensten naar de Italiaanse steden [[Ancona]] en [[Bari]]. |
+ | De [[trein]] wordt maar weinig gebruikt in Kroatië, vooral in Dalmatië. Het [[openbaar vervoer]] bestaat dus vooral uit [[Autobus|bus]]sen en [[veerboot|veerboten]]. Die veerboten vertrekken uit verschillende havensteden naar de eilanden voor de kust van Kroatië. De [[Jadrolinija]] zorgt voor het bootvervoer. Ze varen niet alleen binnen Kroatië, maar ze hebben ook veerdiensten naar de Italiaanse steden [[Ancona]] en [[Bari]]. |
Deze drie vervoersmiddelen zijn vooral goed samen te zien in Split. Daar ligt het treinstation, de haven en het busstation naast elkaar. De haven en het busstation zijn ontzettend druk, terwijl op het station, wat verscholen ligt tussen wat winkeltjes, geen kip rondloopt. Er komen toch maar 7 à 8 treinen per dag. De [[perron]]s zijn nog geeneens overdekt! En dat terwijl Split de tweede stad is van Kroatië. |
Deze drie vervoersmiddelen zijn vooral goed samen te zien in Split. Daar ligt het treinstation, de haven en het busstation naast elkaar. De haven en het busstation zijn ontzettend druk, terwijl op het station, wat verscholen ligt tussen wat winkeltjes, geen kip rondloopt. Er komen toch maar 7 à 8 treinen per dag. De [[perron]]s zijn nog geeneens overdekt! En dat terwijl Split de tweede stad is van Kroatië. |
||
| − | [[Bestand: |
+ | [[Bestand:University_of_Zagreb.jpg|left|270px|miniatuur|De universiteit van Zagreb]] |
De nationale [[luchtvaartmaatschappij]] van Kroatië is [[Croatia Airlines]]. Deze vliegt vanuit Zagreb naar verschillende binnenlandse en Europese bestemmingen. Ze hebben in totaal 12 [[vliegtuig]]en en 27 bestemmingen. Andere drukke luchthavens zijn die van Split en Dubrovnik. |
De nationale [[luchtvaartmaatschappij]] van Kroatië is [[Croatia Airlines]]. Deze vliegt vanuit Zagreb naar verschillende binnenlandse en Europese bestemmingen. Ze hebben in totaal 12 [[vliegtuig]]en en 27 bestemmingen. Andere drukke luchthavens zijn die van Split en Dubrovnik. |
||
| Regel 334: | Regel 318: | ||
==Nationale symbolen== |
==Nationale symbolen== |
||
| − | [[ |
+ | [[Bestand:Flag of Croatia.svg|miniatuur|210px|De vlag van Kroatië, met daarin ook het wapen]] |
| − | [[Afbeelding:Kroatië wapen.gif|right|80px|thumb|Het wapen van Kroatië]] |
||
=== Vlag & wapen=== |
=== Vlag & wapen=== |
||
Wat je waarschijnlijk meteen wel opvalt aan de Kroatische vlag, is dat-ie bijna precies hetzelfde is als de [[vlag van Nederland]]. Net als de Nederlandse vlag is de Kroatische vlag rood-wit-blauw. Deze vlag is in gebruik sinds 1990, maar de kleuren rood-wit-blauw worden al gebruikt sinds 1848. De Nederlandse vlag is dus wel honderden jaren ouder. Het ontwerp van de Kroatische vlag noem je een [[driekleur]], er zijn namelijk drie banen met verschillende kleuren. De kleuren die gebruikt worden, rood, wit en blauw, staan bekend als de [[pan-Slavische kleuren]]. Deze worden ook gebruikt op de vlaggen van onder andere Servië, [[Rusland]], [[Tsjechië]] en Slovenië. |
Wat je waarschijnlijk meteen wel opvalt aan de Kroatische vlag, is dat-ie bijna precies hetzelfde is als de [[vlag van Nederland]]. Net als de Nederlandse vlag is de Kroatische vlag rood-wit-blauw. Deze vlag is in gebruik sinds 1990, maar de kleuren rood-wit-blauw worden al gebruikt sinds 1848. De Nederlandse vlag is dus wel honderden jaren ouder. Het ontwerp van de Kroatische vlag noem je een [[driekleur]], er zijn namelijk drie banen met verschillende kleuren. De kleuren die gebruikt worden, rood, wit en blauw, staan bekend als de [[pan-Slavische kleuren]]. Deze worden ook gebruikt op de vlaggen van onder andere Servië, [[Rusland]], [[Tsjechië]] en Slovenië. |
||
| Regel 342: | Regel 325: | ||
===Volkslied=== |
===Volkslied=== |
||
| ⚫ | ''Lijepa naša domovino'' is het volkslied van Kroatië. In het Nederlands betekent dat ''Ons mooie vaderland''. Het lied is geschreven in 1835 door Antun Mihanović. Eigenlijk bestaat het lied uit veertien verzen, maar het volkslied bestaat alleen uit de verzen een, twee, dertien en veertien. Hier is de tekst: |
||
| − | <div style="float:right;"> |
||
| − | {{#widget:Youtube|id=tjqgLZ7fZY4}} |
||
| − | </div> |
||
| ⚫ | Lijepa naša domovino is het volkslied van Kroatië. In het Nederlands betekent dat ''Ons mooie vaderland''. Het lied is geschreven in 1835 door Antun Mihanović. Eigenlijk bestaat het lied uit veertien verzen, maar het volkslied bestaat alleen uit de verzen een, twee, dertien en veertien. Hier is de tekst: |
||
{| |
{| |
||
|----- |
|----- |
||
| ''Originele tekst'' || || ''Nederlandse vertaling'' |
| ''Originele tekst'' || || ''Nederlandse vertaling'' |
||
|----- |
|----- |
||
| − | |Lijepa naša domovino,<br> |
+ | |Lijepa naša domovino,<br /> |
| − | Oj junačka zemljo mila,<br> |
+ | Oj junačka zemljo mila,<br /> |
| − | Stare slave djedovino,<br> |
+ | Stare slave djedovino,<br /> |
Da bi vazda sretna bila! |
Da bi vazda sretna bila! |
||
| − | Mila kano si nam slavna,<br> |
+ | Mila kano si nam slavna,<br /> |
| − | Mila si nam ti jedina,<br> |
+ | Mila si nam ti jedina,<br /> |
| − | Mila kuda si nam ravna,<br> |
+ | Mila kuda si nam ravna,<br /> |
Mila kuda si planina! |
Mila kuda si planina! |
||
| − | Teci Dravo, Savo teci,<br> |
+ | Teci Dravo, Savo teci,<br /> |
| − | Nit'ti Dunav silu gubi!<br> |
+ | Nit'ti Dunav silu gubi!<br /> |
| − | Sinje more, svijetu reci,<br> |
+ | Sinje more, svijetu reci,<br /> |
Da svoj narod Hrvat ljubi! |
Da svoj narod Hrvat ljubi! |
||
| − | Dok mu njive sunce grije,<br> |
+ | Dok mu njive sunce grije,<br /> |
| − | Dok mu hrašće bura vije,<br> |
+ | Dok mu hrašće bura vije,<br /> |
| − | Dok mu mrtve grobak krije,<br> |
+ | Dok mu mrtve grobak krije,<br /> |
Dok mu živo srce bije! |
Dok mu živo srce bije! |
||
| |
| |
||
| − | |Ons mooie vaderland,<br> |
+ | |Ons mooie vaderland,<br /> |
| − | Zo onverschrokken en verfijnd,<br> |
+ | Zo onverschrokken en verfijnd,<br /> |
| − | De oude glorie van onze vaders,<br> |
+ | De oude glorie van onze vaders,<br /> |
moge u voor altijd gelukkig zijn. |
moge u voor altijd gelukkig zijn. |
||
| − | Beste, u bent voor ons als enige glorieus,<br> |
+ | Beste, u bent voor ons als enige glorieus,<br /> |
| − | U bent ons als enige lief,<br> |
+ | U bent ons als enige lief,<br /> |
| − | Beste, waar u een vlakte bent,<br> |
+ | Beste, waar u een vlakte bent,<br /> |
Beste, waar u een berg bent. |
Beste, waar u een berg bent. |
||
| − | Drava, Sava, blijf stromen,<br> |
+ | Drava, Sava, blijf stromen,<br /> |
| − | Noch de Donau verliest kracht.<br> |
+ | Noch de Donau verliest kracht.<br /> |
| − | Diepe blauwe zee, vertel de wereld,<br> |
+ | Diepe blauwe zee, vertel de wereld,<br /> |
Dat een Kroaat van zijn volk houdt. |
Dat een Kroaat van zijn volk houdt. |
||
| − | Zolang z'n gebieden in de zonneschijn warm zijn,<br> |
+ | Zolang z'n gebieden in de zonneschijn warm zijn,<br /> |
| − | Zolang z'n eiken door wilde winden worden geschud,<br> |
+ | Zolang z'n eiken door wilde winden worden geschud,<br /> |
| − | Zolang z'n doden in graven verborgen liggen,<br> |
+ | Zolang z'n doden in graven verborgen liggen,<br /> |
Zolang zijn levende hart slaat. |
Zolang zijn levende hart slaat. |
||
|} |
|} |
||
| Regel 393: | Regel 373: | ||
==Fotogalerij== |
==Fotogalerij== |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
| + | File:Croatia map with updated borders.png|Kaart van Kroatië |
||
| − | Afbeelding:Kroatië lokatie.png|Locatie in Europa |
||
| − | + | File:Satellite image of Croatia in September 2003.jpg|Satellietfoto van Kroatië |
|
| − | + | File:Coat_of_Arms_of_the_Socialist_Republic_of_Croatia.svg|Het wapen van Kroatië in de [[communisme|communistische]] (Joegoslavische) periode |
|
| − | Bestand: |
+ | Bestand:Peninsula croatia.jpg|Een van de vele schiereilandjes aan de Kroatische kust |
| + | File:A7-Draga.jpg|Een Kroatische snelweg |
||
| + | File:Luka brajdica 040408.jpg|De haven van [[Rijeka]] |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
| Regel 402: | Regel 384: | ||
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hr.html CIA worldfactbook] |
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hr.html CIA worldfactbook] |
||
| − | {{ |
+ | {{Navigatie Europese Unie}} |
{{Navigatie Landen Europa}} |
{{Navigatie Landen Europa}} |
||
| + | |||
| ⚫ | |||
| − | [[Categorie:Europese Unie]] |
+ | [[Categorie:Lidstaat van de Europese Unie]] |
| ⚫ | |||
| + | |||
| + | [[de:Kroatien]] |
||
| + | [[en:Croatia]] |
||
| + | [[es:Croacia]] |
||
| + | [[fr:Croatie]] |
||
Huidige versie van 2 apr 2024 om 14:18
| Republiek Kroatië Republika Hrvatska
| |
|---|---|
| Hoofdstad | Zagreb |
| Aantal inwoners | 3.888.529 (2021) |
| Oppervlakte | 56.538 km² |
| Regeringsvorm | Parlementaire republiek |
| President | Zoran Milanović (sinds 2020) |
| Premier | Andrej Plenković (sinds 2016) |
| Godsdienst | Christendom (91%) Geen religie (4,6) Overig (4,4%) |
| Taal | Kroatisch (hrvatski) |
| Munteenheid | Euro |
| Volkslied | Lijepa naša domovino |
| Nationale feestdag | 25 juni |
| Landcode | HRV |
Kroatië (Kroatisch: Hrvatska), is een land in Europa. Het land ligt op het Balkan-schiereiland, aan de Adriatische Zee. De hoofdstad van Kroatië is Zagreb. Het land heeft 4.475.611 inwoners.
Kroatië is een geliefd vakantieland. De toeristen komen zowel met de auto als met het vliegtuig. Vooral de steden Split en Dubrovnik en de regio Istrië zijn populair.
Kroatië is pas sinds 1991 onafhankelijk. Daarvoor was het onderdeel van Joegoslavië. Op 1 juli 2013 is Kroatië toegetreden tot de Europese Unie.
Geschiedenis
Prehistorie & Romeinse tijd
Al in de prehistorie woonden er mensen in Kroatië. In verschillende grotten zijn overblijfselen gevonden van Neanderthalers, een oude, uitgestorven mensensoort. Sommige van deze mensen leefden maar liefst 130.00 jaar oud, andere zo'n 20.000. De Neanderthalers stierven op een gegeven moment uit. Toen kwam de moderne mens aan in het gebied waar nu Kroatië ligt. In de 4e eeuw voor Christus kwamen de Kelten in Kroatië wonen, rond diezelfde tijd stichtten ook de oude Grieken hier koloniën. In ander volk wat hier toen woonde waren de Illyriërs, dat zijn de voorouders van de huidige Albanezen.
In de 2e eeuw voor Christus probeerden de Romeinen Illyrië, dat was toen de naam voor Kroatië en haar buurlanden, te veroveren. Na drie oorlogen lukte dit pas. Het Romeinse Rijk had nu een nieuwe provincie: Illyricum. Maar tussen het jaar 6 en 9 voerden de bewoners een opstand. Keizer Augustus onderdrukte die en splitste Illyricum in twee nieuwe provincies: Pannonia in het noorden en Dalmatia in het zuiden. Honderd jaar later splitste keizer Trajanus Pannonia weer op in twee nieuwe provincies: Pannonia Inferior en Pannonia Superior.
In het jaar 224 werd er in de provincie Dalmatia ene Diocles geboren. Diocles was de zoon van een (vrijgelaten) slaaf en ging bij het leger. Hij werkte zich uiteindelijk op tot keizer van het Romeinse Rijk en veranderde zijn naam in Diocletianus. Diocletianus is één van de bekendste keizers en dat is niet voor niks. Hij voerde een nieuwe munt in, verbeterde het leger en veranderde het bestuur van het rijk compleet. Hij splitste het in twee delen, zodat het rijk makkelijker zou zijn te besturen. Na een tijdje had hij alle zaakjes goed op orde en trad hij als enige Romeinse keizer ooit af, eigenlijk net zoals prinses Beatrix of koning Albert aftraden. Na zijn abdicatie ging Diocletianus wonen in Split, waar hij het Paleis van Diocletianus had laten bouwen. De rest van zijn leven besteedde hij vooral aan zijn grote hobby: tuinieren. Na zijn dood werd hij begraven in het mausoleum van het paleis. Vandaag de dag is het Paleis van Diocletianus het centrum van Split. Het is een mix geworden van Romeinse en Middeleeuwse gebouwen en staat op de werelderfgoedlijst.
In de 7e eeuw werden de overgebleven Romeinen en de oude Illyriërs weggejaagd door de Avaren, een Turks volk wat Europa binnenviel en hier dus aardig de boel op stelten zette.
Middeleeuwen: Hongaren en Osmanen
De Illyriërs en de Romeinen maakten plaats voor een nieuw volk: De Slaven. Zij zijn de voorouders van de huidige Kroaten. De Slaven stichtten hier twee hertogdommen. Er kwamen veel christelijke missionarissen om de bevolking te bekeren tot het christendom. Dit lukte aardig, ook vandaag de dag is Kroatië nog rooms-katholiek. In 925 verenigde Tomislav de twee hertogdommen en werd zo de eerste koning van Kroatië. Het nieuwe Koninkrijk Kroatië was een van de machtigste landen geworden in Europa. Zowel de Hongaren als de Bulgaren probeerden het land te veroveren, maar Tomislav hield ze tegen.
Dit duurde alleen niet eeuwig: In 1097 versloegen de Hongaren de laatste Kroatische koning: Petar Svačić. Van nu af aan was de koning een Hongaar. In het begin waren de Hongaren ook écht de baas, maar vanaf 1273 kwam de Kroatische adel bijeen in Zagreb en besloot hier over veel dingen. Het zuiden van het land, rond de huidige stad Dubrovnik, werd een apart land: de Republiek Ragusa.
Terwijl de Republiek Ragusa een welvarend zeevaartland was geworden, werd Kroatië sinds de 15e eeuw aangevallen door de Osmanen, de voorlopers van de Turken. Zij hadden een groot rijk: Het Osmaanse Rijk (ook wel Ottomaanse Rijk genoemd). Behalve het huidige Turkije, hoorde ook de Balkan, delen van Noord-Afrika en delen van het Midden-Oosten hierbij. De Osmanen hadden uiteindelijk een groot deel van het binnenland in hun macht. Dat was voor de bevolking natuurlijk niet zo prettig, zij waren christelijk en de Osmanen waren moslim. Ondertussen zag Venetië haar kans schoon. De stad veroverde een groot deel van de Kroatische kust en vele eilanden.
Aan het einde van de 18e eeuw waren de Osmanen, na veel gevechten, grotendeels verdreven uit Kroatië. De grens met Bosnië-Herzegovina was toen de grens tussen het Osmaanse Rijk en Europa. Aan de andere kant van de grens, in Bosnië, zijn ook nu nog veel mensen islamitisch, alhoewel meestal niet zo streng. Nadat Napoleon even de baas was geweest, werd Kroatië onderdeel van Oostenrijk-Hongarije. Dat bleef het tot na de Eerste Wereldoorlog. Oostenrijk-Hongarije verloor deze en viel uit een in verschillende landen. De Kroaten, Serven en Slovenen besloten samen één land te vormen: Het Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen.
Recente geschiedenis: Tweede Wereldoorlog, Joegoslavië & onafhankelijkheid
De naam Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen bestond elf jaar. In 1924 werd het land omgedoopt tot het Koninkrijk Joegoslavië door Koning Alexander I. De koninklijke familie van Joegoslavië, de Karađorđević-familie, kwam uit Servië. Nadat Alexander I de naam van het land had gewijzigd, werd het land een dictatuur en waren de Serven er de baas. De Kroaten en de Macedoniërs, die er ook woonden, vonden dit maar niks en vermoordden de koning in 1934.
Zijn opvolger was zijn zoon Peter II. In 1941 bereikte de Tweede Wereldoorlog zijn land. Joegoslavië werd van alle kanten aangevallen door Nazi-Duitsland en bondgenoten, zoals Italië. Zowel Italië Hongarije voegden stukken van het land toe aan hun eigen landen. Wat er nog overbleef werd samengevoegd tot de Onafhankelijke Staat Kroatië. Hoewel er in de naam onafhankelijk staat, was dit niet het geval. Het land was fascistisch en ze konden niks doen zonder de toestemming van Duitsland. De nieuwe regering was niet populair en de Joegoslavische partizanen, onder leiding van Josip Broz probeerden het land te bevrijden. Dat lukte aardig en na de oorlog grepen zij de macht.
Josip Broz noemde zich voortaan Maarschalk Tito. Het nu land had dezelfde grenzen als eerst, maar geen koning. Het nieuwe Joegoslavië was communistisch, maar wilde niks te maken hebben met de Sovjet-Unie. Ook in de Koude Oorlog bleven ze neutraal. Het land kreeg wel economische hulp van het westen (Verenigde Staten), maar was dus communistisch. Het land had dus vrienden aan beide kanten van het IJzeren Gordijn.
Binnen het licht communistische Joegoslavië was Kroatië een deelrepubliek. Tito wilde koste wat kost Joegoslavië bij elkaar houden. Als een van de bevolkingsgroepen dan ook ging demonstreren voor meer onafhankelijkheid, werd dat gestopt. Ook in Kroatië zijn er opstanden geweest. De bekendste was de Kroatische lente: In 1970 en 1971 protesteerden studenten voor meer burgerrechten en meer onafhankelijkheid. Tito wist de opstand te stoppen, maar gaf uiteindelijk de deelrepublieken wel meer vrijheid. Toch had Kroatië het in die tijd zeker niet slecht. Het was na Slovenië de rijkste deelrepubliek en er kwamen volop toeristen naar de Kroatische kust.
Na de dood van Tito in 1980 ging het slechter met de Joegoslavische economie, kwamen er steeds meer opstanden en de regering van Joegoslavië werd steeds minder machtig. Uiteindelijk verklaarde Kroatië zich in 1991, tegelijkertijd met Slovenië, onafhankelijk. Het Joegoslavische leger vond dit niks en viel het land binnen. In Kroatië woonden veel Serviërs, die waren tegen de onafhankelijkheid. Maar Kroatië vocht terug onder leiding van generaal Ante Gotovina. Hierdoor vluchtten vele Serviërs uit het land. De spanning liep hoog op en uiteindelijk moest de Verenigde Naties zelfs ingrijpen.
In 1992 werd Kroatië lid van de Verenigde Naties en was het land erkend als onafhankelijk. Generaal Gotovina werd in 2005 gearresteerd en naar Den Haag gebracht. Daar werd hij in het Joegoslavië-tribunaal veroordeeld tot 24 jaar cel wegens oorlogsmisdaden. Dat was nodig, omdat anders de Europese Unie niet met Kroatië wilde praten over aansluiting bij de EU. Na iets meer dan een jaar, in november 2012, kwam hij na hoger beroep weer vrij. Hij keerde nog dezelfde dag terug naar zijn moederland Kroatië. Alsnog werd Kroatië op 1 juli 2013 lid van de EU.
Bevolking & cultuur
Bevolking
Kroatië had in 2013 4.475.611 inwoners. De bevolking neemt elk jaar toe, maar wel is de groei elk jaar kleiner. De gemiddelde Kroaat wordt 75,1 jaar: Vrouwen worden gemiddeld 79,3 jaar en mannen 72,5 jaar. 1,5% van de bevolking is analfabeet, dat betekent dat 1,5% van de Kroaten niet kan lezen.
Het overgrote deel van de bevolking van Kroatië is van oorsprong Kroatisch: 89,63%. Omdat Kroatië vroeger onderdeel was van Joegoslavië, wonen er ook veel andere Joegoslavische volkeren, vooral Serviërs (4,54%). Een andere groep zijn de Italianen. Deze wonen vooral op het schiereiland Istrië. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden veel verschillende volkeren: Kroaten, Italianen, Slovenië, enzovoorts. Na de oorlog werd het onderdeel van Kroatië en emigreerden veel Italianen. Er wonen zo'n 19.636 Italianen in Kroatië, dat is 0,44% van de totale bevolking.
Wetenschappers
Er zijn een aantal Kroaten die bekend zijn over de hele wereld, maar de bekendste is toch wel Nikola Tesla. Hij werd in Kroatië geboren, maar zijn ouders waren Servisch. Daarom wordt hij door Kroaten een Kroaat genoemd en door Serviërs een Serviër. Hij is een bekende natuurkundige en uitvinder. Tesla is vooral bekend als ontdekker van wisselstroom, dat is de soort stroom die uit het stopcontact komt, en heeft door deze ontdekking verschillende uitvindingen gedaan.
Er zijn drie Kroaten die de Nobelprijs hebben gewonnen. Ivo Andrić won de Nobelprijs voor de Literatuur en Vladimir Prelog en Lavoslav Ružička wonnen de Nobelprijs voor Scheikunde. Dat zij drie Kroaten waren klopt niet helemaal, want in de tijd dat zij de Nobelprijs wonnen, hoorde Kroatië nog bij Joegoslavië.
Godsdienst
De meeste mensen in Kroatië zijn rooms-katholiek, 87,8% van de bevolking is dat. Veel Kroaten doen weinig aan hun geloof en gaan niet naar de kerk. Toch zegt maar 5,2% Atheïst te zijn. 4,4% van de bevolking is orthodox. Dat zijn voornamelijk de Serviërs. De Bosniakken en de Albanezen die in het land wonen zijn meestal moslim. Zij maken 1,3% uit van de Kroatische bevolking.
Taal
96,12% van de bevolking heeft het Kroatisch als moedertaal. Deze taal lijkt veel op drie talen uit het voormalige Joegoslavië: het Servisch, Bosnisch en het Montenegrijns. Toen Joegoslavië nog één land was, werd het dan ook beschouwd als één taal met de naam Servo-Kroatisch. Iemand die Kroatisch spreekt kan dus zonder moeite Servisch verstaan, maar hij kan wél horen dat het een Serviër is. Andersom werkt het net zo.
Het Kroatisch wordt geschreven in het Latijnse alfabet, maar gebruikt wel rare tekentjes op sommige letters, zoals đ, č en ž.
Behalve het Kroatisch worden er ook andere talen gesproken in Kroatië. Iets meer dan 1% van de bevolking heeft het Servisch als moedertaal, maar, zoals net is gezegd, verstaan de sprekers van deze talen elkaar wel gewoon. 0,46% van de bevolking spreekt het Italiaans als moedertaal. In de regio Istrië is dit ook een van de officiële talen van de overheid.
Kroatische keuken
Er zijn drie verschillende keukens in Kroatië:
De Mediterraanse keuken vind je langs de kust. De gerechten die ze in dit deel van Kroatië eten, eten ze bijvoorbeeld ook in Italië en Griekenland. Er worden hier verschillende soorten Kroatische pasta's en Risotto's (rižot) gegeten. Als je naast de zee leeft eet je natuurlijk veel vis, maar ze zijn ook dol op Dalmatische ham (dalmatinski pršut). Deze gerookte ham wordt meestal met olijven gegeten. In dit deel van Kroatië wordt er ook ook wijn verbouwd en gedronken. Ze maken en drinken hier witte en rode prosecco-wijnen (prošek).
De Oostenrijkse en Hongaarse keuken vind je in het binnenland. Kroatië heeft lang bij deze landen gehoort, en heeft zo ook veel gerechten overgenomen, zoals de verschillende soorten goulash (gulaš), een gerecht wat ook in Nederland en België populair is. Ook veel taartjes en gebakjes komen uit deze keuken.
De laatste keuken is de Balkankeuken. Deze keuken vind je door heel het land. De meeste gerechten vind je ook in de Turkse keuken. Voorbeelden zijn ċevapčiċi, een soort kebab, en Burek: gehakt, kaas en spinazie in bladerdeeg. Ook dit gerecht komt uit Turkije. In Kroatië wordt ook veel Turkse koffie gedronken. Deze is heel sterk en wordt altijd geserveerd met een glaasje water.
Werelderfgoed
Kroatië heeft negen monumenten op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Dat zijn:
| Sinds | Soort | Werelderfgoed |
|---|---|---|
| 1979 | Cultuur | Oude stad van Dubrovnik |
| 1979 | Cultuur | Historisch centrum van Split met het paleis van Diocletianus |
| 1979 | Natuur | Nationaal park Plitvicemeren |
| 1997 | Cultuur | Episcopaal complex van de Euphrasiusbasiliek in het historische centrum van Poreč |
| 1997 | Cultuur | Historische stad Trogir |
| 2000 | Cultuur | St. Jacobuskathedraal in Šibenik |
| 2008 | Cultuur | Vlakte van Stari Grad |
| 2016 | Cultuur | Kerkhoven met middeleeuwse stećci-grafstenen |
| 2017 | Cultuur | Venetiaanse verdedigingswerken van de 15e tot 17e eeuw |
Hoewel het niet op de Werelderfgoedlijst staat, is ook het amfitheater van de stad Pula een bekende bezienswaardigheid. Dit is één van de best bewaarde amfitheaters ter wereld.
Bestuur
Kroatië is sinds de grondwet uit 1990 een parlementaire democratie. Het parlement (Tweede Kamer) van Kroatië heet de Sabor. Er is niet een vast aantal leden, zoals in Nederland en België. Het ledenaantal ligt tussen de 100 en 160 mensen in. Op dit moment zijn het er 153. 140 hiervan zijn gekozen door de bevolking, 6 vertegenwoordigen de Kroatiërs in het buitenland en 5 vertegenwoordigen buitenlanders in Kroatië, zoals de Italianen. De leden worden gekozen voor vier jaar.
Kroatië is een eenkamerstelsel. Dat betekent dat er geen senaat (Eerste Kamer) is.
De regering van Kroatië heet de Vlada. De baas is de minister-president. Op dit moment is dat Andrej Plenković. Behalve een minister-president heeft Kroatië ook een president. Op dit moment is dat Zoran Milanović. Deze wordt gekozen door de bevolking en is de leider van het leger en benoemt ook de minister-president. Hij kan de minister-president niet zelf kiezen, dat doet het parlement. De president heeft dus weinig macht; De minister-president is veel machtiger. Toch is de president het staatshoofd. Hij vertegenwoordigd Kroatië dan ook in het buitenland.
Kroatië is sinds 1 juli 2013 lid van de Europese Unie. Ook is het land sinds 2009 lid van de NAVO.
Bestuurlijke indeling
Kroatië is verdeeld in 21 provincies, in het Kroatisch županija genoemd. De baas van de provincie is de župan, wat eigenlijk graaf betekent. Deze heeft maximaal 12 helpers, de dožupan.
| # | Provincie | Officiële naam | Oppervlakte | Aantal inwoners |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Provincie Zagreb | Zagrebačka županija | 3078 km² | 309.696 |
| 2. | Krapina-Zagorje | Krapinsko-zagorska županija | 1230 km² | 142.432 |
| 3. | Sisak-Moslavina | Sisačko-moslavačka županija | 4448 km² | 185.387 |
| 4. | Karlovac | Karlovačka županija | 3622 km² | 141.787 |
| 5. | Varaždin | Varaždinska županija | 1260 km² | 184.769 |
| 6. | Koprivnica-Križevci | Koprivničko-križevačka županija | 1734 km² | 124.467 |
| 7. | Bjelovar-Bilogora | Bjelovarsko-bilogorska županija | 2638 km² | 133.084 |
| 8. | Primorje-Gorski Kotar | Primorsko-goranska županija | 3590 km² | 305.505 |
| 9. | Lika-Senj | Ličko-senjska županija | 5350 km² | 53.677 |
| 10. | Virovitica-Podravina | Virovitičko-podravska županija | 2021 km² | 93.389 |
| 11. | Požega-Slavonië | Požeško-slavonska županija | 1821 km² | 85.831 |
| 12. | Brod-Posavina | Brodsko-posavska županija | 2027 km² | 176.765 |
| 13. | Zadar | Zadarska županija | 3643 km² | 162.045 |
| 14. | Osijek-Baranja | Osječko-baranjska županija | 4149 km² | 330.506 |
| 15. | Šibenik-Knin | Šibensko-kninska županija | 2994 km² | 112.891 |
| 16. | Vukovar-Srijem | Vukovarsko-srijemska županija | 2448 km² | 204.768 |
| 17. | Split-Dalmatië | Splitsko-dalmatinska županija | 4524 km² | 463.676 |
| 18. | Istrië | Istarska županija | 2813 km² | 206.344 |
| 19. | Dubrovnik-Neretva | Dubrovačko-neretvanska županija | 1782 km² | 122.870 |
| 20. | Međimurje | Međimurska županija | 730 km² | 118.426 |
| 21. | Stad Zagreb | Grad Zagreb | 640 km² | 779.145 |
Geografie
Klimaat
Het binnenland van Kroatië heeft een continentaal klimaat. Het kan hier heel koud worden: de gemiddelde temperatuur is in januari -3 °C, maar ook redelijk warm: In juli is de gemiddelde tempreratuur 18 °C. De gebieden langs de kust hebben een Mediterraan klimaat. Hier zorgt de zee ervoor dat het klimaat heel het jaar niet te veel verschilt, maar ook hier zijn de zomers warmer. De koudste temperatuur ooit in Kroatië gemeten was −35.5 °C in Čarkovec. Die temperatuur werd gemeten in 1919. De hoogste temperatuur ooit gemeten was in 1950 in Karlovec: 42.4 °C. Beide steden liggen in een gebied met een continentaal klimaat.
Landschap
In Kroatië vind je veel verschillende landschappen. Kroatië ligt aan de Adriatische Zee. Aan de kust liggen twee regio's: het schiereiland Istrië en Dalmatië. Voor de kust van Dalmatië liggen talloze (lange) eilanden. De Kroatische kust is populair bij toeristen. Niet alleen omdat het er zonnig is, maar ook omdat het er veel goedkoper is dan in bijvoorbeeld Zuid-Frankrijk of Italië. Kroatië heeft ook veel mooie stranden. De bekendste is waarschijnlijk Zlatni Rat op het eiland Brač.
Het vasteland van Kroatië bestaat eigenlijk uit twee delen. Aan de kust van Dalmatië ligt het kleine plaatsje Neum. Neum hoort niet bij Kroatië, maar bij Bosnië en Herzegovina. Het is het enige kustplaatsje van dat land. Dit geeft wel problemen. Wil je van Split naar Dubrovnik rijden, dan moet je altijd de grens over en langs de douane. Vervelend!
In het gebied net achter de kust vind je veel bossen. Het is hier soms ook best bergachtig. Hier vind je ook veel nationale parken. De bekendste is het Nationaal park Plitvicemeren. Dit natuurgebied is zo mooi, dat het zelfs op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat. Er zijn zes meren, omringd door bossen. Deze meren zijn met elkaar verbonden door middel van maar liefst 90 watervallen. In de bossen wonen veel verschillende dieren, zoals beren, wolven en zeldzame vogels.
Het Kroatische binnenland is heuvelig en redelijk kaal. Hier vind je veel akkerbouw. Slavonië, het uiterste oosten, is juist weer heel vlak. Hier stromen ook veel verschillende rivieren. De bekendste is waarschijnlijk de Donau. Deze vormt voor een groot deel de grens met Servië, maar op een paar plekken zijn beide oevers van de rivier Kroatisch. Zo stroomt de rivier door het stadje Vukovar.
Feitjes
- De kustlijn van Kroatië is 5835 km lang (het vasteland 1777 km en de eilanden 4058 km)
- In totaal heeft het land 2197 km aan grenzen: Bosnië en Herzegovina (932 km), Slovenië (670 km), Hongarije (329 km), Servië (241 km) en Montenegro (25 km)
- De hoogste berg is de Dinara op de grens met Bosnië. Deze is 1831 m hoog.
Steden
Kroatië heeft tien steden met meer dan 50.000 inwoners, namelijk:
|
Veel kuststeden, zoals Split en Rijeka, hebben ook een Italiaanse naam en hebben een Italiaans stadscentrum. Dat komt omdat de Italianen vroeger de baas waren aan de kust (zie ook het kopje "geschiedenis"). In het geval van Split is de Italiaanse naam Spalato. De Italiaanse naam van Rijeka is Fiume.
De steden in het binnenland zijn weer compleet anders. Zo zijn er in het centrum van Osijek veel gebouwen uit de barok. Ook zie je hier Hongaarse en Duitse invloeden. Tot en met 1945 was namelijk ongeveer de helft van de bevolking hier Duits. Zo is ook het centrum van Zagreb.
Economie
De munteenheid, met een moeilijk woord valuta, van Kroatië is de euro. De Kroatische economie groeit de laatste jaren sterk. Belangrijk is de dienstensector, de lichte industrie en het toerisme. Het toerisme zorgt voor 20% van de inkomsten van het land. Elk jaar komen er meer dan 10 miljoen vakantiegangers naar Kroatië toe.
De werkloosheid is in Kroatië heel hoog. In 2013 was 20.9% van de bevolking werkloos.
Kroatië exporteert het meest naar Duitsland en Italië. Ze exporteren onder andere petroleum, materialen om schepen mee te bouwen en chemische producten. Duitsland en Italië zijn ook belangrijke import-partners, net als Rusland en China. Ze importeren onder andere voedsel en machines.
Transport
Kroatië heeft een aantal snelwegen. Er ligt meer dan 1200 km aan snelweg. Sinds de onafhankelijkheid worden deze verbeterd en zijn er ook nieuwe aangelegd. De meeste snelwegen zijn tolwegen.
Een belangrijke snelweg is de A1. Deze loopt van Zagreb naar Split, maar het doel is om die langs de Kroatisch kust te verlengen naar Dubrovnik en uiteindelijk naar de grens met Montenegro. Er is alleen wel een probleem. Dubrovnik is afgesloten met de rest van Kroatië door het Bosnische stadje Neum (zie ook het kopje geografie). De snelweg zou dus bij de Bosnische grens ophouden, dan zou je door de douane moeten, door het stadje heen rijden, weer door de douane en tenslotte in Kroatië de snelweg weer op moeten. Dat kost natuurlijk heel veel tijd. Daarom is er besloten om een brug te bouwen van het Kroatische vasteland naar het schiereiland Pelješac. Die brug gaat de Pelješacbrug heten. In 2007 is de bouw begonnen, maar deze is in 2010 gestopt vanwege geldproblemen. Als het goed is gaat de bouw in 2015 weer verder. Dan kunnen de bewoners van Dubrovnik en andere plaatsen in Kroatië eindelijk naar Zagreb zonder de grens over te moeten.
De trein wordt maar weinig gebruikt in Kroatië, vooral in Dalmatië. Het openbaar vervoer bestaat dus vooral uit bussen en veerboten. Die veerboten vertrekken uit verschillende havensteden naar de eilanden voor de kust van Kroatië. De Jadrolinija zorgt voor het bootvervoer. Ze varen niet alleen binnen Kroatië, maar ze hebben ook veerdiensten naar de Italiaanse steden Ancona en Bari.
Deze drie vervoersmiddelen zijn vooral goed samen te zien in Split. Daar ligt het treinstation, de haven en het busstation naast elkaar. De haven en het busstation zijn ontzettend druk, terwijl op het station, wat verscholen ligt tussen wat winkeltjes, geen kip rondloopt. Er komen toch maar 7 à 8 treinen per dag. De perrons zijn nog geeneens overdekt! En dat terwijl Split de tweede stad is van Kroatië.
De nationale luchtvaartmaatschappij van Kroatië is Croatia Airlines. Deze vliegt vanuit Zagreb naar verschillende binnenlandse en Europese bestemmingen. Ze hebben in totaal 12 vliegtuigen en 27 bestemmingen. Andere drukke luchthavens zijn die van Split en Dubrovnik.
Onderwijs
Het Kroatische onderwijs is het op-21-na beste onderwijssysteem van de wereld. Als je zes of zeven bent ga je naar de basisschool. Er zijn acht klassen, maar vanaf de vijfde klas begint het te lijken op onze middelbare school. Je krijgt dan voor elk vak een andere leraar en je krijgt er ook andere vakken bij. In 2010 waren er 2131 basisscholen. Op sommige scholen is de belangrijkste taal niet Kroatisch, maar Italiaans of Servisch. Het ligt er maar net aan waar de school staat. Je krijgt sowieso vanaf de eerste klas les in Engels.
Na de basisschool kan je naar het voortgezet onderwijs, maar dat is niet verplicht. Je hebt gymnasia (scholen waar je leert om te gaan studeren) en beroepsonderwijs (scholen waar je leert voor een beroep). De Kroatische gymnasia zijn anders dan degene hier. Je hebt de keuze uit vier afdelingen van het gymnasium: Wiskunde & natuurwetenschappen (bètavakken), talen (alphavakken), klassieke talen en cultuur (Grieks en Latijn) en een algemene richting. Welke richting je ook volgt, je moet altijd Kroatisch, wiskunde en een vreemde taal (meestal Engels) volgen.
Na het gymnasium kan je naar de universiteit. Kroatië heeft er acht. Er zijn universiteiten in Zagreb, Split, Dubrovnik (twee), Rijeka, Osijek, Pula en Zadar. De universiteit van Zadar is opgericht in 1396 en is de oudste van het land. In 1807 werd de universiteit gesloten, maar in 2002 werd die weer opnieuw geopend. De op-een-na oudste universiteit is universiteit van Zagreb. Deze is gesticht in 1669 en is nooit gesloten geweest.
Nationale symbolen
Vlag & wapen
Wat je waarschijnlijk meteen wel opvalt aan de Kroatische vlag, is dat-ie bijna precies hetzelfde is als de vlag van Nederland. Net als de Nederlandse vlag is de Kroatische vlag rood-wit-blauw. Deze vlag is in gebruik sinds 1990, maar de kleuren rood-wit-blauw worden al gebruikt sinds 1848. De Nederlandse vlag is dus wel honderden jaren ouder. Het ontwerp van de Kroatische vlag noem je een driekleur, er zijn namelijk drie banen met verschillende kleuren. De kleuren die gebruikt worden, rood, wit en blauw, staan bekend als de pan-Slavische kleuren. Deze worden ook gebruikt op de vlaggen van onder andere Servië, Rusland, Tsjechië en Slovenië.
In het midden van de vlag zie je het wapen van Kroatië. Het bestaat uit één groot schild met vijf kleine schildjes daarboven, alsof het een kroon is. De kleine schildjes zijn van rechts naar links een oud Kroatisch symbool, het oude wapen van Dubrovnik/ de Republiek Ragusa, het wapen van Dalmatië, het wapen van Istrië en het wapen van Slavonië. Het grote schild is een rood-wit schaakboord. In het Kroatisch wordt het šahovnica genoemd, wat ook schaakbord betekent. Al sinds de 10e eeuw is het schaakboord het symbool van de Kroatische koningen. Het rood-wit geblokte schild is het belangrijkste en bekendste symbool van Kroatië. Je komt het werkelijk overal tegen: in het logo van Croatia Airlines, in het logo van de voetbalbond, enzovoorts.
Volkslied
Lijepa naša domovino is het volkslied van Kroatië. In het Nederlands betekent dat Ons mooie vaderland. Het lied is geschreven in 1835 door Antun Mihanović. Eigenlijk bestaat het lied uit veertien verzen, maar het volkslied bestaat alleen uit de verzen een, twee, dertien en veertien. Hier is de tekst:
| Originele tekst | Nederlandse vertaling | |
| Lijepa naša domovino, Oj junačka zemljo mila, Mila kano si nam slavna, Teci Dravo, Savo teci, Dok mu njive sunce grije, |
Ons mooie vaderland, Zo onverschrokken en verfijnd, Beste, u bent voor ons als enige glorieus, Drava, Sava, blijf stromen, Zolang z'n gebieden in de zonneschijn warm zijn, |
Fotogalerij
Kaart van Kroatië
Satellietfoto van Kroatië
Het wapen van Kroatië in de communistische (Joegoslavische) periode
Een van de vele schiereilandjes aan de Kroatische kust
Een Kroatische snelweg
De haven van Rijeka
Externe link
|
Europese Unie | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa | 
| ||
|---|---|---|---|
| Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen |
|||